Cezayir’in 2019’dan beri cumhurbaşkanlığını yapan 78 yaşındaki Abdülmecid Tebbun hafta sonu yapılan seçimlerde bir dönemini daha garantiledi. Tebbun çok büyük bir oy oranıyla yeniden cumhurbaşkanı seçildi: Yüzde 94,65. Ulusal Bağımsız Yüksek Seçim Otoritesi (ANIE) Başkanı Muhammed Şerefi “Sayılan beş milyon 630 bin oydan beş milyon 320 bini bağımsız aday Abdülmecid Tebbun’a gitti. Bu da oyların yüzde 94,65’ine tekabul ediyor” dedi.
Ordunun desteğini arkasına alan Tebbun’un rakiplerinden muhafazakâr aday Abdülali Hassani Şerif oyların yüzde üçünü, sosyalist aday Yusuf Uşuşi yüzde 2,1’ini aldı. Ancak Hassani Şeri’in kampanya ekibi sandık görevlilerine Tebbun’un oylarını şişirmeleri için baskı yapıldığını, oy tasnif tutanaklarının adayların temsilcilerine teslim edilmediğini ve vekaleten grup oylaması yapıldığını iddia etti.
Seçim Komisyonu Başkanı Şerefi’yse sonuçları açıkladığı sırada kurumun şeffaflığına değinerek tüm adaylar arasında adil rekabet olması için çabaladıklarını söyledi. Ancak sandıklar kapandığında Cezayirlilerin merak ettiği şey sonuçtan ziyade kaç kişinin sandığa gittiğiydi, ki bunun cevabını tam olarak alabilmiş sayılmazlar. ANIE’nin açıkladığı “ortalama katılım” oranı yüzde 48. Ancak bu oranı açıklarken kayıtlı seçmen sayısıyla oy kullanan seçmen sayısının karşılaştırması yapılmadı. Bu da bir belirsizlik yaratıyor.
El Cezire’nin Cezayir’deki muhabiri Usame Bin Javaid ülke siyasetinin üstünde yıllardır ordunun etkisi olduğunu söyleyerek “Cezayir demokrasiye doğru ilerliyordu… Ama ordunun tercih ettiği, desteklediği bir liderin yönetimi altında” diyor.
Hak grupları baskıdan şikayet etti, Tebbun da seçim sonuçlarına şüpheyle yaklaştı
Ancak seçim kampanyası boyunca aktivistler ve aralarında Uluslararası Af Örgütü’nün de olduğu uluslararası yardım kuruluşları, ülkede baskıcı bir havanın hakim olduğunu ve muhalefet partileri, medya kuruluşları ve sivil toplum gruplarında yer alanların taciz ve kovuşturmalara uğradığını söyleyerek tepki göstermişti. Bazıları bu seçimin “statükoyu sağlamlaştırmaktan başka bir işe yaramayacak bir uygulama” olduğunu iddia etmişti.
Bu tepkilerin sebeplerinden biri seçime katılmak için 26 adayın başvurması ancak sadece üçünün yarışmasına izin verilmesiydi. Tebbunun rakibi olan diğer iki aday siyasette acemi oldukları gibi kampanya boyunca Tebbun’u doğrudan eleştirmekten de kaçınmıştı. Oysa Tebbun ve Şerif dahil üç aday da geçici sonuçlara itiraz ettikleri ortak bildiri yayınlayarak “Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin geçici sonuçlarının açıklanmasıyla yaratılan belirsizlik, çelişki, muğlaklık ve çelişki konusunda kamuoyunu bilgilendirmekteyiz” dedi.
Adayların seçim sonuçlarındaki şaibeli durumla ilgili şüphelerini dile getirmelerinin hukuki bir boyutu olacak mı, kesin sonuçların açıklanması gecikecek mi, bu sorunun cevabı henüz belli değil.
Bu arada bu yıl Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin yüzde 87 ile, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev de yüzde 92 ile yeniden seçildi. Tebbun her iki lideri de oran olarak geride bıraktı.
Katılım neden düşük kaldı?
Tebbun ve rakipleri seçmenlerin sandığa gitmesi için çağrı yapmıştı. Özellikle de nüfusun çoğunluğunu oluşturan ve hem işsizlik hem de onun tetiklediği yoksulluktan şikayetçi Cezayirli gençlere seslendiler. Ancak Javaid Cezayir’de gençlerin seçimlere çok daha ilgisiz olduğunun altını çiziyor: “Bizimle konuşan genç Cezayirliler, seçim sürecinin bir parçası olmaları ve oylarının gerçekten bir anlam ifade ettiğini düşünmeleri için siyasetçilerin çok daha fazlasını yapması gerektiğini düşünüyor.”
Yüzölçümü bakımından Afrika’nın en büyük ülkesi olan Cezayir yaklaşık 45 milyon nüfusuyla Güney Afrika’dan sonra kıtanın en kalabalık ikinci ülkesi. Rusya’nın Ukrayna işgali Avrupa’nın Cezayir petrolüne talebini artırdı ve enerji fiyatlarını yukarı çekerek Cezayir’in elde ettiği geliri artırdı. Biraz önce de anlattığımız gibi istihdamı artırıcı hamleler gelse de Covid-19 pandemisi sırasında yüzde 14’e çıkan işsizlik oranı geçen yıl ancak yüzde 12’ye gerileyebildi. Enflasyon da yüksek seyrediyor.
Sıradan Cezayirlilerin karşı karşıya olduğu ekonomik zorluklar, seçime katılımın düşük olmasının en büyük nedenlerinden biri olabilir. Siyasi analist Farid Ferrari Reuters’e “2019’da katılım yüzde 40’ken şimdi 48 olması yöneticiler ve halk arasındaki uçurumun henüz kapatılamadığını açıkça gösteriyor” dedi.
Tebbun iktidara petrol fiyatlarının düşük olduğu bir dönemde gelmiş, enerji gelirlerinin artması üstüne sosyal alandaki cömert harcamalara ağırlık verilen bir programı devreye sokmuştu. Bu program ile kamuda çalışanların ve emeklilerin maaşları artmış, eğitim ve sağlık hizmetlerine yapılan yatırımlarla yaşam kalitesini artırmak amaçlanmıştı. Bunun sebebi de ülkenin eski lideri Abdülaziz Buteflika’nın istifa etmesi için bir yıl boyunca düzenlenen protestoların ardından seçilmesiydi. Bu programla halkın öfkesini biraz olsun yatıştırmayı amaçlıyordu. Şimdi o program muhtemelen devam edecek.
Cezayir yeni yeni genişleme hamlelerinde bulunan BRICS’e üye olmak isteyen ülkelerden. Ancak ittifak şimdilik sadece Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni davet etti. Yine de Türkiye, Azerbaycan ve Tayland gibi diğer ülkeler de birliğe katılmak için başvuru yaptı.
