Rusya’nın doğusunda bulunan Kamçatka yarımadası açıklarında 30 Temmuz’un ilk saatlerinde 8,8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.
Pasifik Okyanusu tabanında gerçekleşen depremin ardından Kamçatka’nın güneyinde bulunan Japonya ile okyanusun karşı kıyısındaki ABD ve bazı çevre ülkelerde tsunami uyarısı verildi.
Japonya’da Fukuşima nükleer santralinde çalışanlar erken saatlerde tahliye edildi.
Uyarı ilerleyen saatlerde kaldırıldı.
Ne hasar rapor edildi?
Dalgalar, Rusya, ABD ve Japonya kıyılarını etkilemeye başladı. Fakat şu ana kadar ciddi bir hasar ya da can kaybı bildirimi yok.
Rusya’nın Severo-Kurilsk kentinde binaların boylarını aşan dalgaları gösteren videolar ortaya çıktı.
Yetkililer boyu dört metreyi bulan dalgaların limanı ve bir balık işleme tesisini sular altında bıraktığını, bazı gemilerin de açığa sürüklendiğini bildirdi.
Rusya’nın Sakhalin bölgesindeki bir elektrik şebekesi de hasar aldı.
Japonya’da 1,9 milyon dolayında kişiye tahliye ve daha yüksek rakımlı yerlere gitme talimatı verildi.
Ülkeye ulaşan ilk dalgalar görece küçüktü ancak ülkenin meteoroloji kurumu dalgaların boyunun üç metreyi bulabileceği uyarısında bulundu. Daha sonra da tsunami uyarısı kaldırıldı.
Hawaii’de de yetkililer önce üç metreyi aşan dalgalar oluşabileceği uyarısı yaptı, ancak daha sonra Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi, uyarının seviyesini tavsiyeye indirdi.
Bu durum potansiyel büyük dalgalar, küçük ölçekli sel ve güçlü akıntılar anlamına geliyor, ancak tsunami dalgalarının beklenmediğine işaret ediyor.
ABD Ulusal Hava Durumu Kurumu Tsunami dalgalarının California kıyılarına da ulaştığını bildirdi.
Eyaletin kuzeyindeki Arena Cove ve Monterey’e ulaşan dalgaların daha güneye doğru ilerlediği kaydedildi.
1952’deki 9 büyüklüğündeki sarsıntıdan bu yana bölgede yaşanan en büyük deprem, Petropavlovsk-Kamçatski kentinin 126 kilometre açığında ve yerin 18 km altında gerçekleşti.
İlk olarak 8,7 olarak hesaplanan depremin büyüklüğü daha sonra 8,8 olarak revize edildi.
Bu, 2011’de Japonya’nın Fukuşima’daki nükleer santralinin çökmesine yol açan 9 büyüklüğündeki depremden beri yeryüzünde kaydedilen en büyük sarsıntı oldu.
Tsunami nedir?
Tsunami Japonca Tsu (liman) ve nami (dalga) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor.
Tsunami, depremden kaynaklanan enerjinin deniz yatağını dikine birkaç metre yerinden oynatıp, yüzlerce kilometrekarelik alandaki suyu harekete geçirmesiyle oluşuyor.
Hızla hareket eden bu dalgalar, önüne çıkan her şeyi sürükleyebiliyor.
Birleşmiş Milletler tsunamileri “sıklıkla sudan duvarlar gibi gözüken, kıyılara saldırabilen ve saatlerce tehlikeli olabilen dalgalar” diye tanımlıyor.
Kıyıya ilk ulaşan dalga hep en büyüğü olmayabiliyor.
2004’teki Hint Okyanusu tsunamisinde en büyük dalga ikincisiydi.
1964’teki Alaska tsunamisinde ise en büyük dalga dördüncüydü.
Tsunamilere depremler, toprak kaymaları ve yanardağ patlamaları neden olabiliyor.
Ne oldu, neden oldu?
Rusya’nın Kamçatka Yarımadası açıklarında meydana gelen 8.8 büyüklüğündeki deprem bölgede şiddetli sarsıntılara yol açtı. Ancak geçmişteki benzer büyüklükteki depremlerin aksine Pasifik’te yıkıcı boyutlarda tsunami dalgaları oluşmadı. Bilim insanları bu durumun nedenlerini araştırıyor.
Sarsıntı, bölgenin en büyük şehri Petropavlovsk-Kamçatski’de binalarda hasar oluşturdu. Depremin ardından Japonya, ABD’nin Hawaii, Kaliforniya, Alaska ve Oregon eyaletlerinde tsunami uyarıları yapıldı.
Uzmanlar, depremin Pasifik Okyanusu’nda yüksek dalgalara yol açtığını belirtti. Japonya ve Rusya’nın kıyı kesimlerinde bazı yerleşim alanları sular altında kaldı. Tsunami dalgalarının 3 metreye kadar yükselebileceği bildirildi.
Hawaii ve ABD kıyılarında sınırlı hasarla atlatılan tsunamide can kaybı yaşanmadı. Deprem, Pasifik levhasının Kuzey Amerika levhası altına dalması sonucu okyanusun 20 km derinliğinde meydana geldi. Aynı bölgede 1952’de yaşanan 9.0 büyüklüğündeki deprem, Hawaii’de büyük hasara yol açan tsunamiyi tetiklemişti. Rusya Bilimler Akademisi’nden Viacheslav Gusiakov, iki deprem arasındaki farkları incelediklerini duyurdu.
