Papa Franciscus hayatını kaybetti

Dünya Katoliklerinin ruhani lideri ve Papa Franciscus hayatını kaybetti. “Reformcu Papa” olarak bilinen Papa Franciscus en son pazar günü Paskalya nedeniyle Aziz Petrus Meydanı’nda düzenlenen ayinin son bölümüne katılmış ve halkı selamlamış, aynı gün Amerikan Başkan Yardımcısı JD Vance’i kabul etmişti. Papa pazartesi sabahı 07.35’te yatağında öldü.

Papa’nın ölümünü Kardinal Joseph Farrell duyurdu. Kardinal, yaptığı açıklamada “Sevgili kardeşlerim, Kutsal Babamız Franciscus’un vefatını derin bir üzüntüyle duyurmak zorundayım. Bu sabah saat 07.35’te Papa Franciscus Tanrı’nın evine döndü. Tüm hayatını Rab’be ve kiliseye hizmete adadı. Bize İncil’in değerlerini sadakatle, cesaretle ve evrensel sevgiyle, özellikle de en yoksul ve en dışlanmış kesimlerin lehine yaşamayı öğretti” dedi.

Şubat ve mart aylarında geçirdiği çift taraflı zatürre sebebiyle 38 gün boyunca Roma’daki Gemelli Hastanesi’nde tedavi gördükten sonra 23 Mart’ta taburcu edilen Papa Franciscus bir süredir nekahet dönemindeydi. Papa Franciscus’un ölüm nedeninin inme geçirme, komaya girme ve geri döndürülemez kalp yetmezliği olduğu bildirildi. Papa’nın buna ek olarak, daha önce geçirdiği akut solunum yetmezliği, polimikrobik çift taraflı zatürre, yüksek tansiyon ve diyabet gibi rahatsızlıklarının da söz konusu duruma eşlik ettiği belirtildi.

Papa Franciscus, pazar günü Vatikan’da önce ABD Başkan Yardımcısı JD Vance ile görüşmüş, daha sonra da Aziz Petrus Meydanı’nda düzenlenen Paskalya Ayininin son bölümüne katılmış ve burada aracıyla gezerek halkı selamlamıştı.

Papa Franciscus, Aralık 2023’te Meksikalı bir yayın kuruluşuna verdiği demeçte, Vatikan’da şatafatlı bir törenin aksine sade bir törenle son yolculuğuna uğurlanmak istediğini belirtmişti. Nitekim dün vasiyeti de açıklandı, Papa sade bir törenle gömülecek, mezar taşında sadece Papalık ismi olan Franciscus yazılacak.

Vatikan’a gömülmeyecek ilk papa 

Papa geleneklerin dışında diğer papaların aksine Vatikan’daki Aziz Petrus Bazilikası’na değil, her dış gezisinden önce ve sonra Roma’da gidip özel olarak dua ettiği Azize Büyük Meryem (Santa Maria Maggiore) Bazilikası’nda gömülecek.

Papa Franciscus, mezarının toprakta, sade ve özel bir süsleme bulunmadan ve üzerinde sadece “Franciscus” yazacak şekilde olmasını istediğini kaydetti.

Bu arada, Vatikan’ın Aziz Petrus Meydanı’nda akşam saatlerinde Papa Franciscus’un anısına dua etkinliği yapıldı. Meydanda toplananların, Papa Franciscus’u alkışladığı görüldü.

Diğer yandan, İtalya Kültür Bakanlığı da Papa Franciscus’u anmak için Roma’nın simge yapısı Kolezyum’un ışıklarını kapattığını bildirdi.

Cenaze töreni ne zaman olacak?

Kilise kurallarına göre Papa Franciscus’un cenaze töreninin, ölümünden sonra 4. gün ile 6. gün arasında olması gerekiyor.

Bu durumda Papa Franciscus için cenaze töreninin 25 Nisan Cuma ile 27 Nisan Pazar günlerinden birinde olması bekleniyor.

Yine Kilise normlarına göre Papa Franciscus’un ölümünden sonraki 15 ila 20. günde, bu durumda 6-10 Mayıs tarihlerinde Kardinaller Meclisi’nin yeni Papa’yı seçmek üzere ilk oturumunu yapması öngörülüyor.

İtalyan basınında, tüm seçici kardinallerin Roma’ya erken ulaşmış olması durumunda ise Papalık Seçiminin (Konklav) başlangıcının da öne alınabileceği belirtildi.

U.S. Vice President JD Vance met briefly with Pope Francis on Sunday to exchange Easter greetings. Read more here: https://t.co/C6CbGxcAev pic.twitter.com/VyqxvZ10A9

— The Associated Press (@AP) April 21, 2025

;

Selefi görevinden ayrılınca Papalığa seçilmişti

Aslen Arjantinli ve asıl adı Jorge Mario Bergoglio olan Papa Franciscus, Buenos Aires’te göçmen bir işçi ailenin çocuğu olarak 17 Aralık 1936’da dünyaya geldi.

