Sosyal medya özellikle de Covid-19 döneminde yapacak işi olmayan bizlerin hayatının ayrılmaz parçası haline geldi. Bunu fırsat olarak görenler TikTok, Instagram ve YouTube gibi platformlarda yeteneklerini ya da hayatlarını paylaşarak fenomen haline geldi. İşin ucunda iyi paralar vardı belli ki, çünkü bazıları bugün asıl mesleklerini bıraktı, tam zamanlı fenomenlik yapıyor. Eskiden “Elinde altın bileziğin olsun, devlet memuru ol da hayatın kurtulsun” diyen ailelerden bazıları şimdilerde çocuklarını bu alana yönlendiriyor. Peki ama sosyal medya çocukların ifşa edilebileceği kadar güvenli bir ortam mı? Güvenliyse neden Amerika’da sosyal medya platformlarının çocukların kolayca istismar edilebildiği bir yer haline gelmesi duruşmalara konu oluyor? Gelin Wall Street Journal’da yayınlanan bir haberde verilen örnek üstünden gidelim:
Bir anne ve kızın hikayesi bu. Eski bir pazarlama müdürü olan anne Instagram hesabını üç yıl önce, pandemi zamanında açıyor. Amaç dansçı olan kızının fotoğraflarını akrabalarıyla, arkadaşlarıyla ve dansa ilgisi olan diğer gençler ve onların aileleriyle paylaşmak. Hem bu sayede anne-kız birbirine daha da yakınlaşmış. Hesap anne tarafından sıkı sıkıya takip ediliyor. Gel zaman git zaman hesap büyümeye başlıyor, kısa süre sonra fotoğrafçılar kızın profesyonel fotoğraflarını çekmek istiyor. Markalar sadece üstünde görünsün diye bedava kıyafetler yollamaya başlıyor. Dedik ya, o dönem insanların vakti bol ama yapacak bir şeyleri yok. Kimi içerik üreterek sosyal medyada kendini gösteriyor, kimi de onları izleyerek. İşte bu sayede kızın hesabı kısa sürede büyüyor.
Hesabı takip edenlerin yüzde 92’si erkek
Ancak bir sorun var. Annenin hesabın kontrol panelinde gördüğü veriler rahatsız edici bir hal almaya başlıyor. Hesabın takipçilerinin çoğu yetişkin erkekler. Kızın fotoğraflarına ateş ve kalp emojileri atanlar da yine erkekler. Bunlardan çok daha kötüleri de var ama. Mesela bazıları cinsel organlarının fotoğrafını atıyor, porno sitelerinin linklerini yolluyor. Kız şu anda liseye gidiyor ama üç yıl önce bundan çok daha küçük oysa. Anneyse kızına uygunsuz mesajlar atanları engellemek, yorumları silmek için günde iki ila dört saatini harcıyor.
Tabii bu sırada sponsorluk ve anlaşma teklifleri gelmeye devam ediyor. Artık sadece dans markalarından değil çok daha çeşitli markalardan. Henüz küçük olan kız gördüğü bu ilgiden memnun. Annesine fenomenliğin okuldan ve dans antrenmanlarından sonra yapabileceği “hayal gibi bir iş” olduğunu söylüyor. Kızı kendini fenomenliğe iyice kaptırırken annesi iki arada bir derede. Malum sosyal medyada işler aldığınız etkileşimlere göre yürüyor. Ne kadar çok beğeni ve yorum alırsanız, içerikleriniz ne kadar çok paylaşılıp da geniş çevrelere yayılırsa tanınırlığınız o kadar artar. Genç kızın durumunda etkileşimi veren kişiler erkekler. Eğer kızının daha da yükselmesini istiyorsa annenin bir noktada verilen etkileşimlere karışmaması gerekiyor.
