Akademik dünyada intihal (bilimsel hırsızlık) ya da güvenilmez verilere dayanarak yazılan makalelere zaman zaman rastlanıyor. Ancak bu kez durum biraz farklı. Çalışması defalarca alıntılanan davranış bilimci Francesca Gino, dürüstlük konulu bir makalede ‘uyduruk’ veri kullanmış.

İnsanların hangi koşullarda nasıl davrandığı, tercihlerini neye göre yaptığı bilim insanları  tarafından sık sık araştırma konusu ediliyor. İnsan görünümündeki robotlarla etkileşime girerken empati duygumuz devreye daha fazla girer mi? Öğretmen, öğrencinin ismini görmezse sınav kağıdını daha adil mi değerlendirir? Bir iş yerinde gazlı içecekler ulaşılması zor, su daha ulaşılabilir yere konursa bu daha çok su içmeye teşvik eder mi?

Son yirmi yılda insan davranışlarının küçük müdahaler yoluyla olumlu yönde değiştirebileceğine dair çok sayıda makale yayınlandı. Zaman zaman bu sonuçların gerçeği ne kadar yansıttığı sorgulandı. Buguların bir çoğunun makalelere yansıdığı kadar etkili olmadığı ileri sürüldü.

Bugünlerde akademi çevreleri yine benzer bir tartışma içinde. Yer dünyanın en prestijli üniversitelerinden Harvard. Güvenilmez hatta uydurma verilerle birden fazla makaleye ortak yazar olarak imza attığı iddia edilen MBA programından Francesca Gino.

Form doldururken ne kadar dürüstsünüz?

New York Times’ın haberine göre Gino’nun bu alanda bir düzine makalesi var. İşte birkaçı: İnsanların ne yiyeceğine karar vermeden önce sessizce 10’a kadar saymak gibi ritüelleri daha sağlıklı beslenme olasılığını artırıyor. Kariyer için sosyalleşmek yani networking yapmak insanlara kendini kirli hissettiriyor. Akademisyeni manşetlere taşıyan asıl makaleyse dürüstlükle ilgili.

Francesca Gino, 2012 tarihli makalesinden, vergi ya da sigorta belgelerini dolduran kişilerden, verdikleri yanıtların doğruluğunu belgenin alt kısmı yerine üst kısmında teyit etmeleri istendiğinde, bilgilerin doğruluğunu önemli ölçüde artırdığı bildirmiş. Makaleye diğer akademisyenler tarafından yüzlerce kez atıfta bulunulmuş. 16 Haziran’da The Chronicle of Higher Education’da makalenin güvenilirliği tartışmaya açılınca geri çekilmiş. Harvard Üniversitesi’nin web sitesinde Gino’nun izne çıkarıldığı belirtiliyor.

‘Konu hassas’ dedi, cevap vermedi

Pennsylvania Üniversitesi Wharton School’dan davranış bilimci Maurice Schweitzer, suçlamaların akademik camiada büyük yankı uyandırdığını çünkü alan önde gelen isimlerinden biri olan Gino’nun birçok akademisyenle birlikte ortak makalelere imza attığını söylüyor. Gelinen noktada Francesca ‘hassas’ olduğu gerekçesiyle bu konuda konuşmuyor, birlikte araştırma yaptığı meslektaşları söz konusu makaleleri yeniden gözden geçiriyor.