Kuşların ayrılmaz parçası kanatların nasıl ortaya çıktığı uzun zamandır paleontologlar için bir bilmece. Akıllarına takılan sorulardan biri şu; kanatlar neden dinozor çağında ortaya çıktı? İkinci soru, en eski bazı kanatlar uçmak için değilse, ne içindi? Scientific Reports dergisinde perşembe günü yayınlanan bir araştırma paleontologların bu sorularına cevap verir nitelikte.
Robot dinozorla çekirgelerin kullanıldığı bir deney tüylü dinozorların böcek yakalamak için kanatlarını çırpmış olabileceğini gösteriyor. Makalenin yazarlarından Seul Üniversitesi ornitologu Piotr Jablonski “Kanat hareketi ne kadar büyükse kuşlar o kadar çok böceği yakalayıp yuvalarına götürüyordu” diyor.
Modern kuşların uçmasına yarayan kanatların ve tüylerin sadece bir dinozor ailesinde geliştiği biliniyor. Ancak araştırmacılar bu tür kanatların ilk dinozorlar tarafından uçmak için mi yoksa başka bir amaçla kullanıldığını bilmiyordu. Çalışmaya katılan Edinburgh Üniversitesi’nden paleontolog Steve Brusatte tüylerin ilk olarak dinozorlarda ortaya çıkmasının ardında bu canlıların ısılarını koruma ihtiyacının yatıyor olabileceğini söylüyor. Minnesota Üniversitesi paleontologu ve makalenin yazarlarından Minyoung Son, Velociraptor ve Oviraptor gibi uçamayan kuşlardaki kanatların bilmeceye katkısının olduğunu söylüyor.
Paleontologlara göre bu ilkel kanatlar onlara daha fazla manevra kabiliyeti sağlıyor, daha yükseğe sıçramalarına yardımcı oluyordu. Başka faydaları da yok değildi. Mesela daha büyük avları hareketsiz hale getirebiliyor, kuluçkaya kanatların yardımıyla yatabiliyor ya da eş ve rakiplerine fiyaka satabiliyorlardı.
Bu kanat gösterileri bazen avları korkutmak için de kullanılıyor olabilirmiş. Bazı modern kuşlar avlanırken kanatlarını avlarına gösteriyor mesela. Normalde böcekler hızla yaklaşan şekillerden refleksleri sayesinde kaçabiliyor. İşte kanat hareketi de böceklerin bu özelliğinden faydalanıyor. Kanat hareketleri böcekleri tuzağa düşürerek çok erken kaçmasına neden oluyor. Böylece yerlerini göstererek akşam yemeği oluyorlar.
Erken dönem kanatlı dinozorların çoğu etoburdu ve böceklerle besleniyordu. Bu nedenle araştırmacılar ilkel kanatların benzer amaçlarla kullanılıp kullanılmamış olabileceğini merak ederek 124 milyon yıl öncesine ait küçük bir omnivor olan Caudipteryx boyutlarında siyah bir robot olan Roboteryx’i yarattı.
Güney Kore’deki Sungkyunkwan Üniversitesi’nde mühendis olan ve çalışmaya katılan Hyungpil Moon bu robotun avı korkutmak için kanat açma hareketini taklit edebildiğini söylüyor. Ekip Roboteryx’i kökleri Mezozoik Çağ’a dayanan ve modern kuşların bu stratejisine duyarlı böceklerden biri olan çekirgelerin üzerine saldı. Roboteryx kanatsız şekilde çekirgelere doğru ilerlediğinde yarısından daha azı kaçmış. Ne zaman ki robota ilkel kanata benzeyen yapılar eklenmiş, çekirgelerin yüzde 93’ü kaçmış. Robotun kuyruğuna bir de tüy eklendiğinde çekirgeler hepten dağılmış.
Ekibe göre bu ilkel kanatların dinozorların daha yükseğe ulaşmasına da yardımcı olmuş olabileceğini savunuyor. Jablonski’ye göre başarılı kanatlı avcılar hızlı koşma, manevra kabiliyetini artırma ve denge sağlama gibi adaptasyonlara sahipti. Ekip yeni çalışmanın kanatlı ilk dinozorların uçma işleminin nasıl başladığını açıklamaya yardımcı olabileceğini düşünüyor.