1958’de Kilise’ye giren ve din adamı olarak görev yapmaya başlayan Bergoglio, 2001 yılında Kardinal yapıldı.

2013 yılında Katolik Kilisesi tarihinde ender görülen bir durum yaşandı ve Papa 16. Benediktus sağlık koşullarını gerekçe göstererek, tarihte 598 yıl aradan sonra görevinden ayrılan ilk Papa oldu.

Papa 16. Benediktus, 28 Şubat 2013’te görevinden resmen ayrılırken, kendisine “Emerit” sıfatını alarak inzivaya çekildi.

Bergoglio, selefi Papa 16. Benediktus’un ayrılmasının ardından 13 Mart 2013’te yapılan Konklav’da (Kardinaller Meclisi’nin papalık seçimi) Katolik Kilisesi’nin 266’ncı ruhani lideri olarak seçildi. Kendisine ünlü Hristiyan azizlerinden Francis’in ismini yani Franciscus ismini seçen Bergogolio, 19 Mart 2013’te resmen görevine başladı.

Bergoglio, Papa seçilmesiyle Katolik Kilisesi tarihinde birçok ilke imza atarak; Latin Amerika’dan seçilen ilk Papa olmasının yanı sıra, Cizvit tarikatından gelen ve tarihte “Franciscus” adını da alan ilk Papa olmuştu.

Bundan sonra ne olacak?

Teamüllere göre, Papa’nın ölümünün ardından Vatikan’da bir sonraki papa seçilene dek geçiş sürecini yönetecek “Kamerlengo”nun (Papalık Makam Vekili kardinal)  kilise hukuku uyarınca “Sede Vacante” yani Latince “makamın boş olduğunu” ilan etmesi bekleniyor. Kamerlengo olarak Kardinal Kevin Joseph Farrell ilan edildi.

Papa’nın cenaze töreninden yeni papa seçimine kadar devam eden “sede vacante” (boş makam)  dönemi çeşitli yasalar ve düzenlemelerle belirlenen sıkı kurallarla idare ediliyor.

Papa’nın ölümünün ardından dört-altı gün içinde cenaze töreni yapılması öngörülüyor.

Papalık sarayında yaşamamak gibi tercihleriyle basit bir yaşam mesajı veren Papa Francesco’nun cenazesi de önceki papalara kıyasla daha sade olacak.

Francesco 2024’te aldığı kararla papaların cenaze törenini sadeleştirmiş ve bazı duaları kısaltmıştı.

Defin işleminden önce papanın naaşı Vatikan’daki San Pietro Bazilikası’nda ziyarete açılacak. Eskiden olduğu gibi naaş tabutsuz olarak ve yüksek bir katafalkta değil, tabutun içinde sergilenecek.

Ayrıca papanın naaşını üç farklı ağaç türünden yapılmış üç tabuta yerleştirme geleneği de son bulacak, papa ahşap ve çinkodan yapılmış tek bir tabuta konacak.

Konklav nedir?

Papalık makamının boş olduğu anlamına gelen sede vacante döneminde Vatikan’ın idari işlerini Camerlengo (baş mabeyinci) Kardinal ABD’li Kevin Farrell yürütecek.

En kıdemli kardinal olan Dekan Kardinal unvanına sahip Giovanni Battista Re, yeni papa seçimi (konklav) için dünya çapındaki tüm kardinalleri Roma’ya çağıracak.

İstisnai bir durum olmaması halinde, sede vacante dönemine girilmesinden sonraki 15-20 gün içinde, ritüelleri, gizemli atmosferi ve entrikalarıyla romanlara, filmlere ilham veren papa seçimi (konklav) başlayacak.

Konklav terimi, Latince’de anahtarla kilitlenmiş anlamına gelen cum ve clave sözcüklerinden geliyor. Papa seçimi gerçekten de Vatikan’daki Sistine Şapeli’ne seçici kardinallerin anahtarla kilitlenmesiyle yapılıyor.

Konklav oylamaları boyunca kardinaller Vatikan surları içindeki Casa Santa Marta misafirhanesinde konaklayacak. 1990’larda bu iş için inşa edilen misafirhane konklav dönemi dışında otel olarak da kullanılıyor. Papa Francesco, kendisinden önceki papaların aksine Papalık Sarayı’nda kalmak yerinde Casa Santa Marta’da yaşamayı tercih etmişti.

En uzun seçim 1006 gün sürmüştü

Konklav döneminde Casa Santa Marta’da olağanüstü güvenlik önlemleri ve dış dünyayla iletişimin önlenmesi amaçlı tedbirler alınacak.

Seçici kardinallerin seçim süresince etki altına girmesini önlemek amacıyla dış dünyayla iletişimleri kesilecek.

