İklim krizi, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de önemli ve tehlikeli etkiler yaratmaya devam ediyor. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün 2024 yılının ilk sekiz ayını kapsayan analiz raporuna göre, 53 yılın en sıcak sekiz ayında Türkiye, tam 900 ekstrem doğa olayı ile karşı karşıya kaldı.
136 merkezde aylık maksimum sıcaklık rekoru kırıldı, 8 ayda 900 ekstrem doğa olayı yaşandı. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün ‘Türkiye 2024 Yılı Erken İklim Değerlendirmesi’ verilerine göre Türkiye’de 2024 yılı 8 aylık sıcaklık ortalaması 16,8 derece ölçüldü. Bu değer 14,5 derece olan 1991-2020 normalinin 2,3 derece üzerinde kaydedildi. Bu sonuçla 2024 yılı, 1971’den bu yana gerçekleşen en sıcak yıl oldu.
Türkiye’nin 2024 yılı, iklim değişikliğinin etkilerini en yoğun şekilde hissettiği dönemlerden biri olarak kayıtlara geçti diyebiliriz.
2024 yılı boyunca, sıcaklık ortalamaları uzun yıllar verileriyle karşılaştırıldığında dikkat çekici farklılıklar ortaya çıktı. 2024 yılı mayıs ayı ortalama sıcaklıkları, uzun yıllar ortalamalarının altında kalırken, diğer aylarda ise bu ortalamaların üzerinde sıcaklıklar ölçüldü. Özellikle nisan ayında 4,3 derece ile en fazla sıcaklık sapması yaşandı.
136 merkezde sıcaklık rekoru kırıldı.
Kış, ilkbahar ve yaz mevsimlerinin ortalama sıcaklıkları, 1991-2020 yılları arasındaki uzun yıllar mevsimlik ortalamalarının üzerindeydi. İlkbahar mevsiminde sıcaklıklar, normalin 1,8 derece; kış mevsiminde 3,3 derece; yaz mevsiminde ise 2,1 derece daha yüksek seyretti.
Ocak – ağustos döneminde kaydedilen sıcaklıklarda en düşük sıcaklık, 31 Ocak 2024’te Ardahan’da eksi 31,3 derece olarak ölçüldü. En yüksek sıcaklık ise 20 Haziran 2024’te Ceylanpınar’da 47,8 dereceye ulaştı. Türkiye genelinde 136 istasyon, kendi aylık maksimum sıcaklık rekorlarını kırarak iklim değişikliğinin etkilerinin derinleştiğini bir kez daha gösterdi.
Ocak- ağustos ortalama alansal yağışı, 2024 yılında 348,8 mm ölçüldü.
Yağışlarda eğilim tersine
İklim krizi Türkiye’deki hava koşullarını derinden etkilerken yağış miktarlarında da önemli değişimler gözlemleniyor. Ocak – ağustos dönemi için ölçülen ortalama alansal yağış, 2024 yılında 348,8 mm olarak kaydedildi. Bu değer, 1991-2020 yılları arasındaki normal yağış miktarı olan 365 mm’nin yüzde 4 altında gerçekleşti.
Bu süreçte, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki yağış seviyeleri uzun vadeli ortalamalarla karşılaştırıldığında belirgin dalgalanmalar gösterdi. Özellikle Ege Bölgesi, Doğu Marmara, Batı Trakya, Batı Karadeniz ile Konya, Kastamonu, Çankırı, Samsun, Amasya ve Malatya gibi bölgelerde, normal yağış seviyelerine kıyasla yüzde 20’yi aşan bir azalma kaydedildi. Buna karşın, Van Gölü’nün güney kesimleri ve Giresun çevresinde yağış miktarları yüzde 40’tan fazla artış göstererek ters bir eğilim ortaya koydu. 2024 yılı boyunca, şubat, nisan ve haziran aylarında aylık toplam yağış miktarı normalin altında kalırken; ocak, mart, mayıs ve temmuz aylarında ise normalin üzerinde değerlendirildi.
Bu yıl gerçekleşen aşırı yağışlar, trafiğin durmasına ve birçok trafik kazasına yol açtı.
En çok zararı yağış ve sel verdi
2024 yılının ocak – ağustos döneminde kaydedilen ekstrem olay sayısı 900’e ulaştı. Bu süreçte en fazla zarara yol açan olaylar arasında şiddetli yağış ve sel, toplam olayların yüzde 36’sını oluşturdu. Bunu yüzde 22 ile dolu, yüzde 19 ile fırtına, yüzde 8 ile yıldırım düşmesi, yüzde 6 ile kar, yüzde 3 ile heyelan, yüzde 2 ile hortum ve yüzde 2 ile don izledi. Çığ, orman yangını, sis ve kum fırtınası gibi diğer ekstrem olayların toplamda payı ise yüzde 1 veya daha az olarak kaydedildi.
Özellikle 15-18 Ağustos tarihlerinde İzmir’de meydana gelen orman yangını, 12 Şubat’ta Antalya’da gerçekleşen şiddetli yağış ve sel, ve 5 Temmuz’da Amasra’da görülen yıldırım düşmesi, 2024 yılının en önemli ekstrem olayları arasında yer aldı.
