Pakistan’ın doğusu ve Hindistan’ın kuzeyi geçen aydan beri yoğun ve zehirli dumanla kaplı. Bu dumanlar o kadar yoğun ki uydu görüntülerine bile yansıyor. NASA Worldview’den alınan uydu görüntülerine göre Pakistan’ın Pencap eyaletini kaplayan devcileyin gri duman bulutu Hindistan’ın doğusuna, başkent Yeni Delhi ve ötesine kadar uzanıyor. Yetkililer hava kirliliği nedeniyle okulları ve kamusal alanları kapatmak zorunda kaldı. Her şeyden önce zehirli dumanın milyonlarca insanın sağlığını tehlikeye atma riski var.
Bu hafta Pakistan’ın Lahor ve Multan şehirlerinden gelen görüntüler koyu pusun binaları görünmeyecek hale getirene kadar sokakları sardığını gösteriyor. Çiftçilerin tarımsal atık yakması, enerji santrallerinin kömürle çalışması, trafik ve rüzgarsız günlerle de birleşince gökyüzünü sarı bir pusun kapladığı her kış bölgedeki kirlilik artıyor. Soğuk ve kuru hava havayı kirleten gazların sıkışmasına neden olduğu için kirlilik daha da kötüleşiyor. Normalde sıcak hava yükselerek kirliliği dağıtır, soğuk havaysa kirliliği alçakta hapseder.
Kirlilik başlamadan önce. Fotoğraf: NASA Worldview/CNN
Kirlilik sonrası. NASA Worldview/CNN
Güney Asya’nın büyük şehirleri her yıl zehirli dumanla boğuşsa da Pakistan’ın ikinci büyük şehri Lahor’daki yetkililer böyle bir şeyin daha önce görülmemiş olduğunu söylüyor. Küresel hava kalitesini takip eden IQAir’e göre, Pakistan’ın 127 milyon nüfuslu en kalabalık eyaleti Pencap’ın bazı bölgelerinde hava kalitesi endeksi geçen hafta birçok kez bini aştı. 300’ün üstündeki değerler sağlığa zararlı olarak kabul ediliyor.
PM2.5 110 kat artmış durumda
En küçük ve en tehlikeli hava kirleticilerinden biri olan PM2.5’in ölçüm değeri Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği güvenli seviyelerin 110 katına çıkmış durumda. PM2.5 parçacıklarını soluduğunuzda akciğer dokusuna derinlemesine nüfuz edip kan dolaşımına karışabiliyor. Bu parçacıklar fosil yakıt yanması, toz fırtınaları ve orman yangınları gibi kaynaklardan geliyor. Astım, kalp ve akciğer hastalıkları, kanser, solunum hastalıkları ve çocuklarda bilişsel bozukluklar gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabiliyor.
Amerikan haber ajansı Associated Press’e göre Pakistan’daki hastaneler ve klinikler hava kirliliğinden etkilenen hastalarla dolup taşıyor. Pencap’taki sağlık yetkilileri dumanın vurduğu bölgelerde 30 binden fazla kişinin solunum yolu rahatsızlıkları nedeniyle tedavi gördüğünü söylüyor.
Pakistan Çevre Koruma Ajansı ortalama hava kalitesi seviyesinin “endişe verici seviyelerde” olduğu Faysalabad, Multan ve Gujranwala bölgelerinde “akciğer ve solunum yolu hastalıkları, alerji, göz ve boğaz tahrişi olan hasta sayısında benzeri görülmemiş bir artış” olduğunu anlatıyor. Eyalet başkenti Lahor da dahil olmak üzere okul ve devlet dairelerini 17 Kasım’a kadar kapatma talimatı verildi.
Hindistan da teyakkuzda
Pencap yetkilileri cuma günü 18 ilçede parkları, oyun alanlarını, müzeleri, hayvanat bahçelerini ve tarihi yerleri 10 gün süreyle kapattı. Bugün getirilen yeni kısıtlamalara göre Lahor dahil dört ilçede açık hava spor etkinlikleri, sergiler, festivaller ve restoranlarda açık havada yemek yeme dahil tüm açık hava etkinlikleri yasaklandı. EPA’ya göre marketler, mağazalar ve alışveriş merkezleri akşam sekizde kapanacak. Bunun istisnasını eczaneler, benzin istasyonları gibi acil ihtiyaç duyulan yerler oluşturuyor.
EPA Sözcüsü Sacid Beşir bu kısıtlamaların insanları evde tutmak ve sağlıklarını riske atabilecek gereksiz gezmelerden uzak tutmak için belirlendiğini söylüyor.
Bedenleri, organları ve bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmediği için yetişkinlere göre daha savunmasız bir konumdaki çocuklar daha çok endişe yaratıyor. Save the Children Pakistan’ın Pakistan yöneticisi Khuram Gondal “hava kirliliği ve artan sıcaklıkların bir yandan çocukların eğitimlerini aksattığını, diğer yandan da nefes alıp vermede zorluklar yaşamalarına neden olduğunu” anlatıyor.
Hükümeti “hava kirliliği sorununu acilen ele almaya” çağıran Gondal her yıl görülen bu soruna uzun vadeli çözüm üretilmesini istedi. Pencap’taki yetkililer geçen hafta konuyla ilgili diplomasi yürütmek için Hindistan hükümetine mektup gönderdi. Pencap Çevre ve İklim Değişikliği Bakanı Raja Jahangir Anwar, CNN International’a şu an ihtiyaç duyulan şeyin “bölgesel ve küresel bir mesele olarak iklim diplomasisi” olduğunu söyledi.
Bölgede her yıl milyonlarca insan hava kirliliğine bağlı olarak ortaya çıkan sağlık sorunları nedeniyle hayatını kaybediyor. Örneğin BMJ’de geçen yıl kasım ayında yayınlanan bir çalışmaya göre fosil yakıtlardan kaynaklanan hava kirliliği her yıl dünya genelinde 5.1 milyon insanın ölümüne neden oluyor. DSÖ de hem çevre hem de evsel atıklar nedeniyle hava kirliliğinin yılda 6,7 milyon insanı öldürdüğünü söylüyor.
Dünyanın en çok atık ithal eden ülkelerinden ikisi
Eurostat’ın bu yılın başında yayınladığı verilere göre Avrupa’nın en çok atık ihraç ettiği ikinci ülke Hindistan. Buna göre Hindistan’a ihraç edilen atığın miktarı 3,5 milyon ton. Pakistan’a ihraç edilen atıkların miktarı Hindistan’ın yarısı kadar: 1,2 milyon ton. Ancak Pakistan’da hükümet halkın çöplerini bile düzgün bir şekilde toplayıp temizleyemiyor.
Normalde çöpleri toplama işi yerel yönetimlere ve belediyelerin. Ancak hizmetlerin kapasitesi yetersiz kalıyor. Bu da çöplerin yol kenarlarında ya da açık alanlarda birikmesine neden oluyor. Pakistan’da kirliliğiyle en çok öne çıkan bölgelerin başında Lahor geliyor. Türkiye’de de birçok sosyal medya fenomeni Lahor’a giderek video çekti. Bu videolardan birini aşağıya bırakıyoruz.
