Adını ‘geometrinin babası’ olarak bilinen İskenderiyeli matematikçi Öklid’den alan Euclid teleskobu, Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri istasyonundan SpaceX’in Falcon 9 roketiyle fırlatıldı. Fırlatma canlı olarak NASA TV’de yayımlandı. Euclid, uzaya doğru kısa bir uçuşun ardından, Dünya’dan yaklaşık 1.6 km uzaktaki hedefine doğru bir ay sürmesi beklenen yolculuğu için Falcon roketinden ayrıldı.
10 yıldır üzerinde çalışılan bu uzay aracının başlangıçta Rus Soyuz roketiyle fırlatılması planlanıyordu. Ancak Ukrayna savaşının patlak vermesi ve Avrupa’nın Arianne roket programında yer bulunamaması sonucunda fırlatma planları Elon Musk’ın özel uzay şirketi SpaceX’e devredildi.
Euclid uzay teleskobunun bilgisayarda yapılmış bir görüntüsü. Fotoğraf: ESA/PA
ESA tarafından tasarlanan Euclid’e, yakın kızılötesi aracı için fotodedektörleri de ABD uzay ajansı NASA tedarik etti. Euclid projesine 13 Avrupa ülkesi, ABD, Kanada ve Japonya’dan 2000’den fazla bilim insanı katıldı. Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından yürütülen ve en az altı yıl sürmesi planlanan 1.4 milyar dolarlık görevden elde edilecek yeni bilgilerin astrofiziğe ve belki de yerçekiminin doğasına bakışımızı değiştirmesi bekleniyor.
Geçen yılın sonlarında NASA tarafından fırlatılan James Webb uzay teleskobu, gökbilimcilerin evrendeki bazı cisimlerin daha önce görülmemiş bir netlikte görmelerini sağlamıştı. Euclid’in ise gözlemlenebilir evrenin 3 boyutlu haritasını çıkararak kozmosun gizli dokusunu ve mekaniğini ortaya çıkarması amaçlanıyor.
Euclid’in SpaceX’in Falcon 9 roketiyle fırlatıldığı an. Fotoğraf: SpaceX
Görevde evrenin karanlık tarafının iki temel bileşenine odaklanılıyor. Bunlardan biri kozmosa şekil ve dokusunu verdiği düşünülen, görünmese de teorik olarak kritik bir öneme sahip olan karanlık madde. Diğeri ise evrenin genişleme hızının artmasına sebep olduğuna inanılan bir güç olan karanlık enerji.
Euclid projesinin yöneticilerinden NASA Jet İtki Laboratuvarı’nda astrofizikçi Jason Rhodes, karanlık madde ve karanlık enerjinin doğrudan tespit edilemese de özelliklerinin ‘galaksilerin şekil ve konumlarından anlaşılabildiğini’ söylüyor. Rhodes, cuma günü yaptığı açıklamada, “Galaksilerin şekil ve konumlarını ölçmek, karanlık madde ve karanlık enerjinin özellikleri hakkında çıkarım yapmamızı sağlıyor” dedi.
2 tonluk uzay aracı görev yerine geldiğinde geniş açılı teleskobunu kullanarak ‘karanlık evrenin’ gelişimini araştıracak ve Samanyolu’nun ötesinde, Dünya’dan yaklaşık 10 milyar ışık yılı uzaktaki galaksileri inceleyecek. Uzay aracı, bu galaksilerden gelen kızılötesi ışığın yoğunluğunu, spektrumlarını, ve uzaklıklarını kesin olarak belirleyecek şekilde ölçmesi için tasarlanmış aletlerle de donatıldı.
