Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev geçen yıl 24 saatlik operasyonla Dağlık Karabağ’ı ayrılıkçı Ermenilerden tamamen almasının ardından erken seçim kararı almıştı. Medyanın baskı altında olduğu, muhalefetin bastırıldığı Azerbaycan’da dün düzenlenen seçimleri ilk sonuçlara göre Aliyev ezici bir üstünlükle kazandı.
Merkezi Seçim Komisyonu’nun açıkladığı ilk sonuçlara göre Aliyev oyların yüzde 92.1’ini alarak rakiplerine şans tanımadı. Oracle Advisory Group tarafından 63 bin kişiyle yapılan ankette Aliyev’in oyların yüzde 93.9’unu alması bekleniyordu. Aliyev’i yüzde 1,8 oyla bağımsız aday Zahid Oruç takip etti. Sandık çıkış anketine göre Büyük Kuruluş Partisi Genel Başkanı Fazıl Mustafa 1,5, Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Genel Başkanı Kudret Hasanguliyev 1,2; Milli Cephe Partisi Genel Başkanı Razi Nurullayev 0,9; Büyük Azerbaycan Partisi Genel Başkanı Elşad Musayev 0,4 ve bağımsız aday Fuat Aliyev 0,3 oy aldı.
Böylelikle Azerbaycan’ı yedi yıl daha Aliyev yönetecek. Bu seçim kampanyasını “Galip Halkın Galip Lideri” sloganıyla yürüten Aliyev’in devlet başkanlığındaki beşinci dönemi olacak. Aliyev 2009 yılında anayasayı değiştirerek başkanlığa aday olma kısıtlamasını kaldırdı. Bu hamle Aliyev’in ömür boyu başkan olarak kalabileceğini söyleyen hak savunucuları tarafından eleştirilmişti.
Ana muhalefet partileri seçime katılmadı
Ülkenin iki ana muhalefet partisi Müsavat ve Azerbaycan Halk Cephesi seçimleri boykot etti. Müsavat lideri Arif Hacılı Amerikan haber ajansı AP’ye demokratik olmadığı için seçimlere katılmayacaklarını söyleyerek “Birçok gazeteci ve siyasi aktivist hapiste. 200’den fazla siyasi tutuklu var. Seçim yasasıyla ilgili ciddi sorunlar ve seçim komisyonları yetkililerin etkisi altında” dedi. Azerbaycan Halk Cephesi Partisi lideri Ali Kerimli ise kamuoyu önünde tartışılmadan erken seçim çağrısı yapılmasının yetkililerin siyasi rekabetten korktuğunu gösterdiğini dile getirdi.
2003’te babası Haydar Aliyev’in yerine devlet başkanlığına geçen Aliyev hak savunucularının özgür ve adil bulmadığı seçimlerde genellikle oyların yüzde 85’inden fazlasını alıyor. Azeri yetkililer ise seçimlerin adil ve şeffaf olduğunu, Aliyev’in popülaritesinin özellikle Karabağ zaferinden beri arttığını söylüyor.
Dağlık Karabağ zaferinin getirdiği erken seçim
Geçen yıl İsrail’in Gazze işgalinden kısa süre önce tüm dünya gözlerini Dağlık Karabağ’a çevirmişti. Azerbaycan ayrılıkçı Ermenilerin faaliyetlerini gerekçe göstererek 24 saatlik bir operasyon başlatmış, operasyondan sonra Karabağ’da yaşayan 120 bin Ermeni’nin neredeyse tamamı Ermenistan’a göçmüştü. Böylelikle Azerbaycan ve Ermenistan arasında 30 yıldır çatışma sebebi olan Dağlık Karabağ sorunu çözülmüş oldu, iki ülke barış anlaşması üzerinde çalışmalara başladı. Hatta geçen yılın sonlarında Aliyev ve Paşinyan Bağımsız Devletler Topluluğu zirvesi vesilesiyle Rusya’da yan yana geldi.
