ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken İsrail ile Hamas arasında bir türlü sağlanamayan ateşkesi zorlamayı ve Gazze Şeridi’ne insani yardımı arttırmayı amaçlayan yeni bir kriz turunun başlangıcını Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’dan yaptı.
ABD’li üst düzey diplomat 7 Ekim’de Hamas’ın İsrail kontrolündeki topraklara düzenlediği ve İsrail’in Gazze’ye amansız saldırılar başlatmasına neden olan savaşın başlangıcından bu yana bölgeye yedinci ziyaretinde Ürdün ve İsrail’e de gidecek.
ABD Filistin yönetimine uzun süredir karşı olan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu yumuşamaya teşvik etmek için normalleşme ihtimalini ortaya atarak ivmeyi korumaya çalışıyor. Blinken’ın bu ziyareti hem bölgenin nabzını ölçme, hem de giderek sertleşen ‘Netanyahu hükümetini dizginleme’ girişimi olarak yorumlanıyor.
Blinken Dünya Ekonomik Forumu (WEF) toplantısı ve Körfez İşbirliği Konseyi görüşmeleri için Riyad’da bulunan bazı Arap ve Avrupalı dışişleri bakanlarıyla da bir araya geldi.
Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Blinken’ın bu ülkelerle savaştan sonra Gazze’nin yeniden inşasını amaçlayan “ertesi gün” planlarını görüştüğünü aktardı.
WEF’te çarpıcı söylem: Ateşkes anlaşması çok cömert
Gazze diplomasisinin ilk turunda “Ben de Yahudiyim” diyerek Arap ülkelerinin gazabını üzerinde hisseden Blinken yedinci turunda yine bir söylemiyle gündem oldu. Gazze halkı ile ateşkes arasındaki tek engelin Hamas olduğunu söyleyen Blinken, WEF’teki konuşması sırasında “Hamas’ın önünde İsrail’in yolladığı olağanüstü cömert bir teklif var. Karar vermek zorundalar ve bu hızlı olmalı. Doğru kararı vereceklerini ve köklü bir değişiklik yaşayacağımızı umuyorum” dedi.
İsrail’in desteklediği son teklifin şartları henüz kamuya açık paylaşılmadı ama Times of Israel’de yer alan habere göre 33 canlı rehine karşılığında çok sayıda Filistinli mahkumun serbest bırakılmasına İsrail tamam dedi. Ateşkes altı haftalık olsa da ekstradan bırakılacak her bir rehine için bir gün daha uzatılacağı belirtiliyor.
Suudi mevkidaşıyla Gazze’yi görüştü
ABD’li bakan Riyad’da üst düzey görüşmelerinden birini Suudi mevkidaşı Faysal bin Ferhan’la yaptı. Görüşmede Gazze ve Refah’taki durumu ele aldılar.
Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Genel Sekreterliği binasında bir araya gelen iki bakan “acil insani yardım girişini sağlamak için her türlü çabayı göstermenin yanı sıra Gazze Şeridi ve Refah kentinin durumundaki gelişmeleri ve acil ateşkesin önemini” görüştü.
Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Genel Sekreterliği merkezindeki konsey toplantısının ardından da konuşan Blinken “Bugün bölgede istikrarı sağlama ve çatışmanın yayılmasını önleme çabalarını güçlendirme fırsatına sahibiz. Gazze’deki insani durumu hafifletmenin en etkili yolu ateşkesi sağlamaktır” diye konuştu.
Gazze Şeridi’ne daha fazla yardım ulaştırmak için gelecek haftalarda daha fazla geçiş açılacağını söyleyen Blinken, ABD Başkanı Joe Biden’ın “İsrail’in Gazze’deki durumu gözden geçirmesi, acıları azaltması ve yardımların girmesi için daha fazla geçiş açması konusunda ısrar ettiğini” ifade etti.
Bu planlar halkının büyük çoğunluğu yerinden edilmiş olan Gazze’nin yeniden inşası için fon sağlanmasını ya da İsrail Hamas’ı yok etme hedefini sürdürürken yeni yönetim yapılarının kurulmasına destek verilmesini içerebilir.
Blinken’ın Riyad’a ziyareti ABD Başkanı Joe Biden ve Netanyahu’nun rehinelerin serbest bırakılması karşılığında İsrail’in Gazze Şeridi’ne saldırılarını durdurmak için devam eden görüşmeler hakkında yaptıkları telefon konuşmasından saatler sonra geldi.
