Uluslararası arenada en uzun krizlerden biri olan Dağlık Karabağ Sorunu, bir ‘çözüm’ noktasına geldi ancak bu, on binlerce kişinin yaşadıkları bölgeyi terk etmesine ve Ermenistan’a doğru büyük bir göç dalgası başlamasına neden oldu. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) Dağlık Karabağ’dan 100 bin kişinin kaçtığını belirtti. UNCHR tarafından bölgeden kaçarak Ermenistan’ın yolunu tutanların çoğunun aç, bitkin ve acil yardıma ihtiyacı olduğu ifade edildi.
Ermenistan Hükümeti ise göç dalgasına dair net bir sayı verdi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın sözcüsü Nazeli Baghdasaryan bu sabah yaptığı açıklamada Dağlık Karabağ’dan Ermenistan’a ulaşanlarının sayısının 100 bin 437’ye ulaştığını kaydetti. Ermenistan basınına yansıyan bilgilere göre son verilen sayı, en son ülkeye giriş yapan 32 bin 200 kişinin ardından kaydedildi.
‘En fazla birkaç yüz kişi kaldı’
Dağlık Karabağ’dan Ermenistan’a geçenlerin 100 bini geçmesi, Azerbaycan’ın geçen haftaki operasyonu ardından etnik Ermeni yerleşim bölgesinin neredeyse tüm nüfusunun bölgeyi terk ettiği anlamına geliyor.
BBC’de yer alan habere göre eski bir ayrılıkçı Ermeni yetkili olan Artak Beglaryan, Dağlık Karabağ sakinlerini oluşturan son grupların cumartesi günü Ermenistan’a doğru yola çıktığını söyledi. Beglaryan sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “En fazla birkaç yüz kişi kaldı” dedi ve kalanların çoğunun memur, acil servis çalışanları, gönüllüler ve bazı özel ihtiyaçları olan kişilerden oluştuğunu kaydetti.
My unofficial info:
The last groups of Artsakh people are currently on their way to Armenia.
In Artsakh, at most a few hundred persons remain, most of whom are officials, emergency services employees, volunteers, some persons with special needs.
They are also preparing to leave.— Artak Beglaryan | #StopArtsakhGenocide (@Artak_Beglaryan) September 30, 2023
Azerbaycan’ın izin vereceğini açıklamasının ardından BM, insani durumu değerlendirmek üzere bu hafta sonu Dağlık Karabağ’a bir heyet gönderecek. Ermenistan ise BM tarafından gidecek heyetin zamanlamasına tepkili.
Ermenistan’ın büyükelçisi Edmon Marukyan BBC’ye verdiği demeçte, “Orada bulunmaları ve bu insanların ata yurtlarından, ebeveynlerinin, atalarının yaşadığı evlerinden etnik olarak temizlendiklerine ve bu insanların bu topraklardan tamamen temizlendiklerine tanık olmaları iyi bir şey” dedi.
Çözümden önceki son adım: 24 saatlik operasyon
SSCB’nin dağılmasıyla gerilimin her daim yüksek olduğu bölgede son kriz Azerbaycan’ın bölgede yerleştirilen mayın nedeniyle devlet kurumuna ait bir kamyondaki 2 sivilin ölmesi, olay yerine giden polis aracındaki 4 memurun da yine mayın nedeniyle hayatını kaybettiğini açıklamasıyla başlamıştı.
Uluslararası arenada Azerbaycan toprağı olarak kabul edilen, ancak son 30 yıldır bölgede yaşayan Ermenilerin tek taraflı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ilan ettiği bölgede Bakü, mayınların Ermeni gruplar tarafından döşendiği gerekçesiyle 19 Eylül’de operasyon başlatmıştı.
Azerbaycan başlattığı terörle mücadele operasyonunda yaklaşık 24 saat içinde kontrolü sağlamış bölgedeki Ermeni gruplar da silah bıraktıklarını bildirmişti. Operasyon sonrasında Azerbaycan’ın en önemli müttefiklerinden biri olarak açıklama yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da, “Azerbaycan’ın operasyonu Ermenistan devletiyle değil, Karabağ’daki çapulcu Ermeni takımıyla alakalı bir konu” demişti.
Son operasyonda en az 200 Ermeni’nin öldüğü belirtiliyor. Azerbaycan da operasyonda 192 askerinin öldüğü, 500’den fazla askerinin de yaralandığını açıklamıştı.
Ateşkesin yürürlüğe girmesine saatler kala bölgede ipler bir patlama haberiyle daha gerildi. Dağlık Karabağ’daki bir yakıt deposunda patlama meydana yaşanmıştı. Patlamada en az 170 kişi hayatını kaybetti. Ermeniler tarafından Stepanakert olarak bilinen Hankendi kenti yakınlarındaki patlamaya neyin sebep olduğu henüz açıklığa kavuşmuş değil.
28 Eylül’de bağımsızlık mücadelesine son verdiler
Olayların yaşandığı bölge Azeriler tarafından Dağlık Karabağ, Ermeniler tarafından ise Artsakh olarak adlandırılıyor. Bundan 30 yıl önce tek taraflı ilan edilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ise kendini feshetme kararı aldı.
Dağlık Karabağ’daki Ermeni ayrılıkçıların lideri Samvel Şahramanyan, 28 Eylül’de bağımsızlık mücadelesine resmen son verdiklerini açıklamıştı. Şahramanyan, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nin 1 Ocak 2024’te feshedilmesini öngören kararnameyi de aynı gün imzaladı. Tek taraflı ilan edilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ise Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamıştı.
En eski krizlerden biri
Azerbaycan ve Ermenistan arasında son günlerdeki operasyonla yeniden tırmanan gerilim uzun yıllar boyunca çözülmemiş uluslararası krizlerden biri. İki eski Sovyet ülkesi daha önce 1988-1994 ve 2020 yıllarında iki kez karşı karşıya gelmişti. 2020‘de 44 gün süren savaş gözleri bugün olduğu gibi Dağlık Karabağ’a çevirmişti. 44 gün süren savaşta kazanım elde eden taraf Azerbaycan olmuştu. Ancak bu kazanım 6 binden fazla askerin hayatını mal olmuştu
9 Kasım 2020’de Rusya’nın arabuluculuğunda imzalanan ateşkes sonrası gerginlik azalsa da asla tam olarak son bulmadı, çatışmalar devam etmişti.
