Yüzlerce Kenyalı polis memuru şiddet ve açlık nedeniyle harap olan Karayip ülkesinde çetelerle mücadele etmek ve düzeni sağlamak için uzun zamandır beklenen Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Birleşmiş Milletler (BM) destekli misyonun parçası olarak Haiti’ye indi. Kenya’dan gelen 400 kadar polis üniformaları, kum rengi botları ve kasklarıyla, ölümcül çatışmalar nedeniyle üç ay kapalı kaldıktan sonra kısa süre önce yeniden açılan Haiti’nin ana havaalanının pistinde şarkılı ve danslı bir törenle karşılandı.
Birçoğu Doğu Afrika’daki İslamcı militan gruplarla mücadelede deneyimli olan subaylar yaklaşık 2 bin 500 kişiye ulaşması planlanan güvenlik gücünün ilk birliğini oluşturuyor. Görevlendirme ülkenin başkenti Port-au-Prince’in yüzde 80’ini ele geçiren, yarım milyondan fazla Haitiliyi evlerinden eden ve mart ayında hükümeti devirmeye çalışan çete liderleri tarafından ele geçirilen önemli limanların ve yolların kontrolünü ele geçirmeye çalışan polis için şiddetli bir hesaplaşmaya zemin hazırlıyor.
Haiti’nin yeni geçiş hükümetinin liderleri Kenyalıların başarısız dış müdahalelerle dolu uzun bir geçmişe sahip ülkeye gelişi konusunda ihtiyatlı bir iyimserlik ifade etti. ABD 20. yüzyılın başlarında Haiti’yi işgal etmiş ve 1994 yılında 13 yıl boyunca görev yapan bir BM barışı koruma misyonundan önce ülkeye tekrar asker göndermişti. BM misyonunun görev süresi kolera salgınının yanı sıra cinsel istismar iddialarıyla gölgelendi ve yaygın güvensizliği körükledi.
Kısa bir süre önce Haiti’nin geçici başbakanı olarak atanan eski bir BM yetkilisi olan Garry Conille Kenya’ya yardımları için teşekkür ederken “Hükümet ve Haiti halkı, bu çok uluslu misyonun etkili demokrasiye dönüş için istikrarı sağlamaya yardımcı olacak son misyon olmasını umuyor” dedi.
🇭🇹🤝🇰🇪 Kenya answers Haiti’s call! The first contingent of Kenyan forces is ready to support Haiti’s strategy to restore security.A new hope for our country.Thank you to President @williamruto and Dr.@AmbMonicaJuma for their commitment.
Photo and video credit: @ArnoldjuniorPi2 pic.twitter.com/VHTO9D8m6G— Arnold Junior PIERRE (@ArnoldjuniorPi2) June 26, 2024
Biden’dan onay: Bir yılı aşan çabaların karşılığı
ABD ve BM yetkililerine göre Kenyalıların gelişi ABD ve Karayip ülkelerinin Haiti’ye yönelik bir güvenlik misyonu için uluslararası destek ve mali yardım toplamak amacıyla bir yılı aşkın süredir yürüttükleri çabaların ardından bir dönüm noktası oldu. Yetkililer hapishaneleri basan ve polis karakollarını yağmalayan çetelerin saldırısıyla karşı karşıya kalan Haitili yetkililerin Ekim 2022’den bu yana dış yardım talep ettiğini ancak uluslararası ortaklardan asker ve finansman toplamanın büyük bir zorluk olduğunu söylüyor.
Geçen hafta Biden yönetimi misyonun net bir hedefi ve başarı ölçütleri olmadığı gerekçesiyle finansmanın onaylanmasını engelleyen Cumhuriyetçi milletvekillerini atlayarak güvenlik gücü için 109 milyon dolarlık paketi onaylamıştı.