Depremden önce 20 Temmuz’da bölgede 7.4 büyüklüğüne ulaşan öncü sarsıntılar kaydedilmişti. Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden Doç. Dr. Brandon Shuck, 8.0 ve üzeri depremlerin yılda ortalama bir kez gerçekleştiğini söyledi. Schuck, Kamçatka’daki depremin ise on yılda bir görülebilecek kadar güçlü olduğunu belirtti. Bölgedeki yaklaşık 250 bin kişinin şiddetli sarsıntıya maruz kaldığı tahmin ediliyor.
Depremin büyüklüğü revize edilebilir
Çarşamba günü meydana gelen deprem, ilk olarak 8.0 büyüklüğünde bildirilmiş, ardından 8.7 ve son olarak 8.8 olarak güncellenmişti. Bu ölçüm, depremi tarihteki en güçlü 6. deprem konumuna getirdi.
Washington Post’a (WP) demeç veren California Eyalet Politeknik Üniversitesi’nden Prof. Lori Dengler, büyük depremlerde ölçümlerin zamanla değişebileceğini vurguladı. Bilim insanları, bu depremin son yıllarda kaydedilen en güçlü sarsıntılardan biri olduğunu ifade etti. Verilerin daha detaylı incelenmesiyle depremin büyüklüğünün revize edilebileceği kaydedildi.
Oregon Üniversitesi’nden Diego Melgar, fay hattı boyunca 6-9 metrelik kayma olduğunu kaydederek 2011 Japonya depremindeki 45 metrelik kaymaya kıyasla daha düşük bir enerji açığa çıktığı bilgisini paylaştı. Uzmanlar, deniz tabanında heyelan olmamasının da tsunamiyi sınırlandırdığını vurguladı.
Sarsıntı, Pasifik levhasının Kuzey Amerika levhası altına dalması sonucu okyanusun 20 km derinliğinde meydana geldi. Aynı bölgede 1952’de yaşanan 9.0 büyüklüğündeki deprem, Hawaii’de büyük hasara yol açan tsunamiyi tetiklemişti. Kamçatka, Pasifik Plakası’nın Kuzey Amerika Plakası altına dalması nedeniyle sismik açıdan aktif bir bölge. Bilimler Akademisi’nden Viacheslav Gusiakov, iki deprem arasındaki farkları incelediklerini açıkladı.
Kamçatka’da yetkililer, deprem sonrası evlerde hasar tespit çalışmaları yaptı.
Okyanus bilimci ve Uluslararası Tsunami Komisyonu Başkan Yardımcısı Alexander Rabinovich, Kamçatka Yarımadası yakınlarında dalga yüksekliklerinin 4,5 metreye kadar ulaştığını söyledi. Yerel ekiplerin Kamçatka’nın güney kıyısındaki düşük nüfuslu bölgedeki hasarı araştıracağını belirten Rubionovich, 8.8’lik depremin 15 metrelik dalgalar oluşturma potansiyeli olduğunu ancak bunun gerçekleşmediğini sözlerine ekledi.
Tsunami uyarısı verilen Japonya’da kıyı kesimlerinde yaşayan vatandaşlara en az 10 metre yükseklikte yerlere sığınmaları gerektiği bildirilmişti.
‘Beklenenden küçük dalgalar oluştu’
Virginia Tech’ten tsunami araştırmacısı Tina Dura, ” Pasifik çapında bir tsunami yarattı ancak beklenenden daha küçük dalgalar oluştu” açıklamasını yaptı. Kamçatka kıyılarında 4.5 metreyi aşan dalga yükseklikleri ölçülürken, Hawaii ve ABD’nin batı kıyılarında dalga boyları 1.8 metreyi geçmedi.
IUGG Uluslararası Tsunami Komisyonu Başkan Yardımcısı Alexander Rabinovich, “Yerel dalga yükseklikleri 15 metreye ulaşabilirdi ancak böyle bir durum gözlemlenmedi” ifadesini kullandı.
Avustralya Sismoloji Araştırma Merkezi’nden Dee Ninis ise depremin sınırlı etkisinin 20 km’lik derinlikten kaynaklandığını açıklayarak, yüzeye yakın depremlerin yapılar üzerinde daha fazla hasara yol açabileceğine dikkat çekti.
Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi, dalgaların kıyıya ulaşmadan önce uyarı yayınlayarak önlem alınmasını sağladı. Kamçatka ve Sahalin’deki yetkililer, riskli bölgelerin boşaltılmasını sağladı. Rabinovich, “uyarılar sayesinde can kaybı yaşanmadığının” altını çizdi.
Ajansı, ülke kıyılarında 90 cm’yi geçmeyen dalgalar ölçüldüğünü duyurdu. ABD’nin Crescent City kentinde 1.2 metrelik dalgalar limanda hasara yol açarken, geniş çaplı yıkım önlendi.
Melgar, tsunaminin minimum hasarla atlatılmasına ilişkin, “Bu bir başarı hikayesi” yorumunu yaptı.