Seçici kardinaller dualar, ilahiler eşliğinde Sistine Şapeli’ne girdikten sonra ayin yöneticisi Latince “extra omnes” (herkes dışarı) anonsu yapacak. Bu andan itibaren kardinaller Sistine Şapeli’ne kilitlenerek oy vermeye başlayacak.

Son yüz yılda en kısa konklav iki günde üç oylamayla biten 1939 seçimiydi.

En uzunu ise dört günde 11 oylama yapılan 1958 yılındaydı.

1958’deki zorlu seçimi Kardinal Angelo Giuseppe Roncalli kazanmıştı. 23. Giovanni ismini alan Roncalli, Türkiye’de de görev yapmış olması nedeniyle “Türk Papa” olarak da anılıyor.

Tarihin en uzun papa seçimi ise 1006 gün süren ve 1271 yılında sonuçlanan seçimdi.

Viterbo kentinde yapılan bu seçim aynı zamanda teknik olarak ilk konklav, çünkü kardinallerin uzun süre anlaşamaması üzerine sarayın salonuna kilitlenmeleriyle bu gelenek başladı. Kardinalleri uzlaşmaya zorlamak için Viterbo’daki Papalık Sarayı’nın çatısının kısmen söküldüğü bilgisi de mevcut.

Üçte iki oy aranıyor

Konklav’da 80 yaş altındaki kardinaller oy kullanacak. Halen oy kullanma hakkına sahip kardinal sayısı 136 ile rekor seviyede yüksek.

Papa seçimi için seçici kardinallerin üçte ikisinin oyu gerekiyor. Ancak ilk 34 oylama sonrası hala bir papa seçilememişse son turda en fazla oyu alan iki aday arasında oylama yapılıyor.

Papalık seçiminde resmi olarak adaylar bulunmuyor.

Teknik olarak papa seçilmek için bekar erkek ve Katolik olmak dışında bir şart bulunmasa da papalar geleneksel olarak seçime katılan kardinaller arasından seçiliyor.

Bu geleneğin dışındaki bir örnek, 13. yüzyılda yaklaşık iki yıl boyunca bir papa seçilememesi üzerine kardinallerin, rahip seviyesindeki keşiş Pietro da Morrone’yi papa ilan etmesiydi. 5. Celestino adını alan bu papayı istisnai kılan bir diğer özelliği de birkaç ay sonra istifa etmesiydi.

Siyah duman, beyaz duman

2013’teki son konklav, 12 Mart’ta 17.33’te “extra omnes” anonsuyla başlamış, ilk siyah duman aynı gün 19.41’de görülmüştü. 13 Mart’ta saat 19.06’da ise beyaz duman çıkmasıyla yeni papa seçildiğinin haberi verilmişti.

Siyah duman-beyaz duman ritüeli, seçim sonucunu Vatikan’daki San Pietro Meydanı’nda ya da ekranları başında bekleyenlere yeni papanın seçilip seçilmediğini gösteren ilk işaret. Sistine Şapeli’nin çatısındaki bacadan siyah duman çıkması gerekli çoğunluğun sağlanamadığı, beyaz duman ise yeni papanın seçildiği anlamına geliyor.

Dumanlar, oturumların sonunda oy pusulalarının ve belgelerin yakılmasıyla elde ediliyor. Geçmişte beyaz duman, kağıtların ıslak samanla birlikte yakılmasıyla elde edilirken 2005’ten beri duman renklerini daha net ayırt etmek için yardımcı maddeler de kullanılıyor.

Oy pusulaları 1939 konklavından bu yana, dökme demirden yapılmış, silindir şeklinde 1 metre yüksekliğindeki, 0,45 metre çapındaki sobada yakılıyor. 2005’te bu sobanın yanına, dumanın görünürlüğünü artırmak için duman fişeği yerleştirilen ayrı bir cihaz eklendi.

Habemus Papam

Bacadan beyaz duman çıkması, seçici kardinallerin bir aday üzerinde gerekli oy çoğunluğuna ulaştığı ve bu adayın da papalık görevini kabul ettiği anlamına geliyor. Yeni papaya hemen ardından, bu görevde kullanmak istediği isim soruluyor.

Ardından yeni papa, 3 farklı ölçüde beyaz papa kıyafetlerinin bulunduğu odaya götürülüp giydiriliyor.

Bu odaya, papalık kıyafetleriyle özdeşleşen makamın ağırlığının yarattığı duygusal yükten dolayı “ağlama odası” da deniliyor.

Yeni Papa kardinallerin bağlılık yemini ve duanın ardından San Pietro Bazilikası’nın merkez locasının balkonundan halka takdim ediliyor. “Habemus Papam” (bir papamız var) anonsuyla yeni papanın kimliği duyuruluyor.

Ve 1.3 milyar Katolik’e ruhani liderlik edecek yeni papa balkondan ilk “Urbi et orbi” (şehre ve dünyaya) konuşmasıyla sesleniyor.

Tabuları yıkan, ilkleri yapan en siyasi Papa