Suriye bu hafta Esad yönetiminin iktidardan çekilmesini isteyenlerin düzenlediği protestolarla sarsıldı. Protestolar, artan ekonomik sorunlara duyulan öfkenin 12 yıldır devam eden savaşa bir çözüm bulunması talebine dönüşmesiyle büyüdü. Gösterilerde yüzlerce kişi, ülkenin Devlet Başkanı Beşar Esad’ın posterlerini yırttı.
12 yıldır devam eden iç savaş Suriye’yi ikiye böldü, ekonomik kriz aldı başını gitti. Esad yıllar içinde ülkenin büyük bir kısmını kontrolü altına almayı başarsa da hem muhalif güçler hem de ABD’nin desteklediği ve terör örgütü YPG/PKK ile bağlantısı olan Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ülkenin kuzey ve doğu tarafında faaliyet göstermeye devam ediyor.
Ülkenin güneyindeki Süveyda’da başlayan gösteriler kısa sürede başkent Şam’a ve daha sonra Halep’e sıçradı. Protestoları esas ilginç kılan ise hükümet ve muhalif güçlerin çatıştığı kuzeydeki kentlerden uzakta, Esad’ın kontrolü altındaki bölgelerde yaşayan halkın ayaklanması oldu.
Süveyda’da daha çok Dürziler yaşıyor. İç savaşın başladığı dönemde ayaklanmanın dışında kalmayı tercih eden Dürziler, bununla birlikte muhaliflere karşı savaşmak için Esad’ın ordusuna genç erkeklerini göndermeyi reddetmişti.
Yakıt sübvansiyon kesintisi son damla oldu
Olayları, hükümetin bu ay benzin fiyatlarını iki kat artıracak şekilde yakıt sübvansiyonlarını kesmesi tetikledi. Protestolardan sosyal medyaya yansıyan videolarda Suriyelilerin iç savaş ve kötüleşen yaşam şartları nedeniyle 10 yıldır biriken şikayetlerini dile getirmesi, halkın sokağa dökülme nedeninin çok daha derin sebeplerden kaynaklandığını gösteriyor.
Ekonomik durum kötüleştikçe hükümet kontrolündeki topraklarda da öfke büyüyor. Birleşmiş Milletler’e göre Suriyelilerin yaklaşık yüzde 90’ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor, yaklaşık yüzde 70’i, ki bu 15,3 milyon insan anlamına geliyor, insani yardıma ihtiyaç duyuyor.
A massive demonstration in Idlib, northern Syria, in solidarity with the cities of Daraa and Suwayda, which are witnessing significant protests against the criminal Bashar al-Assad. Emphasis is placed on the unity of the Syrian people under the banner of the revolution and its… pic.twitter.com/sIWBABlCtO
— Nedal Al-Amari (@nedalalamari) August 25, 2023
Yerel medya grubu Süveyda24’ün editörlerinden Rayan Maruf, NYT’ye verdiği demeçte, yakıt sübvansiyonu kesintisine değinerek, “Ayaklanmanın kıvılcımı oldu. Ancak insanlar sokaklara bu karar geri alınsın diye çıkmadı. Rejimin düşmesi için sokağa döküldüler çünkü iktidar değişmeden bu durumun kesin olarak değişmeyeceğinin farkındalar” dedi.
Güvenlik endişesi nedeniyle ismini vermek istemeyen 30 yaşındaki bir protestocu, protestoların en başından beri sahada olduğunu belirterek katılanların sayısının her geçen gün arttığını söyledi. “Durmayacağız” diyen protestocu, “Tek bir talep için buradayız. O da rejimin devrilmesi. Ekonomi kötüye gidiyor ve hepimiz bunun bu rejim yüzünden olduğunu biliyoruz” vurgusunda bulundu.
Dini liderler bile protestolara destek veriyor
İngiltere merkezli araştırma grubu Chatham House’da Suriye analisti olan Haid Haid, “Burada gördüğünüz en büyük farklardan biri protestocuların Süveyda’daki dini liderlerden destek alıyor olması. Daha önce böyle bir şey yoktu” diyor. Önceden Dürzi liderler, protesto patlak verdiğinde hükümetle protestocular arasında arabuluculuk yapar ve durumu sakinleştirmeye çalışırdı. Şimdiyse bu protestoları açıkça destekledikleri, hatta eylemlere katıldıkları görülüyor.
Yine İngiltere merkezli izleme grubu olan Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre, Esad hükümeti son iki haftada Şam’daki gösterileri önlemek için güvenlik güçlerini kentte konuşlandırdı.
Suriye İnsan Hakları Ağı ise çoğu Şam, Halep ve Alevi mezhebine mensup Suriyelilerin kalesi olan Lazkiye ve Tartus’un kıyı taraflarında en az 57 kişinin tutuklandığını bildirdi. Süveyda’dan henüz tutuklama haberi gelmese de protestocular hükümet müdahalesine hazırlanıyor.
Yine de güvenlik güçleri başkent gibi diğer kentlerde uyguladığı baskıyı burada uygulamayabilir çünkü Esad, uzun zamandır kendini dini azınlıkların koruyucusu olarak lanse ediyor. Maruf, güvenlik güçleri Dürzi protestoculara saldırırsa Esad’ın söylemlerinin sadece sözde kaldığının kanıtlanacağını söylüyor.
Suriye halkı, bugün de ülke genelinde protestolara devam etmeyi planlıyor. Ancak ülkenin devlete bağlı medyasında bu konuya hiç değinilmiyor. Esad, 10 Ağustos’ta Skynews’a verdiği demeçte ülkedeki yıkımdan teröristleri sorumlu tutarak, gitmesini Suriye halkının değil yabancı güçlerin istediğini iddia etmişti.
