NASA Mars’tan Dünya’ya kaya ve toprak örneklerinin taşınması yönünde uzun zamandır devam eden planlarından vazgeçtiğini duyurdu. Yanlış anlamayın, NASA bu örnekleri kendi başına getirmekten vazgeçti vazgeçmesine ama örneklerin Dünya’ya daha hızlı ve daha ucuz yollarla ulaşması için gelecek tekliflere kapalı değil.
Bağımsız bir inceleme kurulu geçen yıl NASA’nın Mars’tan örnek getirme misyonunun 11 milyar dolara mal olabileceği sonucuna varmıştı ki bu meblağ fırlatıldığından beri bizi evrenin çok başka bir boyutunu gösteren James Webb Uzay Teleskobu’nun fırlatılma maliyetinden çok daha yuksek. Bugün yayınlanan bir raporda NASA’nın inceleme ekibi ajans bu kadar para harcasa bile örneklerin 2040 yılına kadar Dünya’ya ulaşamayacağı sonucuna vardı. Halbuki ajansın bu işe ilk giriştiğinde hedefi 2030 yılında örneklerin Dünya’ya indirilebilmesiydi.
NASA’nın keşif aracı Perseverance 2021’de indiği Jezero Krateri’nde şimdiden 20’den fazla kaya örneği topladı. Bilim insanları kraterin bir zamanlar su gölüyle kaplı olduğunu ve hem krater hem de çevresinden alınan örneklerin Mars’ın tarihi hakkında bizlere yeni bir pencere açabileceğini, belki de Kızıl Gezegen’deki geçmiş yaşamın izlerine rastlayabileceğimizi düşünüyor.
Ajansın esas planında NASA’ya ait iki parçadan oluşan bir uzay aracı Mars’ta gönderilecekti. Bu parçalardan biri 2.3 tonluk iniş aracı olacaktı ki bu araç şimdiye kadar Mars’a indirilen en ağır araç olacaktı, diğeri de iniş aracıyla örneklerin Mars yörüngesine taşınmasını sağlayacak bir roket. Mars’tan elde edilen değerli yük yörüngede Avrupa Uzay Ajansı tarafından fırlatılmış bir uzay aracına aktarılacak ve Dünya’ya doğru yolculuk başlayacaktı.
NASA yöneticisi Bill Nelson basın brifingi sırasında 11 milyar dolarlık maliyetin “çok pahalı” olduğunu ve “numunelerin 2040 yılına kadar Dünya’ya ulaşamayacak olmasının kabul edilemez” olduğunu söyledi. Nelson sözlerinin devamında ajansın yine de örneklerin bir kısmını geri getirmeye kararlı olduğunu” vurguladı. Yani NASA Dünya’ya getirilmesi planlanan 43 örnekten 30’dan fazlasını getireceğini söyledi.
Peki ya bunu nasıl yapacaklar?
NASA’da görevli kişiler hem özel uzay şirketlerinden hem de NASA merkezlerinden daha hafif bir iniş aracının kullanılabileceği daha gelişmiş bir sistem için teklif istemeyi planlıyor. Teklifler için son tarih 17 Mayıs, görevin revize edilmiş hali de bu yıl belirlenecek. Ama yeni plan kapsamında örnekler Dünya’ya ne zaman ulaşır, orası belli değil.
NASA’nın 2025 yılı için gezegen bilimine ayıracağı bütçe 200 milyon dolar ve bunun bir kısmı Mars’taki numuneleri Dünya’ya getirmek için değerlendirilebilecek alternatif yapılarda harcamak üzere kullanılacak. 200 milyon dolar ile 11 milyar dolar arasındaki uçurumun farkındasınızdır. Nelson bu misyona daha fazla para ayırmanın diğer gezegen görevlerinden kısmak anlamına geleceğini söylüyor.
Sonuç olarak bu bütçenin bir kısmının Dünya için risk oluşturabilecek meteorların keşfedilmesi için tasarlanan NEO, Satürn’ün uydusu Titan’ın yaşanabilirliğini araştıracak Dragonfly ve Venüs’ün sırlarını ortaya çıkaracak DAVINCI ve VERITAS gibi görevlere harcanması gerekiyor.
Bilim insanları ise hayal kırıklığına uğramış durumda. Ama konu bütçe sıkıntısı değil; konu bağımsız inceleme raporu sekiz ay önce yayınlanmışken NASA’nın bu denli önemli bir hedef için oturaklı bir plana sahip olmaması. Bazı bilim insanlarına göreyse Mars’taki numunelerin astronotları uzay yolculuğuna çıkarmadan önce böyle bir eylemde bulunmak Mars’a iki yönlü yolculuk yapabilme kabiliyetine sahip olunduğunu göstermesi açısından önemli.
Yine de Dünya’da Mars’taki numuneleri nasıl getirebiliriz tartışması dönerken Perseverance’ın Jezero Krateri’ndeki keşif planları sekteye uğramayacak.
İnsanlığın inceleyebildiği Mars numuneleri var mı?
Şimdiye kadar bilim insanlarının Dünya’da inceleyebildikleri tek Mars örneği Kızıl Gezegen’den Dünya’ya meteor olarak ulaşmış parçalar ki, bu da kendiliğinden gelişen bir şey, Πyani insan eli yok. Bildiğimiz tüm Mars meteorları magmatik kayaçlardan oluşuyor, yani lavdan katılaşmış haldeler ve hepsi çok eski. Mars’ın jeolojik evrimini anlayabilmemizi sağlayacak zaman izlerini taşırlar. Ne var ki gezegenin üzerinde sular aktığı dönemler hakkında çok bilgi vermezler.
Bu arada Dünya meteorlar konusunda da bir krize girmek üzere. Küresel ısınma Antarktika’daki buzulların erimesine neden olduğu için bu bölgeye düşen meteorların büyük bir kısmı bilim insanları tarafından incelenemeden sular altında kalacak.
