Uzayda uzun süre kalmak insan vücuduna belli başlı zararlar verebilir. Nihayetinde radyasyon riski var, yerçekimi değişiyor vb. Bizlerse dünyanın bir ucundan diğer ucuna yolculuk yapıldığında bile dengeyi sağlayamayan varlıklarız. Uzay koşullarına ulaşmak da bir o kadar zorlu olsa gerek. Mesela değişikliğe uyum sağlayamayan astronotlar Dünya’ya döndüğünde hastanelik olabiliyor. İşte son örneği evine dönen Crew 8 ekibindeki ismi açıklanmayan astronot. Dünya’ya döndükten sonra hastalanmakta bir şey yok. Önemli olan uzaydayken hastalanmamak. En ufak hataların bile yıkıcı sonuçlar doğurabildiği bir yer orası çünkü. Bu nedenle uzayda kalmanın astronotların bilişsel performanslarını nasıl etkilediğini görmek önemli.
Frontiers in Physiology dergisinde yayınlanan yeni çalışmada Uluslararası Uzay İstasyonu’nda alçak Dünya yörüngesinde kalan 25 astronot izlendi. NASA’dan bir ekip bu zorlukların bilişsel performansı nasıl etkilediğini araştırmak için çok çeşitli bilişsel görevleri test etti. Sonuçlar olumsuz değildi ama, yine de astronotların tepkileri dünyadakinden çok daha yavaştı.
NASA’nın Ruh Sağlığı Hizmetleri ve Performans Laboratuvarı’ndan klinik nöropsikolog ve çalışmanın eşyazarlarından Sheena Dev “Uzay istasyonunda altı ay geçiren astronotlarda kritik bir bilişsel bozulma ya da nörodejeneratif gerileme olduğuna dair bir kanıta rastlamadık. Uzayda yaşamak ve çalışmak, kritik beyin hasarına işaret edebilecek yaygın görülen bir bilişsel bozulma değildi” dedi.
Yeni çalışmada astronotlar bir dizi testten geçti. Araştırmacılar her testte astronotların hızlarını ve işleri ne kadar doğru yaptığını beş ayrı aşamada inceledi: Görev öncesi, görevin ilk günleri, son günleri, inişten 10 gün sonra ve 30 gün sonra.
Astronotların işlem hızlarının, çalışma hafızalarının ve dikkatlerinin değerlendirildiği testlerde verdikleri yanıtlar dünyadakine göre yavaştı. Dikkat zayıflığının azalmanın yalnızca görevin başlarında görüldüğünü söyleyen araştırmacılar işlem hızındaki yavaşlamanınsa görev sona erip mürettebat evine dönene kadar düzelmediğini aktardı.
Bunun dışında bilişsel performanslarında bozulma olmadı. Uzaydaki altı aylarında merkezi sinir sitemleri de zarar görmedi. Dev “Dünyada bile işlem hızı, hafıza ve dikkat stres altındayken geçici olarak değişkenlik gösterebilir. Hem zaten hafıza gibi meseleler stres faktörlerine karşı çok daha savunmasızdır. Örneğin yoğun bir gün geçiriyorsanız ve bir önceki gece fazla uyuyamadıysanız dikkatinizi vermenin zor olduğunu, görevleri tamamlamak için daha fazla zamana ihtiyaç duyduğunuzu hissedebilirsiniz” dedi.
