Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan iklim değişikliğine karşı mücadele için yapılan görüşmelere tehlike oluşturmakla suçlanıyor. İşte bunun son örneği Güney Kore’nin Busan kentinde 170’ten fazla ülkenin dünyanın ilk plastik anlaşmasına imza atmak için toplandığı zirve oldu. New York Times’ın haberine göre zirvede ortak yolu bulmanın önündeki engellerin başında Suudi yetkililer geliyor.
Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de iklim değişikliği nedeniyle yapılan görüşmelerdeki gerginlik bu kez Busan’a sıçradı. Suudi Arabistan, Rusya ve diğer petrol üreticileri plastik üretimine kısıtlamalar getirme fikrine karşı çıktı. Bu grup plastikte bulunan ve sağlığa zararlı olduğu düşünülen kimyasalları listelemeye ve kademeli olarak tedavülden kaldırmaya yarayacak anlaşmalara da karşı olduğunu söyledi.
Görüşmelere nasıl engel oluyor?
Görüşmeler konusunda bilgi sahibi kaynaklara göre cumartesi gece saatlerinde kapalı kapılar ardında yapılan görüşmelerde Suudi Arabistan anlaşmanın uygulanmasına dair masrafların kim tarafından finanse edileceğiyle ilgili anlaşma metninden çıkarılması için bastırdı. Suudi delegelerin görüşüne göre “arzla mücadele etmek plastik kirliliğine doğrudan değinmek yerine sektörleri cezalandırmaktan başka bir şey değil.”
Delegeler ve gözlemciler görüşmeler sırasında Suudilerin her bir maddenin oybirliğiyle kabul edilmesinde ısrar ettiğini ve prosedüre sık sık karşı çıkarak görüşmenin hızını düşürdüğünü söylüyor. Mesela Brezilya delegesi kaybettikleri zamanı telafi etmek için öğle yemeğinde resmi olmasa da tartışmayı sürdürmelerini önerdiğinde Suudi delege, böyle bir şeye hakları olmadığını söylemiş.
Bu iddialar konusunda Suudi yetkililerden açıklama gelmedi. Ama Dominik Cumhuriyeti’nin delegesinden José Ramon Reyes Lopez hafta ortasındaki oturumda “Müzakereleri geciktirmeye çalışan ülkeler gördük. Kabul edilemez bir şey” dedi. Kolombiya Çevre Bakanı Yardımcısı Mauricio Cabrera Leal da bazı tarafların görüşmeleri geciktirdiğini teyit ederek “Yapıcı bir anlaşmaya varmamızı sağlamayacak bir yola sürüklüyorlar bizi” dedi. Ancak her iki temsilci de bunun hangi ülkeler olduğunu söylemedi.
Ancak Suudi Arabistan bu girişimlerinde tek başına değildi. Kuveyt delegesinden Salman Alajmi Busan’da “iyi niyet göstergesi olarak toplandıklarını” ve iddialı bir anlaşmayı desteklediklerini söylemekle birlikte petrol zengini ülkelerin “öyle olmadığı halde süreci engelleyenler olarak görüldüğünü” söyledi. Suudi Arabistan delegesinden Alburrahman El Gwaiz ise “Sırf zamanımız kısıtlı diye anlaşmanın kapsayıcılığını, dayanıklılığını ve sağlamlığını riske atacak değiliz” dedi.
Neden karşı çıkıyorlar?
Plastik zirvesi tam da elektrikli otomobillerin yükselişe geçişinin yakıt talebini azalttığı bir döneme denk geliyor. Bu da petrolden elde edilen plastikleri petrol ihraç eden ülkeler için giderek daha kritik bir sektör haline getiriyor. Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan bu geçiş sürecine karşı çok daha duyarlı. Hatta bu nedenle krallığın ekonomisini petrolün dışına çıkarmak için birçok adım atılıyor. Vizyon 2030 denen bu atılımlar arasında petrokimyasallar “gelecek vaat eden bir endüstri” olarak görülüyor.
Zaten Busan’daki zirveye gönderilen Suudi heyetinin iki üyesi petrole talebi canlandırmak için kurulan Petrol Talebi Sürdürülebilirlik Programı’nın çalışanları.
Diğer ülkelerde durum ne?
Şimdilik 100’den fazla ülke plastiğin yapı taşı olan polimerlerin üretimini kısıtlama yönündeki kararı imzaladı. Plastik kirliliğini çözmek için daha az plastik üretilmesi gerektiğini söyleyen ülkeler, görüşmelerin her konunun masaya yatırılması gerektiğini söylüyor. Dünyada her yıl yarım milyar ton plastik üretilirken bunlardan sadece yüzde dokuzu geri dönüştürülebiliyor. Araştırmacılar her dakika bir çöp kamyonu kadar plastiğin okyanusa karıştığını tahmin ediyor.
Plastik üretimine sınırlama getirmek isteyen ülkeler arasında Kanada ve Norveç gibi fosil yakıt üreticisi ülkeler de var. Bu grupta tek kullanımlık plastik poşet ve şişeleri yasaklayan ilk ülkelerden olan Ruanda da var. ABD ise henüz anlaşmaya imza atmadı.
Zirveye başkanlık eden Ekvatorlu Luis Vayas Valdivieso çıkmazı çözmek amacıyla cuma günü güncellenmiş bir anlaşma metni yayınladı. Metin iki seçenek sunuyor: Plastik üretiminin azaltıldığı bir dünya ya da hiç üretim kısıtlaması olmayan bir dünya.
