Baraj inşası dendi mi akla bu konuda tartışmasız dünya şampiyonu olan Çin gelir. Dünyadaki diğer tüm ülkelerden daha fazla işler halde barajı olan ülke Yangtze Nehri üstündeki Üç Boğaz Barajı ile şimdiye kadarki en yüksek kapasiteli hidroelektrik santrali rekorunu da elinde tutuyor. Çin’in şimdiki planı önceki tüm rekorları alt üst edecek bir “süper baraj” inşa etmek.
Çin bu süper baraj inşası fikrini ilk kez 2021’de Ulusal Halk Kongresi 14. Beş Yıllık Planı onayladığında duyurdu. Baraj Hindistan’ın Brahmaputra Nehri olarak bilinen Yarlung Zangbo Nehri’nin aşağı tarafında, Tibet Özerk Bölgesi’ndeki Himalayalar’ın etekleri arasında olacak. Bu nehir 504.6 kilometreyle dünyanın en derin kanyonu.
Yetkililer yeni barajla burada nehir ve kayalıklarındaki potansiyel enerjiden faydalanmayı amaçlıyor. Devlet medyasına göre yapılacak baraj şu an Üç Boğaz elektrik santrallerinden elde edilen enerjinin üç katını sağlayabilir. Hükümet bu planla 2030 yılına kadar karbon salımını doruk noktaya çıkartıp 2060 yılına kadar da sıfır karbon hedefine ulaşabileceğini söylüyor.
Ne var ki proje daha başlamadan yurt içinde ve yurtdışında tartışmalara yol açtı. Üç Boğaz projesinin inşası sırasında 1.25 milyondan fazla insan evinden olmuş, birçok canlının habitatı ve doğal ekosistem geri dönüşü olmayan şekilde altüst olmuştu. Bazıları Üç Boğaz Barajı’ndan daha büyük olması planlanan Yarlung Zangbo Barajı’nın çok daha yıkıcı olmasından korkuyor.
Süper baraj söylentileri Çin’in sınır komşuları arasında da tansiyonu yükseltti. Son zamanlarda Çin ve Hindistan zaten Himalayalar’daki su kaynakları nedeniyle karşı karşıya. Yarlung Zangbo Nehri’nde yaşanan gelişmeler gerilimi daha da derinleştirebilir.
Hindistan ve Bangladeş nehir sisteminin aşağı tarafında kalıyor ve bu nehrin sularına çok ihtiyacı var. Çin barajı nehirlerin akış ve seyrini büyük ölçüde değiştirebileceğinden Hindistan su kaynaklarının Çin tarafından koz olarak kullanılabileceğinden endişe ediyor.
Hindistan Su Kaynakları Bakanlığı’ndan bir sözcü El Cezire’ye yaptığı açıklamada Çin’in barajına karşılık Brahmaputra’nın başka bir kolunda 10 gigawatt enerji vaat eden kendi projelerini tasarladıklarını söyledi. Bazı Hintliler Çin’in baraj inşasına uluslararası tepkiyi azaltmak için “projenin etrafına demir perde” çektiğini öne sürüyor ve bu konuda şeffaf davranılmazsa süper barajın tam etkisinin ancak tamamlanınca anlaşılacağını, itiraz için çok geç kalınmış olacağını savunuyor.
Benzer tartışmalar dünyanın başka yerlerinde de var. Etiyopya Mavi Nil Nehri üzerinde oldukça tartışmalı bir hidroelektrik baraj inşasına başladı. Bu Nil’den kopmaktan korkan Mısır’ı rahatsız ediyor. Dicle ve Fırat’ın bölgede yıllardır yarattığı tartışmalara Türkiye zaten taraf.
Bu örnekler “su savaşları” döneminin sandığımızdan çok yakın olduğunu gösteriyor.
