Ukrayna savaşı başladığından beri Avrupa’nın savaş bölgesine yardım göndermesini zorlaştıran ve İsveç’in NATO üyelik sürecini uzatan Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Kremlin’in “küçümsediği” Kiev ziyaretinin hemen ardından soluğu Rusya’da aldı. Soluğu Rusya’da alan Orban’ın Avrupa Birliği (AB) Konseyi dönem başkanı olduğu bilgisini de verelim keza zaten bu konu AB’de büyük eleştirilere neden oldu.
Bir arabuluculuk sevdası: Erdoğan’dan sonra Orban
Viktor Orban, diğer AB liderlerinin kınamalarına rağmen Vladimir Putin’i ziyaret etti. Brüksel, Macaristan Başbakanı’nın barış misyonu olarak göstermeye çalıştığı Moskova gezisine esti, gürledi. Avrupa’nın en Rusya yanlısı lideri Viktor Orban, Kiev’e ilk ziyaretini gerçekleştirdikten günler sonra Cuma günü Vladimir Putin’le görüşmek üzere Moskova’ya geldi ve Macaristan başbakanı kendisini Rusya ile Ukrayna arasında “arabulucu” olarak konumlandırmaya çalıştı. Ki bu da önemli bir ayrıntı. Çünkü Astana’da geçtiğimiz günlerde Putin ile görüşen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın arabuluculuk çabalarının reddedildiği ifade edilmişti.
Orban’ın Moskova ziyareti diğer AB liderlerinden sert tepkiler aldı ve Macaristan’ın yıl sonuna kadar AB dönem başkanlığını devraldığı hafta gerçekleşti. Kremlin, Putin ve Orban’ın Kremlin’deki görüşmesini gösteren kısa bir klip yayınladı.
Orban da Moskova’ya varışını gösteren bir fotoğrafı, “Barış misyonu devam ediyor. İkinci durak: Moskova” notuyla paylaştı.
Brüksel, Orban’ın AB adına konuşmadığını ve “Moskova’yı ziyaret etmek için AB Konseyi’nden herhangi bir yetki almadığını” söyleyerek ziyareti kınamakta gecikmedi. AB’nin dış politika şefi Josep Borrell yaptığı açıklamada “Başbakan Viktor Orban’ın Moskova ziyareti sadece Macaristan ve Rusya arasındaki ikili ilişkiler çerçevesinde gerçekleşmektedir… Dolayısıyla Macaristan başbakanı hiçbir şekilde AB’yi temsil etmemektedir” dedi.
Putin: buraya dönem başkanı olarak geldiniz
Macaristan, Orban’ın Rusya ile yakın ilişkiler geliştirmeye devam etmesi ve Ukrayna’ya silah göndermeyi reddetmesi nedeniyle diğer batılı ülkelerle anlaşmazlık yaşıyor. Budapeşte Dışişleri Bakanı Mayıs ayında Ukrayna’ya yardım planlarını “çılgınca” diye nitelendirmişti. Orban da Moskova’ya yaptığı habersiz ziyaret öncesinde AB’yi temsil etmediğini kabul ederek 28 aydır devam eden savaşa bir çözüm bulma konusundaki kişisel hırsının sinyalini vermişti. Kremlin Sarayı’ndan yapılan açıklamaya göre, görüşmenin basına açık kısmında konuşan Putin, Orban ile Moskova’da görüşmekten memnuniyet duyduğunu dile getirerek, “Buraya yalnızca uzun dönemli ortak olarak değil, aynı zamanda Avrupa Birliği (AB) Konseyi dönem başkanı olarak geldiniz” dedi.
Rusya Dışişleri Bakanlığında ülkesinin Ukrayna konusundaki barış planını sunduğu bir konuşma yaptığını anımsatan Putin, “Konuşmamdan muhtemelen haberdarsınızdır. Orada olası bir barışçıl çözüme ilişkin yaklaşımımızı ortaya koyduk. Ukrayna ile ilgili nüansları konuşmak için geldiniz. Umarım sizin ve AB’nin pozisyonu konusunda bilgi vereceksiniz” ifadelerini kullandı.
Rusya ile Macaristan arasındaki ticaret hacminde önemli bir düşüş yaşandığını kaydeden Putin, “Ama genel olarak üzerinde çalışılacak şeyler bulunuyor ve ortak projeler hayata geçiriyoruz. Her halükarda konuşacak konularımız var” diye konuştu. Putin, Orban’ı ve Macar heyeti ağırlamaktan memnuniyet duyduklarını söyledi.
Orban: Pozisyonunuzu duymak istiyorum
Macaristan Başbakanı Orban ise Putin ile son yıllarda birçok kez görüştüklerini belirterek, “Ancak bugünkü görüşmemiz diğerlerine göre daha özel” dedi. Ukrayna krizine değinen Orban, “Bununla ilgili her iki tarafla da görüşebilen ülke sayısı gittikçe azalıyor. Yakında Macaristan, Avrupa’da her iki tarafla da görüşebilen tek ülke olacak. Sizinle bazı önemli konuları görüşmek ve Avrupa için bazı önemli konularla ilgili pozisyonunuzu duymak istiyorum” diye konuştu.
