Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın son Çin ve Rusya ziyaretlerinde öne çıkan konu BRICS’e katılma ihtimaliydi. İlk olarak Çin ve Globalleşme Merkezi adlı düşünce kuruluşunda “farklı platformlarda çeşitli ortaklarla yeni işbirliği fırsatlarını aradıklarını” vurgulayan Fidan Rusya’da katıldığı BRICS toplantısında şu an dünyaya hakim olan “kurallara dayalı uluslararası düzen”in mevcut sorunlarla baş edemediğini vurguladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Fidan ile görüşmesinde Türkiye’nin BRICS’e katılmasına sıcak baktıklarını söyledi. Fidan da Putin’e Türk-Rus ilişkilerinin “çok iyi gittiğini” söyledi.
Son dönemde Batı Türkiye’nin NATO üyesi olarak Rusya’ya uygulanan yaptırımlara katılması için baskı yapıyordu. Bu yaptırımlara katılmaması halinde yaptırımlardan Ankara’nın da payına düşenler olacağı söyleniyordu. Putin de bu söylentilere kulak vermiş olacak ki St. Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu’nda “Bana öyle geliyor ki Türkiye’de hükümetin ekonomik bloku son zamanlarda kredi almaya, yatırım yapmaya, Batılı finans kuruluşlarından hibe almaya ağırlık veriyor. Bu muhtemelen kötü bir şey değil ama eğer Rusya ile ticari ve ekonomik ilişkilerin kısıtlanmasıyla bağlantılı olursa Türk ekonomisinin kazancından çok kaybı olur. Bana göre böyle bir tehdit var” diyerek Ankara’ya gözdağı vermişti. Dolayısıyla Putin-Fidan görüşmesinin olumlu havası dikkat çekti.
Putin, Erdoğan ile bir sonraki görüşmesinin temmuz ayında Astana’da düzenlenecek Şanghay İşbirliği Örgütü’nde olacağını söyledi.
‘Türkiye’nin BRICS katılmamasını umuyorum’
ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeff Flake ise İngiliz haber ajansı Reuters’e verdiği demeçte hem ABD-Türkiye ilişkilerini, hem de Fidan’ın son yurtdışı turunu değerlendirdi. Türkiye’nin BRICS’e katılmamasını umduğunu söyleyen Flake böyle bir şey olsa bile Türkiye’nin Batı ile ilişkisinin değişmeyeceğini söyledi. “Bence Rusya’nın ekonomisinin savaş ekonomisine dönüştüğünün farkındalar. Batı’nın uyguladığı yaptırımlar nedeniyle Rusya’nın bir geleceği yok” diyen Flake Washington’un enerji konusunda Moskova’ya bağımlılığını azaltmak için Ankara ile çalıştığını sözlerine ekledi.
BRICS’e katılmak Ankara için hem ekonomik hem de siyasi avantaj sağlayacak bir durum. Genişletilmiş grubun toplam nüfusu yaklaşık 3,5 milyar ediyor, yani dünya nüfusunun yüzde 45’ini kapsıyor. Zaten dünyanın en kalabalık iki ülkesi olan Hindistan ve Çin toplamda iki milyardan fazla nüfusa sahip. Ayrıca ülkelerin ekonomilerinin toplam değeri 28,5 trilyon dolar ediyor. Bu da küresel ekonominin yüzde 28’ine tekabül ediyor. İran, Suudi Arabistan ve BAE’nin de dahil olmasıyla BRICS ülkeleri dünyadaki ham petrolün yaklaşık yüzde 44’ünü üretiyor. Grupta yer alan Hindistan ve Çin gibi yükselişteki ekonomiler, Avrupa gibi durgunluk dönemindeki ortaklardan daha fazla avantaj sağlayabilir.
Ankara BRICS ve Avrupa Birliği’ni (AB) aynı kefeye koymadıklarını söylese de AB’nin en azından 2030’daki genişlemede Türkiye’ye yer açmak gibi bir planı olmadığı geçen yıldan beri yayınladığı raporlardan anlaşılıyor. Halbuki BRICS Batı’yla ters düştüğünde Türkiye’ye yaptırımlardan kaçınmak için şemsiye görevi görebilir. Fidan da zirve sırasında “Bu bağlamda BRICS ile işbirliğimize değer veriyoruz. BRICS içindeki çeşitliliğin kalkınma ve istikrarı artırmak için önemli bir araç olduğuna inanıyoruz” dedi.
Erdoğan-Biden görüşmesi ‘zamanlama sorunu’ nedeniyle iptal oldu
Flake Erdoğan’ın geçen ay Beyaz Saray ziyaretinin “zamanlama sorunu” nedeniyle iptal edildiğini söyledi. Ama iki liderin önümüzdeki ay Washington’daki NATO liderler zirvesinde görüşme fırsatı yakalayabileceğini söyledi ve “iki tarafın da böyle bir görüşme için istekli olduğunu” belirtti. Öte yandan her iki lider bugünden itibaren İtalya’da üç gün sürecek G7 zirvesinde olacak.
Gazze’deki durumun iki ülkenin farklı duruşlara neden olması nedeniyle “zorlu bir siyasi zemin” oluşturduğunu söyleyen Flake “Doğrusu Gazze’deki durumla ilgili birtakım farklılıklarımız var. Bu zor bir durum yaratıyor” dedi. Bununla birlikte Ankara’nın Hamas’ın siyasi kanadının liderleriyle yakın bağlarının hem savaşta hem de ateşkes müzakerelerinde “değerli bir kanal açtığını” söyledi ve Washington’un mesajlarını bazen Hamas’a Ankara’nın ilettiğini söyledi.
Sonbaharda görevinden ayrılıyor
Bu sonbaharda görevinden ayrılması beklenen Flake ABD Başkanı Joe Biden tarafından Türkiye’ye atanan eski bir Cumhuriyetçi. Ankara’ya geldikten altı hafta sonra Rusya’nın Ukrayna işgali başladı. Washington Ankara’ya hem Moskova’ya yaptırım uygulaması hem de İsveç’in NATO’ya üyeliğini onaylaması için baskı yaptı. Flake Türkiye’nin Rusya ile güçlü ekonomik, ticari ve enerji bağlarına sahip olduğunu kabul etmesine rağmen Ukrayna’daki savaşın NATO ve Batı’ya bağlılığı artırdığını söyledi.
Türkiye’nin Ukrayna’ya “toprak bütünlüğü ve egemenliği için verdiği desteğin mükemmel” olduğunu söyleyen Flake örnek olarak Karadeniz’den geçen Rus savaş gemilerinin durdurulmasını ve Ukrayna’ya insansız hava aracı tedarikini gösterdi.
