Almanya’da Dışişleri Bakanlığı’nın 1992 yılına ait yayınladığı gizli belgeler, Türkiye-Almanya arasında bir geçmiş tartışması başlatabilecek nitelikte.
1980’li yıllarda eski Şansölye Helmut Kohl yönetimindeki Alman hükümetinin, resmi olarak aksini iddia etmesine rağmen, Türkiye’nin Avrupa Topluluğu’na katılmasını “gizlice” engellediği belirtiliyor.
Almanya’nın önde gelen medya kuruluşlarından Der Spiegel’in haberine göre bu durum, Dışişleri Bakanlığı’nın “gizliliği kaldırılmış” dosyalarında ortaya çıktı.
Belgelere göre, 1992 yılında yapılan bir toplantıda dönemin Dışişleri Bakanı Klaus Kinkel, Türk mevkidaşı Hikmet Çetin’e Alman hükümetinin Türkiye’nin AT’ye üye olma planlarını desteklediğine dair güvence verdi. Kohl’ün, bu görüşmeden üç gün sonra dönemin Norveç Başbakanı Gro Harlem Brundtland’a, Almanya’nın Türkiye’nin AT’ye katılmasına karşı olduğunu söylediği belirtiliyor.
Belgede Kohl’ün, dönemin Polonya Başbakanı Hanna Suchocka ile yapılan görüşmelerde, “Türkiye, AT’ye üye olamazdı, başka bir boyuta ait” dediği aktarılıyor.
Mesafeler üzerinden yakışıksız şaka
Belgede ayrıca, CDU partisinin lideri Kohl’ün, parti içerisinde Türkiye ile alay ederek, “coğrafya derslerinde Anadolu’nun Avrupa’nın bir parçası olduğunu bilmediğini” söylediği aktarıldı.
Belgeler, Alman Dışişleri Bakanlığı adına Münih Çağdaş Tarih Enstitüsü tarafından yayınlandı.
Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik süreci, 1963 yılında Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklık antlaşması imzalamasıyla başlayan ve 1987 yılında tam üyeliğe başvurmasıyla hızlanan bir süreçti. Ancak Türkiye 1999 yılından bu yana AB’ye başvuran ülkeler arasında yer alsa da tam üyelik müzakereleri 3 Ekim 2005’te başladı ve 2016’dan beri katılım müzakereleri durdu. AB Genel İşler Konseyi, 2018’de Türkiye’yi AB kriterlerinden giderek uzaklaştığı tespitinde bulundu.
Danışmanı ‘hata ettik’ demişti
16 yıl Almanya’ya başbakanlık eden ve şimdi ortaya çıkan belgelerle tartışmanın odağına yerleşen Kohl’un danışmanı emekli büyükelçi Joachim Bitterlich, 2022’de yaptığı bir konuşmada Türkiye-AB arasındaki ilişkilerde AB’nin ihmalkar olduğunu söylemişti.
Türkiye’nin kendilerine yaklaşması için çaba gösterdiklerini belirten Bitterlich, “Khol’a danışmanlık yaparken, dışişleri, savunma, aynı zamanda göç ve hukuk gibi kritik alanlarda köprüler kurarak Türkiye’yi belli bir dönem AB iç pazarına sokma fikrini geliştirdim. Türkiye’nin bize yaklaşmasını istedik. Ancak Khol ile işbirliğini artırma teklifinde bulunduğumda, AB’de kimse bizimle ilgilenmedi” ifadelerini kullanarak, sorumlunun Kohl ve kendisi olmadığını ima etmişti.