62 yaşındaki Aliyev “erken seçim kararını Karabağ’ı geri alarak egemenliğini yeniden tesis eden Azerbaycan’da yeni bir dönemin başladığını göstermek için aldığını” söylemişti. Azerbaycan 30 yıl sonra ilk kez 90’larda Ermenistan ile ilk Karabağ Savaşı’ndan sonra işgal edilen topraklarının da dahil olduğu bir seçim yaptı. Öyle ki Aliyev oyunu Karabağ’ın en büyük şehri Hankendi’de kullandı. Ne var ki Aliyev’in karşısında yönetimini eleştirmeyen altı aday vardı.
Kasım ayından bu yana 10’dan fazla bağımsız gazeteci tutuklandı, birçoğu kaçakçılık gibi suçlarla itham edildi. Uluslararası Basın özgürlüğü grupları tutuklamaları “yolsuzluk karşıtı haberlerin yapılmasını engellemeye yönelik bir girişim” olarak niteledi.
Seçim sürecini takip eden Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi’nin 23 Ocak’ta yayımladığı ara raporda bu gözaltıların yanı sıra yeni medya yasasının gazeteciliği kısıtladığına, medyanın yabancı fonu almasına izin verilmediğine ve eleştirilen bazı internet sitelerinin yasaklandığına dikkat çekildi. Bakü ise Batı’nın iç siyasete yönelik eleştirilerini çoğunluğu Müslüman olan nüfusuna duyulan önyargıya bağlıyor.
Azerbaycan’ın dış politikadaki yeri ne?
Şimdiye kadar Batı’nın Rusya’ya yönelik sert yaptırımlarına rağmen Moskova ile ilişkilerini sürdüren Bakü büyük güçler arasında denge politikası yürütüyor. Petrol zengini Azerbaycan’ın önemi özellikle de Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya’ya ambargo getirilmesiyle gaz arayan ülkeler için önem taşır hale geldi. Mesela Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen 2022’de Bakü’yü ziyaret ederek Azerbaycan’ın “kritik ve daima güvenilir bir partner” olduğunu söylemişti. Analistler 2027’ye kadar Azerbaycan’ın AB’ye gaz ihracatının iki katına çıkarak yılda 20 milyar metreküpe çıkacağını tahmin ediyor.
Azerbaycan bu yılki COP29 zirvesine de ev sahipliği yapacak. Geçen yıl Katar’da düzenlenen iklim zirvesi 192 ülkeden 70 binden fazla katılımcı çekmişti. Bu yıl da zirveye ilginin bu civarda olması bekleniyor.
Bu zamana kadar dış politikada en çok Ermenistan ile sorun yaşayan ülke Dağlık Karabağ meselesinin çözülmesinin ardından barış adımları atmaya sıcak baktığını da gösterdi.
Ermenistan ile savaşında Türkiye’den olduğu kadar İsrail’den de yardım alan Azerbaycan Gazze’deki savaşa Türkiye ve diğer Ortadoğu ülkeleri kadar sert tepki göstermedi. Şimdiye kadar denge politikası izleyen Azerbaycan yine de BM Genel Kurulu’nda İsrail konulu görüşmelerde ateşkes ilanı yönünde oy kullanan ülkelerden biri oldu.
Türkiye’den tebrik mesajları geldi
Anadolu Ajansı’na göre Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan telefonda görüştüğü Aliyev’i “Cumhurbaşkanlığı seçiminde kazandığı zafer nedeniyle” tebrik etti. Dışişleri Bakanlığı’ndan ise seçim sonuçlarına ilişkin “Seçimlerin işgalden kurtarılmış topraklar da dahil olmak üzere Azerbaycan’ın tamamında huzur içinde gerçekleştirilmiş olmasından memnuniyet duyuyoruz” açıklaması geldi.
CHP’nin eski Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da Aliyev’in seçim zaferini sosyal medyadan kutlayarak “Bu sonucun Azerbaycan’a ve coğrafyamıza hayırlı olmasını diliyor, dost ve kardeş ülke can Azerbaycan halkına sevgi ve saygılarımı iletiyorum. Büyük Önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün de vurguladığı üzere Azerbaycan’ın dertleri kendi dertlerimiz ve sevinçleri kendi sevinçlerimizdir” dedi.