Anne için kızının fenomenliğinin eksileri olduğu kadar artıları da var ama. Amerika’da eğitimin gençlere ne kadar pahalıya mal olduğu bilinen bir gerçek. Üniversite ücretlerini ödemek için alınan krediler iş hayatlarına başladıklarında sırtlarına bir yük olarak biniyor. Anne kızının fenomenlikten kazanacağı parayı üniversite masrafları için kullanabileceğini düşünüyor. Sonuçta binlerce dolar kazanmak için en tepede olmanıza gerek yok. Anne kararını veriyor sonunda: Sosyal medyada kızına verilen etkileşimlere karışmayacak. Ancak bu da bir gerçeği beraberinde getiriyor. Pedofillerin yorumlarına göz yummak. Hesap verileri kızı takip edenlerin yüzde 92’sinin erkek olduğunu göstermeye başlamış. Bir noktada ekstra fotoğraf ve videolar için para ödemeye hazır kişiler için abonelik sistemini de açıyor. Para verenler de yine erkekler.
Meta’nın tartışmalı algoritma sistemi
Örneği okurken canınız sıkılmış, hatta anneye öfkelenmiş olabilirsiniz ancak buradaki durumun tek sorumlusu anne değil. Instagram yabancıların çocukların fotoğraflarını bulmasını kolaylaştıran bir algoritmaya sahip. Daha doğrusu kullanıcılar neye daha çok etkileşim veriyorsa onları görebiliyor. Normal şartlarda bu sistem yemeklere, seyahate ya da komik skeçlere ilgili insanlar için ilgilerini çekmeyen şeyleri görmemelerini sağlaması açısından faydalı olabilir. Ama aynı şekilde pedofillere de takip edebilecekleri çocuk hesaplarını öneriyor. Hatta WSJ bu algoritma aracılığıyla pedofillerin çocuklarla ilgili cinsel içeriklere ulaşmasının kolaylaştığını belirtiyor.
Yani algoritma daha reşit olmayan çocukların daha da popüler hesaplara sahip olabilmesi için pedofil erkeklere de maruz kalmayı zorunlu hale getiriyor. Biraz önceki anne durumu şöyle özetliyor: “Eğer bir fenomen olup markalarla çalışmak, para kazanmak istiyorsanız algoritmayla çalışmanız gerekiyor. Bu da içeriklerinizi beğenip yorum yapan kişilere göre işliyor” diyor.
Bu ortaya yeni çıkmış bir bilgi değil. WSJ bu sıkıntılı durumu aylardır yazıyor, 10Haber de olayı yakından takip etmeye çalışıyor. Instagram’ın çatı şirketi Meta’nın konuyla ilgili yorumu çocukları internet ortamında güvende tutmak için yıllardır çaba sarf ettikleri yönünde. Meta’ya göre hem çocukları hem de ailelerini korumak için birtakım araçlar ve özellikler geliştirdiler. Meta sözcüsü Andy Stone şirketin çocukları için hesap açan ebeveynlerin hesaba kimler tarafından mesaj ya da yorum atılabileceğini kontrol edebildiğini söylüyor örneğin. Halbuki yapılan araştırmalar pedofiliye kayan hesapların birbirlerini nasıl bulduğunu, çocukların istismar edildikleri görüntüleri birbirleriyle nasıl paylaştıklarını ortaya seriyor.
Ailelerde hiç mi suç yok?
Şirket zaten 13 yaşın altındaki çocukların tek başlarına sosyal medya hesabı açmasını engelliyor. Sadece ebeveynler tarafından kontrol edilebilen hesaplara izin veriyor. Goldman Sachs’ın yakın zamanda yayınladığı bir rapora göre ebeveynlerin oluşturduğu bu hesaplar 2027 yılına kadar 480 milyar dolar değere ulaşması beklenen küresel fenomen sektörünün bir parçası olmayı amaçlıyor.
Meta sadece pedofili hesaplarına karşı harekete geçmiyor. Çocuklarını istismar eden, onları diğer insanlara ifşa ettiğini düşündüğü ebeveyn hesaplarını da kapatıyor. Hatta bu haberdeki anne-kızın hesabı Meta tarafından iki kez inceleme altına alındı, ikisinde de kapatıldı. Anne ise Meta’nın politikalarını ihlal etmediğini düşünüyor.
WSJ’nin haberinin tamamını buradan okuyabilirsiniz.
