Bugün ‘Dünya Biyolojik Çeşitlilik Günü.’ Biyolojik çeşitlilik denince de, Türkiye topraklarında barındırdığı ve hepsi de bu topraklara özgü olan 3 bin 703 ayrı türle dünyanın en zengin ülkelerinden biri.
AA muhabirinin “22 Mayıs Uluslararası Biyolojik Çeşitlilik Günü” dolayısıyla Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi (UBENİS) verilerinden derlediği bilgilere göre Türkiye coğrafi yapısı, değişik ekolojik şartları nedeniyle dünyanın çok önemli gen veya orijin merkezinin örtüştüğü bir konumda.
Türkiye Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan olarak isimlendirilen üç bitki coğrafyası bölgesine sahip olmasıyla iki kıta arasında köprü görevi görüyor. Bu nedenle iklimsel ve coğrafik özelliklerin kısa aralıklarla değişmesi sonucu orman, dağ, step, sulak alan, kıyı ve deniz ekosistemlerine, bu ekosistemlerin farklı form ve kombinasyonlarıyla zengin biyolojik çeşitliliğe sahip.
Ülkedeki biyolojik çeşitliliğin korunması ve biyolojik çeşitliliğe ilişkin veri tabanlarının oluşturulması çalışmalarında Avrupa’nın tamamında 12 bin 500 açık ve kapalı tohumlu bitki türü varken sadece Anadolu’da yaklaşık 11 bin 700 tür tespit edildi.
Bakanlık söz konusu biyolojik çeşitliliğin ortaya konması, gidişatının izlenmesi ve envanter eksikliklerinin giderilmesi amacıyla UBENİS projesini hazırladı.
Proje kapsamında Türkiye’nin biyolojik çeşitlilik envanteri, damarlı bitkiler, memeli hayvanlar, kuşlar, iç su balıkları, sürüngenler ve ‘çift yaşarlar’a (amfibik hayvanlar) dair çalışmalar yapıldı.
152 bitki ve hayvan türünün geleceği ‘çok tehlikede’
2013’te il bazında biyolojik çeşitlilik envanter çalışmaları başlatıldı, çalışma 2019 sonu itibariyle 81 ilde tamamlandı. Türkiye’nin her yerinden toplanan biyolojik çeşitlilik envanter verileri Tarım ve Orman Bakanlığınca kullanıma sunulan Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı’nda depolandı.
Toplam 13 bin 404 bitki ve hayvan türünün tespiti yapıldı ve bunlar envantere alındı. Türlerden 12 bin 141’i bitki, 1263’ü hayvanlardan oluşuyor.
Ülke genelinde 3 bin 703 endemik tür bulunuyor
Ülke genelinde 428’i lokal, 3 bin 275’i bölgesel olmak üzere 3 bin 703 endemik tür (takson) bulunurken bunların 3 bin 497’sini damarlı bitkiler, 163’ünü iç su balıkları, 19’unu sürüngenler, 15’ini amfibi ve dokuzunu memeliler oluşturuyor.
Bitki ve hayvan taksonları, Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) kategorilerine göre incelendiğinde 117 türün “çok tehlikede,” 152 türün “tehlikede,” 145 türün de “zarar görebilir” statüde olduğu tespit edildi.
Çalışmalarla ülke genelinde bitki ve hayvan taksonlarını tehdit eden etkenler belirlenerek oransal dağılımı da oluşturuldu.
Tehdit sınıfının başında insan faaliyetleri gelirken bunu bilinçsiz tarımsal uygulamalar, iklim değişikliği, yapılaşma, kirlilik, enerji ve madencilik, doğadan bilinçsiz toplama faaliyeti, doğal sistem değişiklikleri, ulaşım, kültürel ve sosyal tehditler, istilacı türler ile jeolojik olaylar takip etti.
