Brezilya’nın aşırı sağcı eski lideri Jair Bolsonaro hakkındaki yeni bir iddia ortalığı karıştırdı. Hakkında yürütülen “darbe girişimi” soruşturması nedeniyle başı ağrımaya devam eden Bolsonaro’nun bu kez de iki gün boyunca Macaristan Büyükelçiliğinde saklandığı iddiası gündemde. Brezilya Dışişleri Bakanlığı “darbe girişimi” soruşturması kapsamında pasaportuna elkonan eski başkan Bolsonaro’nun iki gün misafir edilmesiyle ilgili Macaristan Büyükelçisi’nden açıklama istedi.
Bolsonaro’nun iki yardımcısının şubat ayında gözaltına alındığı dönemde iki gece Macaristan Büyükelçiliği’nde kaldığı iddia edildi. Brezilya Dışişleri Bakanlığı durumla ilgili açıklama talep etmek için Macar büyükelçiyi Bakanlığa çağırdı. The Guardian’daki habere göre bakanlık Bolsonaro’nun neden iki gecesini Brasilia’daki Macaristan Büyükelçiliği’nde “saklanarak” geçirdiğinin cevabını istiyor. Bolsonaro’nun misafirliğinin pasaportuna elkonmasından günler sonra gerçekleştiği de gündeme gelen iddialardan.
Görüntüler iddiaları ayyuka çıkardı
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüksek tirajlı gazetelerinden The New York Times (NYT) Bolsonaro’nun büyükelçiliğe geldiği anların görüntülerini yayımladı. Görüntüler Bolsonaro’ya yakın iki ismin “Brezilya hükümetini devirme teşebbüsü” iddiasıyla gözaltına alındıktan dört gün sonrasını işaret ediyor. Aynı soruşturmada yargılanan Bolsonaro’nun iki gün “misafir olduğu” büyükelçilik Brezilya Devlet Başkanlığı Sarayı’na da çok yakın.
Bolsonaro 8 Şubat 2024’te bir yıl önceki, 8 Ocak 2023’teki “darbe girişimi”ne ilişkin soruşturmada pasaportunu yetkililere teslim etmişti. İki yardımcısı da (Marcelo Costa Câmara ve Filipe Martins) gözaltına alınmıştı. Bundan tam dört gün sonra Brezilya’daki Macaristan Büyükelçiliğine gitti Bolsonaro ve büyükelçilik önünde kendisini Miklós Halmai karşıladı. Bolsonaro 14 Şubat’ta öğle saatlerine kadar Macaristan Büyükelçiliği’nde kaldı, sonra da büyükelçi Halmai onu yolcu etti.
‘Orban ile dostluğunu çıkarına kullanmak istedi’
Macaristan denince akla tabii ki ülkenin Başbakanı Viktor Orban geldi. Orban eski ABD Başkanı Donald Trump ile olduğu kadar Bolsonaro ile de yakın ilişkiye sahip. NYT konuya ilişkin analizinde “Bolsonaro’nun büyükelçilikte kalmasının, kendisi gibi aşırı sağcı bir lider olan Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile olan dostluğunu çıkarı için kullanma çabası” olduğunu yazdı. NYT bu iki günlük misafirliğin eski başkanın Brezilya yargısından kaçma teşebbüsü olduğu değerlendirmesi de yaptı.
Bolsonaro yönetimindeki isimlerin adreslerinde arama yapıldığı gece Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Bolsonaro ile eski bir fotoğrafını paylaşarak “arkadaşına” destek mesajı vermişti. Orban sosyal medya platformu X üzerinden yayımladığı mesajında “Dürüst bir vatansever. Savaşmaya devam edin sayın başkan” demişti.
An honest patriot. Keep on fighting, Mr. President! @jairbolsonaro pic.twitter.com/5mmmIAGGC3
— Orbán Viktor (@PM_ViktorOrban) February 8, 2024
Bolsonaro: Devlet Başkanları arkadaşlarım, endişeliler nokta
Bugün iddialar üzerine sessizliğini bozan eski Brezilya lideri, Metrópoles’e konuştu. Bolsonaro “Büyükelçilikte olduğumu inkar etmeyeceğim. Daha başka nerede olduğumu da söylemeyeceğim. Dünya çapında bazı devlet başkanlarından oluşan yakın bir arkadaş çevrem var. Endişeliler. Ülkemizin çıkarına olan konular hakkında onlarla konuşuyorum. Nokta. Gerisi spekülasyon” dedi. Avukatları da eski başkanla paralel bir açıklama yaptı. Bolsonaro’nun avukatları eski başkanın devlet başkanlarıyla iletişim içinde kalmak için büyükelçilikte olduğunu ifade ederek diğer tüm iddiaların kurgu olduğunu savundu.