Harcamaya karşı çıkan Senatör Jim Risch “Haiti’de milyarlarca doları boşa harcayan ve Haiti halkını daha kötü durumda bırakan başarısız müdahalelerin uzun geçmişi nedeniyle endişelerim var” dedi. Risch uluslararası güvenlik gücünü “kötü tasarlanmış bir birlik” olarak nitelendirdi.
ABD, Kenya hükümetinin misyonun maliyetinin yarısından fazlasına tekabül eden toplam 300 milyon dolarlık bir taahhütte bulundu. ABD Savunma Bakanlığı’na (Pentagon) göre geçen haftalarda ABD ordusu, havaalanında Kenyalı subaylar tarafından kullanılacak bir komuta merkezi inşa etmek üzere inşaat malzemeleri ve tıbbi malzeme taşıyan 100’den fazla kargo uçağını Haiti’ye gönderdi.
Misyona liderlik eden Kenya bin asker taahhüdünde bulunurken, Batı Afrika ülkesi Benin’in yanı sıra Jamaika gibi bazı Karayip ortaklarının da misyona toplam 1500 askerle katkıda bulunması bekleniyor.
Çete liderinden başbakana diyalog çağrısı
Çok uluslu gücün uyuşturucu ve silah kaçakçılığının yanı sıra haraçla da beslenen çetelerle mücadele ederken kitlesel firarlarla zor durumda kalan Haiti polisine destek olması bekleniyor. Ancak Haitili liderler kısmen güvenlik kaygıları ve çete liderlerinin yabancı birliklere karşı aleni tehditler savurarak onları katletme sözü vermesi nedeniyle yetkililerin operasyonla ilgili çok az ayrıntı verdiğini söylüyor.
Ancak Kenyalıların gelişinden birkaç gün önce Haiti’nin en güçlü çete patronlarından biri olan ve ‘Barbekü’ lakabıyla tanınan Jimmy Cherizier daha uzlaşmacı bir tonda konuşarak hükümetle müzakere çağrısında bulundu. Conille’e yönelik bir video mesajında Cherizier “Başbakan, ülkeyi sakinleştirmenin en iyi yolu halkla diyalogdan geçiyor” dedi.
Geçen haftalarda Haiti Ulusal Polisi ile birlikte çatışmaların yaşandığı mahalleleri gezen Conille, Cherizier’in mesajına yanıt vermedi.
Misyonun ödülü: Kenya artık ABD’nin ‘NATO üyesi olmayan önemli müttefiki’
Pazartesi günü ABD Başkanı Joe Biden, Kenya Devlet Başkanı William Ruto’ya geçen ay Washington’a yaptığı bir devlet ziyareti sırasında söz verdiği bir dizi ekonomik ve askeri yardım paketinin ardından Kenya’yı ABD’nin “NATO üyesi olmayan önemli bir müttefiki” olarak tanımladı. Kenya böylelikle “NATO üyesi olmayan önemli bir müttefik” unvanını alan ilk Sahra Altı Afrika ülkesi oldu.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada “1961 tarihli Dış Yardım Yasası’nın 517. bölümü de dahil olmak üzere, ABD Anayasası ve yasalarının Başkan olarak bana (Biden) verdiği yetkiye dayanarak, Kenya’yı Yasa ve Silah İhracatı Kontrol Yasası amaçları doğrultusunda ABD’nin NATO Dışı Önemli Müttefiki ilan ediyorum” ifadeleri kullanılmıştı.
Açıklamada Kenya’nın IŞİD’in yanı sıra Doğu Afrika’daki yine radikal İslamcı Eş Şebab ile mücadeledeki çabalarına, Ukrayna’ya desteği ve istikrarsızlığın hüküm sürdüğü Haiti’ye güvenlik gücü konuşlandırma çabaları da dahil ABD’nin ulusal güvenlik önceliklerine verdiği desteğe de işaret edildi.
Öte yandan Washington’un bu hamlesinin bölgede artan Rusya ve Çin etkisini etkisizleştirmeyi amaçladığı belirtiliyor.
