Rusya’nın en tanındık muhalifi Aleksey Navalni geçen hafta cuma günü Rusya’nın en uzak köşesindeki ceza kolonisinde hayatını kaybetmişti. Ölümünün üstünden neredeyse bir hafta geçmiş olacak ama naaşı hâlâ ailesine teslim edilmedi. Rus hükümeti cesedin 14 gün gözetim altında kalacağını söyledi. Navalni’nin Rusya’da yaşayan annesi oradan oraya oğlunun cesedini ararken perşembe günü yayınladığı bir videoda oğlunun cesedini sonunda gördüğünü anlattı.
Navalni’nin annesi Lyudmila Navalnaya oğlunun aralık ayından beri tutulduğu hapishanenin yakınlarında Sibirya kasabası Salehard’daki morgda çarşamba günü cesedi gördüğünü söyledi. 69 yaşındaki Navalnaya oğlunun YouTube kanalında yayınlanan videoda “Yasalara göre Aleksey’in cesedini bana hemen vermeleri gerekirdi ama hâlâ alamadım. Üstüne bir de şantaj yapıyor, Aleksey’in nereye, ne zaman ve nasıl gömüleceğine dair şartlar koşuyorlar. Beni bir mezarın kenarına götürüp ‘Oğlunuz burada yatıyor’ demek istiyorlar. Bunu kabul etmiyorum. Aleksey’e değer veren sizlerin ona veda etme şansı olsun istiyorum” dedi.
“Bu videoyu kaydediyorum, çünkü beni de tehdit etmeye başladılar. Gözlerimin içine baka baka, cenaze töreninin gizli yapılmasını kabul etmezsem oğlumun cesedine bir şey yapacaklarını söylüyorlar” diyen Navalnaya, Voropayev adlı bir yetkilinin “Zaman aleyhinize işliyor. Ceset çürüyor” dediğini iddia etti.
Oğlunun nasıl öldüğünü araştıran Rus Soruşturma Komitesi’nin cesedin “doğru düzgün vedalaşamadan gizli saklı gömülmesini” istediğini iddia eden Navalnaya yetkililerin ölüm nedenini zaten bildiğini, ellerinde yasal sağlık belge olduğunu, yapılacak tek şeyin ölüm belgesini imzalamak olduğunu söylediğini aktardı.
Anlaşılan Kremlin, Navalni’nin cenaze töreninin muhalif lider için bir destek gösterisine dönüşmemesine çalışıyor. Carnegie Rusya Avrasya Merkezi araştırmacısı Andrey Kolesnikov “Yetkililer Navalni’nin cenazesinin siyasi eyleme dönüşmesinden endişeleniyor” diyor. Navalni’yi anarken gözaltına alınan 300’den fazla Rus’u hatırlatan Kolesnikov “Ama insanlar gözaltına alınma pahasına sakin ve onurlu şekilde onun yasını tutmaya devam ediyor” diye ekliyor.
‘ABD histerik davranıyor’
Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov CNN International’dan Matthew Chance’e yaptığı açıklamada Navalni’nin annesinin oğlunun cesedi ve yetkililerle yaşadığını iddia ettiği sorunlar konusundaki açıklamasını görmediğini söyledi. Peskov “Ne yazık ki söylediklerini görmedim. O yüzden bu konuyla ilgili yorum yapamam” dedi ve “Kremlin Rusya için büyük önem taşıyan farklı konularla ilgileniyor” dedi.
Kremlin “Rusya için önemli diğer konularla” ilgilenedursun, dünya bir haftadır Navalni’nin ölümünü, Rus muhalefetinin bundan sonra ne yapacağını ve bir türlü aileye teslim edilmeyen cesedi konuşuyor.