2023’teki tablo da 2024’ten farksız değildi.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün (MGM) verilerine göre, 2023 yılında en tehlikeli ekstrem olaylar yüzde 38 ile şiddetli yağış ve sel, yüzde 23 ile fırtına, yüzde 16 ile dolu, yüzde 6 ile yıldırım düşmesi, yüzde 6 ile şiddetli kar, yüzde 5 ile heyelan ve yüzde 2 ile hortumdu. Çığ, don, orman yangını, sis ve kum fırtınası gibi aşırı olaylar toplam olayların yüzde birini veya daha azını oluşturmuştu.
İzmir yangınlarından bir görüntü.
İzmir yangınları 2024’ün ‘en ekstrem’i
2024 yılında İzmir’de yaşanan büyük orman yangını, şehrin önemli bölgelerinden biri olan Yamanlar Dağı’nda meydana geldi ve çok geniş bir alana yayıldı. 15 Ağustos’ta gece saatlerinde başlayan bu yangın, ancak 18 Ağustos’ta kontrol altına alınabildi. Yangın, İzmir’in Çiğli, Karşıyaka, Bayraklı ve Bornova ilçelerini doğrudan etkiledi ve özellikle Yamanlar Dağı’nın güney yamaçları büyük zarar gördü.
Yangın süresince hava sıcaklıkları oldukça yüksekti. Çiğli’de sıcaklıklar 34-40 derece, Bayraklı’da 36-41 derece, Karşıyaka’da ise 35-41 derece arasında seyretti. Bu yüksek sıcaklıklar, yangının yayılmasına katkıda bulunan etkenlerden biriydi. Ayrıca, bu dönemde nispi nem değerleri oldukça düşük seviyelere geriledi; Çiğli’de yüzde 19, Bayraklı’da yüzde 10, Karşıyaka’da yüzde 15’e kadar düştü. Düşük nem oranları da yangının daha da hızlı yayılmasına neden oldu. Rüzgar hızları ise kuzey yönünden gelen ve 46 ila 57 km/saat arasında değişen kuvvetli rüzgarlar, yangının büyümesine ve kontrol altına alınmasını zorlaştırdı.
Yangın, Karşıyaka ilçesi Yamanlar Mahallesi Karatepe mevkisinde yerleşim yerlerine kadar ulaştı. Bu süreçte 16 ev tamamen yandı, 87 ev ve 45 işyeri boşaltılmak zorunda kaldı. Yangın, 3 ilçenin sınırlarına yayılıp 2159 hektarlık ormanlık alanda etkili oldu ve büyük bir ekolojik ve maddi hasara neden oldu.
Bu yangın, 2024 yılında Türkiye’de gerçekleşen ekstrem meteorolojik olaylarından biri olarak kayıtlara geçti.
Sel, can kaybına da neden oldu.
Antalya’yı felç eden sel
Antalya’da yaşanan şiddetli yağış ve sel ise bölgeyi derinden etkileyen bir başka doğa olayı olarak kayıtlara geçti.
12 Şubat 2024 tarihinde gece saatlerinde başlayan sağanak ve gök gürültülü yağışlar, kısa sürede şiddetini artırarak sel felaketine dönüştü. Dolu ve yoğun yağışlar, su baskınlarına neden olurken, yollar ve alt geçitlerde oluşan su birikintileri, ulaşımın aksamasına yol açtı. Birçok araç sel suları içinde kaldı, sürücüler ve yayalar zor anlar yaşadı.
Bu sel felaketinde ne yazık ki can kaybı da yaşandı. Kepez ilçesindeki Gıyaseddin Keyhüsrev Alt Geçidi’nde mahsur kalan bir otomobilde, bir kişinin hayatını kaybettiği belirlendi. Şiddetli yağışlar ve sel, özellikle Antalya’nın Aksu, Döşemealtı, Kepez, Konyaaltı ve Muratpaşa ilçelerinde etkili oldu. Bu bölgelerde eğitim 1 gün süreyle durduruldu ve pek çok ev ile iş yerini su bastı. Toplamda 3 bin 297 konut, 519 iş yeri ve 46 kamu binası olmak üzere 3 bin 862 bina su baskınlarından etkilendi.
Tarımsal alanda da büyük zararlar meydana geldi. Sel felaketi, 211 çiftçinin seralarını etkiledi ve 1200 dekarlık tarım arazisinde ciddi hasar oluştu. Özellikle seralarda meydana gelen bu zarar, bölgedeki tarımsal üretimi olumsuz etkiledi.
Meteoroloji 4. Bölge Müdürlüğü’nün verilerine göre, selin etkili olduğu bu süreçte Kepez’e 24 saatte metrekareye 304,9 kilogram, Muratpaşa’ya 233,9 kilogram, Konyaaltı’na 129,2 kilogram, Serik’e 106,9 kilogram ve Kemer’e 80,2 kilogram yağış düştü.
Bu yoğun yağışlar, Antalya’yı felç ederek şehir yaşamını ve ekonomiyi ciddi şekilde olumsuz etkiledi.
76 koyun bu doğa olayında hayatını kaybetti.
