Güney Asya 4000 yılı aşkın bir süredir Asya ve Avrupa’daki medeniyetler için önemli bir baharat kaynağı oldu. Endonezya’dan gelen hindistan cevizi ve karanfil gibi baharatlar, Funan döneminde Güney Asya ile Çin arasında ticaret odağı olarak hizmet görmesiyle deniz baharatı ticaretinde önemli bir rol oynadı.
Ancak tarihin bu döneminde ve daha önceki zamanlarda Asya’nın hem güneyinde hem de güneydoğusunda baharatların mutfakta kullanımına ilişkin doğrudan fiziksel kanıtlar çok sınırlıydı. Bu tür kanıtların eksikliği de baharatların o dönemde mutfakta kullanılıp kullanılmadığı ya da nasıl kullanılmış olabileceği konusunda belirsizlikler yaratıyordu.
Yeni bir araştırma ise mutfakta kullanılan baharatın çok eskilere, tam olarak 2000 yıl öncesine dayandığını gösteriyor. Science Advances dergisinde yayımlanan makale, küresel baharat ticaretinin dünya tarihini şekillendirmedeki rolüne daha geniş bir ışık tuttu. Aralarında Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden araştırmacıların da bulunduğu arkeologlar, Vietnam’da bulunan taştan öğütme aletlerinin yüzeylerindeki bitki kalıntılarını analiz etti.
Bu ayaklı öğütme taşının yüzeyinde zencefil, tarçın ve hindistan cevizi taneleri tespit edildi. Fotoğraf: Khanh Trung Kien Nguyen
Güney Vietnam’daki ‘Oc Eo’ adlı Funan dönemi arkeolojik alanında araştırmacılar, köri hazırlamak için kullanılan antik Güney Asya taş aletlerine benzeyen öğütme taşının yanı sıra havan ve havaneli buldu. Bilim insanları, “Analiz edilen kalıntıların, farklı baharatlarla özdeşleşmiş tatları açığa çıkarmayı amaçlayan geleneksel Hint baharat öğütme aletleri olduğu kanaatine vardık” diyor. Araştırmacılar bu kalıntıların izini, günümüz Güney Asya körilerinin temel bileşenleri olan Güney Asya ve Endonezya kökenli baharatlara kadar sürebildiler.
Araştırmacılar bu aletlerin 12’sinin yüzeyinde bulunan 717 nişasta tanesini, polenleri ve bitki dokularından elde edilen silika parçacıklarını analiz etti. Bu analizde pirinç kalıntıları ile kökenleri Güney Asya ve Endonezya’ya dayanan baharatlar tespit edildi. Bunlar arasında zerdeçal, zencefil, parmak kökü, kuru zencefil, havlıcan, karanfil, hindistan cevizi ve tarçın bulunuyor.
Bu bulgular Güneydoğu Asya’da hem bu baharatların birçoğunun kullanıldığını hem de Hindistan dışındaki bir bölgede köri yapıldığına dair en eski kanıtları sunuyor. Bilim insanları, Güney Asyalı göçmenlerin ya da gezginlerin bu mutfak geleneğini, yaklaşık 2000 yıl önce başlayan Hint Okyanusu üzerinden ticari temas döneminde Güneydoğu Asya’ya getirdiklerini düşünüyor.