“Navalni’nin başına gelenler Putin’in gaddarlığının yeni bir kanıtıdır” diyerek suçu Rus mevkidaşına atan ABD Başkanı Joe Biden başta olmak üzere pek çok Batılı lider Rus muhalifin ölümüne sert tepki gösterdi. Rusya ise ABD’yi “histerik davranmak”la suçluyor.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov perşembe günü Brezilya’nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenen G20’de “ABD hem savcı hem yargıç hem de cellat gibi davranıyor. Navalni’nin ölümüne gösterdiği histerik tepki bunun en iyi örneği. Bu insanların, özellikle de kendi sorunları ortadayken içişlerimize karışmaya hakkı yok” dedi.
Rusya’da 17 Mart’ta yapılması planlanan seçimler yaklaşırken Navalni’nin önce Moskova’ya trenle iki gün uzaktaki ceza kolonisine gönderilmesi, şimdi de hayatını kaybetmesi pek çok kişinin bunu “doğal ölüm” olarak kabul etmesini zorlaştırıyor. Cezaevi yetkilileri Navalni’nin “yürürken kendini iyi hissetmediğini” ve “neredeyse bunun hemen ardından bilincini kaybettiğini” söylüyor.
Öte yandan Putin Navalni’nin ölümü konusunda sessizliğini koruyor ve gelecek ay yapılacak başkanlık seçimleri için kampanyasına devam ediyor. Putin’in dün son durağı havacılık fabrikası oldu, burada nükleer silah taşıyabilen Tu-160M bombardıman uçağına bindi.
Navalni’nin eşi Yulya Navalnaya da önceki açıklamalarında Rus yetkililerinin ölüm nedenini gizlemek için cesedi sakladığını iddia etmişti. Yulya Navalnaya da eşinin YouTube kanalında yayınladığı bir videoda “Acınası bir şekilde yalan söylüyorlar” demişti. Kremlin ise Navalni’nin ölümüyle ilgili soruşturmanın devam ettiğini ve şu an için her şeyin belirsiz olduğunu söylüyor. Benzer açıklama geçen yıl paralı asker grubu Wagner’in Moskova’ya yürüyüşüne öncülük eden Yevgeni Prigojin’in uçak kazasıyla ilgili de yapılmıştı. O soruşturmada da henüz bir sonuç alınmış değil.
Biden ve Navalnaya görüştü
Bu arada Beyaz Saray’dan yapılan açıklamaya göre Biden dün Navalni’nin eşi Yulya Navalnaya ile kızı Daşa Navalnaya ile California’da bir araya geldi. Biden kendi sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Yulya ve Daşa’ya “acı kayıpları için taziyelerini ilettiğini” söyledi ve, “Aleksey’in miras bıraktığı cesaret, Yulya ve Daşa ile Rusya’da demokrasi ve insan hakları için mücadele eden pek çok insanda yaşamaya devam edecektir” dedi.
Today, I met with Yulia and Dasha Navalnaya – Aleksey Navalny’s loved ones – to express my condolences for their devastating loss.
Aleksey’s legacy of courage will live on in Yulia and Dasha, and the countless people across Russia fighting for democracy and human rights. pic.twitter.com/aiCcgTrws3
— President Biden (@POTUS) February 22, 2024
Biden’ın Navalnayalarla gerçekleştirdiği görüşme bugün Rusya’ya karşı açıklanacak yaptırım paketinden önce gerçekleşti. Gazetecilere konuşan Biden, “Bu sabah Aleksey Navalni’nin eşi ve kızıyla görüşme şerefine nail oldum. Ölümünden sorumlu Putin’e karşı yaptırımlarımızı yarın açıklayacağız. İşin peşini bırakmayacağız” dedi.
Dün ABD’li üst düzey bir diplomat, bugün Rusya’ya karşı “yüzlerce yaptırım” açıklanacağını söylemişti. Bu üst düzey yetkili Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Victoria Nuland’dı. Nuland yaptırımların bir kısmının Navalni’nin ölümünden sorumlu olanları hedef alacağını ama çoğunun Putin’in “savaş makinesi”ni hedef alacağını ve şimdiye kadar yaptırımlarda kalan boşlukların kapanacağını belirtti.