Polis Luiz Inácio Lula da Silva’ya karşı seçim kaybeden Bolsonaro’yu bu başarısız darbe girişiminin lideri olmakla suçluyor. Bolsonaro ise operasyonun siyasi amaçlı olduğunu söylüyor. Gözaltına alınan politikacıların Ekim 2022’deki seçim yenilgisinin ardından Bolsonaro’yu iktidarda tutmak için komplo kurduğundan şüpheleniliyor.
Brezilya’daki olaylar
Brezilya’da 30 Ekim 2022’de düzenlenen ikinci tur devlet başkanlığı seçiminde sol görüşlü Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva “Beni yalnızca Tanrı görevden alabilir” diyen aşırı sağcı eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’yu koltuğundan etmişti. Seçim sonuçlarını kabul etmeyen Bolsonaro’nun destekçileri önce ülkede günlerce süren otoyol kapatma eylemleri yapmış, ardından da ordu karargahları önünde düzenledikleri gösterilerde Silahlı Kuvvetleri Lula’nın devlet başkanlığı görevini devralmasına karşı müdahaleye çağırmıştı.
Brezilya’daki Kongre baskınını “kışkırttığı” suçlamasıyla soruşturma altında olan Bolsonaro’nun ABD’nin Florida eyaletinde olduğu haberleri medyaya yansımıştı. Bolsonaro’nun göçmenlik avukatı Felipe Alexandre, 30 Aralık 2022’den bu yana ABD’de olan eski Devlet Başkanı’nın ülkede kalmaya devam etmek için vize başvurusu yaptığını doğrulamıştı. ABD’de bir fast food zincirinde tavuk yerken görüntülenen Bolsonaro ne kadar istese de ABD’de kalma süresini uzatamamıştı. ABD, artık devlet erkanı olmayan Bolsonaro’nun vizesi de uzatılmamıştı. Haliyle Eski Başkan, Kongre baskınından iki ay sonra Mart 2023’te Brezilya’ya geri dönmek zorunda kaldı. Haziran ayındada Brezilya’nın oylama sistemi hakkında asılsız şüpheler uyandırdığı gerekçesiyle sekiz yıl süreyle adaylıktan men edildi.
Brezilya federal polisi perşembe günkü operasyonla ilgili ayrıntı vermedi ancak operasyonun “darbe girişimine karışan bir suç örgütünü” hedef aldığını söyledi. Geçen bir yıl boyunca bin 400’den fazla kişi ayaklanmalarda rol oynadıkları iddiasıyla suçlandı, ancak şu ana kadar onlardan çok azı mahkum edildi.
Seçim döneminde darbe tehditleri
Ülkesinin seçimlere gitmesinden önce Bolsonaro ülkenin silahlı kuvvetlerinden kendisine destek toplamaya çalışıyordu. eski başkan o dönemde emekli General Walter Braga Netto’yu kendisine yardımcı olarak atayacağını duyurmuştu, bu da ordudan beklediği desteğe en güzel örneklerden biriydi. Muhalefet ve halk ülkede Bolsonaro’nun iktidarda kalmak için orduyu kullanacağına dair korkular yaşamaya başlamıştı. Başkanlık seçimlerine iki aydan az bir süre kala, aşırı sağcı Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun darbe yapma ihtimaline karşı halk Brezilya’nın çeşitli şehirlerinde protestolar düzenlemişti. Hatta darbe ihtimalinden o kadar korkuldu ki gösterilerde “Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğünü Savunan Brezilyalılara Mektup” da dahil olmak üzere demokrasi yanlısı manifestolar okunmuştu.
“Darbe yapacak” iddialarının yarattığı korku sonrası Bolsonaro, Flow Podcast’e verdiği bir röportajda “Seçimi kaybetmekten korkmuyorum. Bu konuda bir endişem yok. Darbe yapmak isteseydim bunu çaktırmazdım” demişti.
