Bangladeş’te 15 yıllık Şeyh Hasina iktidarına son veren öğrenci protestoları işsizlik ve memuriyet kotalarına karşı gerçekleşmişti. Hasina’nın ülkeden kaçmasına sebep olan öğrenci hareketi şimdi de siyasete girmeye hazırlanıyor.
Hasina’nın ardından Bangladeş’te kurulan geçiş hükümetinin liderlik koltuğuna 84 yaşındaki Nobel ödüllü Profesör Muhammed Yunus oturmuştu. Yunus’un liderliğini de öğrenciler talep etmişti. Yunus liderliğindeki geçiş hükümeti erken seçimlere hazırlanırken yine öğrencilerden karşıt sesler çıkmaya başladı. Çünkü protestolara liderlik eden öğrenci hareketi kendi temsiliyet alanını oluşturmak için zaman kazanmak istiyor. Bangladeş’in iki büyük partisinin hızlıca seçime gitme taleplerini reddeden öğrenciler, bir siyasi parti kurarak parlamentoya girmeyi hedefliyor.
‘Bizi silip atamazsınız’
Reuters’ın protestolara liderlik eden dört öğrenciyle yaptığı röportaja göre, Bangladeş sokaklarını dökülen gençlerin niyeti, Hasina’nın “170 milyon Bangladeşlinin üstüne darbe vuran demir yumruğu”nun etkilerini azaltmak. Öğrenciler, Bangladeş’in gelecekte benzer bir kaderi yaşamasını istemiyor. Bu sebeple gelecek süreçte ülkeleri için “yapısal reformlar” talep ediyorlar. Şeyh Hasina’nın ülkeden kaçmasına sebep olan eylemler, işsizlikle, yolsuzlukla ve git gide azalan haklarıyla sınanan Bangladeşli Z kuşağı için bardağı taşıran son damla olmuştu. Haftalarca süren eylemlerde 300 kişi ölmüş, Bangladeş 1971’deki bağımsızlık mücadelesinden sonraki en şiddetli gösterilere sahne olmuştu.
Bangladeş’te kampüslerden sokaklara taşan protestolarda şiddetin dozu günden güne artmıştı. Reuters’a konuşan 22 yaşındaki Nayim Abidin “Kardeşlerimiz için sokağa çıkmak zorundaydık, başka şansımız yoktu” dedi. Bangladeş’in üniversite öğrencileri Şeyh Hasina döneminde sayısı artan orta sınıf ailelerin çocuklarından oluşuyor. Nayim, üniversite öğrencileri ve ailelerinin sokaklarda olmasını bir “dönüm noktası” olarak değerlendiriliyor.
30 yıldır 70 yaşlarındakilerin yönetiminde
Bangladeş neredeyse 30 yıldır 70’li yaşlarındaki liderler tarafından yönetiliyor. Şeyh Hasina’nın da mensubu olduğu Awami Birliği ya da Bangladeş Ulusal Partisi’nden isimlerin liderliğindeki Bangladeş’te onlarca senedir alternatif bir iktidar yok. Öğrenci lideri Mahfuj Alam’ın söylediklerine göre bu “ikili” sistemin artık değişmesi gerekiyor. Alam, “İnsanlar aynı siyasi partileri yönetimde görmekten bıktılar, bize güveniyorlar” diyerek öğrenci hareketlerini bir alternatif olarak tarif ediyor. Öğrenci, öğretmen ve aktivistlerin hükümet ile müzakerelerini yöneten komitenin lideri olan Alam, ısrarla “daha kapsayıcı bir demokrasi”ye vurgu yapıyor. Alam detayların bir ay içerisinde belli olacağını aktardığı röportajında bir siyasi parti ya da platformu kurmadan önce halkla müzakere edeceklerini de söyledi.
Şeyh Hasina’nın oğlu ve danışmanı Sajeeb Wazed, yaptığı açıklamada “Siyasi partiler hiçbir yere gitmiyor. Bizi silip atamazsınız. Er ya da geç iki büyük partiden biri iktidara dönecektir. Yardımımız ve taraftarlarımız olmadan Bangladeş’te sükûnet sağlanamaz” dedi.
Geçiş hükümeti Hasina’nın enkazını kaldırmaya çalışıyor
Hasina’nın istifasında önemli bir rolü olan başka bir öğrenci Tahmid Chowdury, bir siyasi parti kurma ihtimallerinin “yüksek” olduğunu söyledi. Laiklik ve ifade özgürlüğüne temel alan bir program üzerinde çalışan öğrenciler, bir yandan geçiş hükümetinin yapacağı değişikliklere katkı sunuyor. Hasina tarafından seçilmiş seçim kurullarının tasfiyesi yeni geçiş hükümetinin en önemli gündemi.
Geçiş hükümetinin genç üyelerinden Nahid İslam yapısal reformların biraz zaman alacağını, fakat geçiş hükümetinin bu reformlar konusunda çok çalıştığını aktardı. İslam’a göre Başbakan, Merkez Bankası Başkanı ve bazı diğer üst düzey yöneticilerin istifalarına yol açan eylemlerin ardından Bangladeş’te büyük kurumsal değişiklikler gerekiyor.
BM’nin gözü Bangladeş’te
Bangladeş’te Hasina’nın istifasını tetikleyen olaylar, dünyanın da gündemindeydi. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres 13 Ağustos’ta yaptığı açıklamada “geçiş hükümetinin çabalarını takdir ettiğini” belirtmişti. BM sözcüsünün yaptığı açıklamada “Geçiş hükümetini çaba göstermeye çağırıyoruz. Kapsayıcı, kadınların sesini önemseyen, ülkenin gençliğine kıymet veren ve azınlık haklarına saygılı bir biçimde, güvenli parlamento seçimlerine gidilmeli” yorumunu yapmıştı.
Guterres’in Bangladeş halkıyla tam dayanışma içinde olduğunun söylendiği açıklamada, Hasina döneminin “bağımsız, temkinli ve şeffaf” bir soruşturmayla değerlendirilmesi gerektiği bildirildi.
BM ayrıca Bangladeş’e gitmek üzere bir ekip de görevlendirdi. Şeyh Hasina’nın istifası talebiyle başlayan gösterilerde yüzlerce kişi ölmüştü. BM tarafından fonlanacak bağımsız bir gözlemci grubu eylemler sırasında gerçekleşmiş olabilecek ihmalleri ve suçları soruşturacak.