NATO üyesi olmayan diğer önemli müttefikler arasında Arjantin, Avustralya, Bahreyn, Brezilya, Kolombiya, Mısır, İsrail, Japonya, Ürdün, Kuveyt, Fas, Yeni Zelanda, Pakistan, Filipinler, Katar, Güney Kore, Tayland ve Tunus yer alıyor.
Bu arada Biden Afrika ülkesine misyona öncülük ettiği için teşekkür etti, ancak Haiti’nin ABD müdahaleleriyle çalkantılı geçmişi nedeniyle ABD’nin asker göndermeyeceğini de sözlerine ekledi.
ABD Başkanı “Amerika bir kez daha adım atıyor gibi görünmeden, yapılması gerekenin bu olduğuna karar vererek elimizden geleni yapmak istediğimiz bir durumdayız” dedi.
Protestoların hedefindeki Ruto’dan uğurlama duası
Ruto yönetimine karşı yapılan halk protestoları ve siyasi rakiplerinin Kenya polisinin Haiti’ye gönderilmesini durdurmak için açtığı davalar nedeniyle kendi ülkesinde zorluklarla karşılaştı. Salı günü protestocu kalabalıklar milletvekillerinin ülkenin borç krizini durdurmayı amaçlayan bir dizi vergi artışını tartıştığı Kenya parlamentosuna girdi.
Kenya lideri Haiti misyonunu Batı Yarımküre’nin en yoksul ülkesindeki Afrika diasporası üyelerine yardım etmek için “insani bir çaba” olarak nitelendirdi.
Ruto ayrıca ülkesinin polis güçlerini de savunarak diğer çatışma bölgelerindeki barışı koruma çabalarını ve ülkesinin Somali ile olan sorunlu sınırı boyunca El Şebab gibi militanlarla mücadeledeki çalışmalarını övdü. Ruto, Kenya’dan ayrılmadan hemen önce polis memurları için düzenlediği dua töreninde “Tanrım, Haiti misyonuna önderlik etmesi için Kenya’yı seçtin” dedi: “Bir halk olarak, bir hükümet olarak doğru olanı yapmamız için bize yardım et.”
Haitili iş dünyası liderleri aylardır askerlerin bir an önce gönderilmesi için feryat ediyor. Bazıları güvenlik güçlerinin küçük bir grubunun bile çeteleri yenmeye yardımcı olabileceğini ve daha fazla yabancı ortağı çabaya asker ve para katkısında bulunmaya teşvik edebileceğini savundu.
Ancak bazı Haitili yetkililer, yabancı güçlerin şehir gerilla savaşı yürütme ve çeteleri yenmek için yeterli silah ve askeri destek elde etme kabiliyetleri konusundaki endişelerini özel olarak dile getirdiler. Misyon komutanları ayrıca İngilizce konuşan Kenyalılar ile büyük ölçüde Creole konuşan Haiti polisi arasındaki operasyonları koordine etmeye yardımcı olacak çok dilli memurlar arıyor.
Kenyalı ve Haitili yetkililer tarafından 21 Haziran’da imzalanan 21 sayfalık bir belgeye göre yabancı birlikler görev sırasında işledikleri suçlar için Haiti’deki yasal süreçlerden muaf tutuluyor. Ülkede görev yapan askerlerin davranışlarına ilişkin esasları belirleyen ve Kuvvet Statüsü Anlaşması olarak adlandırılan belge, barışı koruma misyonları için alışılagelmiş bir uygulama olup, yabancı ve yerel sözleşmeli askerlerin suç teşkil ettiği iddia edilen eylemlerini soruşturma sorumluluğunu Kenya misyon komutanlarına yüklemekte.
Haiti’deki Quisqueya Üniversitesi’nde ekonomist olan Etzer Emile “Yüksek beklentilerim yok, sadece daha iyisini yapabileceklerini umuyorum” dedi: “Umarım durumun ciddiyetini anlarlar ve zamanımızı boşa harcamazlar.”