AB yönetiminden Orban’a tepki
Orban’ın Rusya ziyareti AB yönetiminin tepkisine neden olmuştu. AB Konseyi Başkanı Charles Michel, “AB dönem başkanlığının AB adına Rusya ile temas kurma yetkisi yoktur” uyarısında bulunmuştu.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ziyaretle ilgili değerlendirmesinde, “Orban, Moskova’yı ziyaret ediyor. Putin, yatıştırılarak durdurulamaz. Ukrayna’da kapsamlı, adil ve kalıcı bir barışın yolunu ancak birlik ve kararlılık açacaktır” ifadesini kullanmıştı.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de “Başbakan Orban, Moskova’yı ziyaret etmek için AB Konseyinden herhangi bir talimat almadı. Bu pozisyon, AB ile (Rusya Devlet Başkanı Vladimir) Putin arasındaki resmi temasları kapsamıyor. Dolayısıyla Macaristan Başbakanı, hiçbir şekilde AB’yi temsil etmiyor” demişti.
‘Rahat koltuklarda oturarak barış yapılmaz’
“Brüksel’de rahat bir koltukta oturarak barış yapamazsınız” diyen Orban, AB adına müzakere etme yetkisi olmasa bile, arkalarına yaslanıp savaşın mucizevi bir şekilde sona ermesini bekleyemeyeceklerini söylemişti.
Salı günü Kiev’e yaptığı ziyaret sırasında Orban, Ukrayna lideri Volodimir Zelenski’den barış görüşmelerini hızlandırabilecek hızlı bir ateşkesi değerlendirmesini istediğini söyledi. Hem Zelenski hem de Putin, Orban’ın ateşkes çağrısını hızlı bir şekilde reddetti ve Ukraynalı lider ülkesinin “Putin’e prensipte güvenemeyeceğini” söyledi.
Putin geçen ay savaşı sona erdirmek için yeni bir ültimatom yayınlayarak Kiev’in Rusya tarafından ele geçirilen toprakları tanımasını, askerlerini çekmesini ve NATO üyeliğinden vazgeçmesini talep etmişti. Putin, Rusya’nın askeri kontrolü altında tutmadan “ilhak ettiği” topraklar üzerinde hak iddia etmeyi de içeren maksimalist bir tutum sergilediğinden, bu şartlar Ukrayna ve Batılı müttefikleri için bir başlangıç olmayacak gibi görünüyor.
Orban’ın ziyareti, Avusturya Şansölyesi Karl Nehammer’in Nisan 2022’de Rusya’nın işgalini sona erdirmek için sonuçsuz bir müzakere çabası göstermesinden bu yana bir AB liderinin Rusya’ya yaptığı ilk ziyaret olarak kayıtlara geçti.
Budapeşte-Brüksel-Moskova hattı
Macaristan, AB üyesi ülkeler arasında 6 ayda bir dönüşümlü üstlenilen dönem başkanlığını 1 Temmuz’da devralmıştı. Orban, dönem başkanlığını üstlendikten sonra ilk dış ziyaretini Ukrayna’nın başkenti Kiev’e yapmış, burada Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenksi ile görüşmüştü.
AB-Rusya ilişkileri, 2014’te Kırım’ın Rusya tarafından yasa dışı ilhakının ardından gerilemiş ve 2022’de Ukrayna-Rusya savaşının başlamasıyla maslahatgüzarlık seviyesine indirilmişti.
Macaristan ile AB arasında, Ukrayna-Rusya savaşı, Ukrayna’ya askeri ve mali destek ile Ukrayna’nın AB üyeliği gibi konularda anlaşmazlıklar yaşanıyor.
Savaşa yönelik AB’den farklı politika sergileyen Orban sıklıkla “Rus yanlısı” olmakla suçlanırken, Macar lider bu iddiaları reddediyor.
Türkiye mesajı: Arabuluculuk mümkün değil
Rusya’nın Ukrayna’nın doğusunu işgal etmesiyle başlayan savaş Şubat 2022’den beri devam ediyor. Türkiye, savaşın ilk gününden beri savaşan iki tarafla da ilişkisini sürdüren ender NATO üyesi ülkelerden biri. Ancak geçtiğimiz günlerde gerçekleşen Erdoğan-Putin zirvesinin arkasından yazılanlar ilişkilerdeki çatırdamaya işaret ediyor olabilir.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Kazakistan’daki zirvede Rus mevkidaşı Vladimir Putin’le bir kez daha yüz yüze görüştü. Putin, aslında geçen yılın ilkbaharından beri Türkiye’ye bekleniyordu ama bir türlü gelmiyordu. Gelmeme sebebi de Putin’in önceki açıklamalardan anlaşılabilir, çünkü Rus lider ekonomik açıdan Türkiye’nin yüzünü Batıya dönüşünü sert bir şekilde eleştirmişti. Görüşme sonrası akıllardaki sorulardan biri Türkiye’nin Karadeniz Tahıl Koridoru meselesinde olduğu gibi barış müzakerelerinde arabuluculuk rolünü üstlenip üstlenemeyeceğiydi. Ne var ki Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov bu ihtimali kesin bir dille reddetmişti. Lenta’da yer alan habere göre Peskov, Ukrayna sorununda Türkiye’nin arabulucu olup olamayacağı sorusuna “Hayır böyle bir şey mümkün değil” demişti. Peskov, Ukrayna sorununun Erdoğan ve Putin arasındaki bir saat sekiz dakikalık görüşmesi sırasında “ele alındığını” ifade etmişti.