Mısır, Katar ve Amerika Birleşik Devletleri aylardır İsrail ve Hamas arasında yeni bir ateşkes sağlanması için arabuluculuk yapmaya çalışıyor.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamaya göre Biden İsrail’in bir milyondan fazla Filistinlinin sığındığı Gazze’nin güneyindeki Refah kentine operasyon başlatmasından duyduğu endişeyi de yineledi.
Blinken ve Fidan görüştü
Fidan ve Blinken. Fotoğraf. AA
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da İslami İşbirliği Teşkilatı ve Arap Birliği’nin oluşturduğu Temas Grubu’nun görüşmeleri için Suudi Arabistan’daydı. Özellikle Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 9 Mayıs’taki ABD ziyareti ertelenmesinin ardından aynı ülkede bulunmaları dikkat çeken bakanların görüşüp görüşmeyeceği merak konusuydu. O merakımız giderildi: Bakanlar bir araya geldi.
Görüşmede Gazze’deki son durum ve müzakerelerde gelinen aşama görüşüldü. Gazze’deki katliamın bir an önce sona ermesi, kalıcı ateşkes ve insani yardımların Gazze’ye ulaşması için İsrail üzerinde baskı kurulması gerektiği vurgulandı. Görüşmede, Rusya ile savaşın 2022’den bu yana devam ettiği Ukrayna’daki son durum değerlendirilerek, ABD-Türkiye ilişkileri ele alındı. Bakanların ertelenen ziyareti konuşup konuşmadığı ise bilinmiyor.
Biden’ı terleten çetrefil mesele: Gazze
Gazze’de tırmanan insani kriz ABD’nin Ortadoğu’daki en önemli müttefiki İsrail’e verdiği destek nedeniyle Biden yönetimi üzerindeki baskıyı artırdı. Öğrenciler ABD üniversitelerinin kampüslerinde Filistinlilere destek protestoları düzenlerken Başkan Biden Demokrat seçmenler arasındaki Ortadoğu politikasına ilişkin endişeler nedeniyle Kasım seçimlerinde önemli eyaletleri kaybetme riskiyle karşı karşıya.
Başkan Joe Biden ABD’nin geçici bir iskele inşa etme planını 7 Mart’taki Birliğin Durumu konuşması sırasında açıkladı. Savunma yetkilileri önerilen iskelenin konuşmaya bir son dakika eklemesi olduğunu ve Pentagon’un o zamandan beri iskeleyi nasıl işler hale getireceğini belirlemek için uğraştığını söyledi.
ABD ile Arap ve Avrupalı müttefikleri Mart ayında insani yardım amaçlı hava yardımlarını arttırmaya başladılar, ama bu çabalar Gazze’deki açlık krizine ancak çentik atabildi. En büyük hava yardımları bile Mısır’dan Gazze’ye tek bir kamyonun onda bir maliyetle taşıdığı 16.5 tonluk yardımın yanına yaklaşamıyor.
Netanyahu’nun Refah planı
Gazze’nin güneyinde Mısır sınırında yer alan Refah kenti, İsrail saldırılarından önce yaklaşık 280 bin Filistinliye ev sahipliği yapıyordu. İsrail’in 7 Ekim’deki saldırıları nedeniyle 2,3 milyon nüfusa sahip Gazze Şeridi’nde 1.9 milyon kişi yerinden oldu.
Yerinden edilen Filistinlilerin büyük bölümü, İsrail’in daha önce “güvenli olduğunu” iddia ettiği Refah’a sığındı. Kuzey bölgelerden gelenlerle Refah’ın nüfusu 4 katından fazla artarak 1.5 milyona ulaştı. Yeterli konut olmaması nedeniyle Refah’a sığınan Filistinlilerin büyük bölümü derme çatma çadırlardan oluşan kamplarda yaşam mücadelesi veriyor.
İsrail ordusu Refah kentini sık sık hava saldırılarıyla hedef alıyor. İsrail’in Refah kentine kara saldırısı başlatması halinde sivillerin Gazze Şeridi’nde sığınacak bir yerinin kalmayacağından endişe ediliyor. Uluslararası uyarılara rağmen Refah’a saldırı planını onayladığını defalarca yineleyen İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu 8 Nisan’da yaptığı açıklamada saldırı için tarih belirlendiğini belirtmiş, İsrail basını ve bazı yetkililer de operasyonun yaklaştığı sinyallerini vermişti.
