Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’daki 24 saatlik operasyonunun ardından şimdiye kadar bölgedeki Ermenilerin 70 bin 500’ü ‘Azerbaycan’ın bir parçası olmak istemediğini’ dile getirerek Ermenistan’a göçtü. Tahliyeler hâlâ devam ederken bölgede varlık gösteren ayrılıkçı devletin 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren varlığının sonlandırılacağı bildirildi. Karar, bölgenin yeni seçilen sözde lideri Samvel Şakramanyan tarafından dün imzalanan bir kararnameyle duyuruldu.
Dağlık Karabağ’daki Ermeni ayrılıkçılar, operasyonun başarıya ulaşmasının ardından yapılan ateşkes anlaşmasında silah bırakmayı ve Bakü yönetimiyle ‘Karabağ’ın Azerbaycan’a yeniden entegre olması’ için görüşmeler yapmayı kabul etmişti. Şakramanyan’ın imzasıyla yayınlanan kararnamede, bölgedeki Ermenilerin Azerbaycan Cumhuriyeti’nin sunduğu yeniden entegrasyon koşullarına uygun olarak Karabağ’da kalma ya da bölgeden ayrılma konusunda bağımsız davranacağı belirtildi.
Bakü, Dağlık Karabağ sakinlerinin ‘serbest, gönüllü ve engelsiz dolaşımına’ izin vereceğini beyan etmişti. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, etnik Ermenilerin haklarını ve güvenliğini garanti altına alma sözü vermiş ve Karabağ’ı ‘cennete’ çevireceğini söylemişti. Ne var ki Ermeniler, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın dile getirdiği ‘etnik temizlik uyarısı’nın da etkisiyle bölgeden ayrılmaya başladı.
Dağlık Karabağ, Azerbaycan ve Ermenistan arasında 1990’lardan bu yana çatışma konusu oldu. İlk Karabağ Savaşı’nda Ermeniler üstün gelerek bölgeyi ele geçirdi ve Karabağ Azerileri göç etmeye zorlandı. 2020’de 44 gün süren 2’nci Karabağ Savaşı ise Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlandı. Şu anda uluslararası arenada Dağlık Karabağ Azerbaycan toprağı olarak kabul ediliyor ancak etnik Ermeniler, Azerbaycan hükümetinin itirazlarına rağmen 9 Eylül’de yasa dışı bir şekilde seçim yaparak kendi liderini seçti.
Herkes ayrılacak mı?
Tahliyeler başlamadan önce CNN International’a konuşan kaynaklar, Azerbaycan’ın bölgedeki Ermenilerin bir kısmının ayrılmasını engelleyeceğinden endişelendiklerini dile getirmişti. Bakü ise Birinci Karabağ savaşında faaliyet gösterenlerin gözaltına alınacağını söyleyerek, sivillerin korkacağı bir şey olmadığını belirtti. Öte yandan silah bırakmayı kabul edenlerin de Ermenistan’a geçişine izin verilecek. Birinci Karabağ Savaşı’nı Ermenistan kazanmış ve bölgede yaşayan Azeriler zorla sürülmüştü.
Azerbaycan’ın Birleşik Krallık Büyükelçisi Elin Süleymanov, İngiliz haber ajansı Reuters’a verdiği demeçte, Azerbaycan’ın Karabağ’daki Ermenilerin toplu göçünü istemediğini ve kimseyi bölgeden terk etmeye zorlamadığını vurguladı. Süleymanov, Bakü’nün Karabağ’da kalmayı tercih eden etnik Ermenilere güvenli ve daha iyi yaşam koşulları sağlama konusundaki taahhüdünü kanıtlama şansına henüz sahip olmadığını belirtti.
Güney Kafkasya Kriz Grubu’ndan Olesya Vartanyan ise, “Stepanakert’te (Hankendi) insanların yaptığı en kritik şeylerden biri, Azeri yetkililere kendilerinin de sözde hükümetin bir parçası olduğuna kanıt olabilecek tüm belgeleri yakmak” diyor.
Eski lider yakalandı
Azeri yetkililer, Karabağlı Ermenilerin kimlik kontrolünün ardından Ermenistan’a geçmesine izin veriyor. Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan bir yetkili, kimlik kontrolünün ‘savaş suçu şüphelilerinin bulunması için yapıldığını’ söyledi. Azerbaycan Sınır Güvenliği Servisi dün bu kimlik kontrollerinden birinde Dağlık Karabağ’ın ayrılıkçı hükümetinin eski lideri Ruben Vardanyan’ın bölgeden ayrılan sivillere karışarak Ermenistan’a kaçmaya çalışırken yakalandığını duyurdu.
Milyarder bir iş insanı olan Vardanyan, servetinin büyük bir kısmını büyük bir yatırım bankasına sahip olduğu Rusya’da kazanmış ve 2022 yılında Dağlık Karabağ’a taşınmış. Vardanyan, bu yılın başlarında istifa etmeden önce birkaç aylığına ayrılıkçı hükümetin lideri olarak görev yaptı. Azerbaycan daha önce de Vardanyan ile ilgili çekincelerini dile getirmiş ve onu, ‘barışın önündeki engel’ olarak nitelendirmişti.
Rusya Ermenistan’ı, Ermenistan Rusya’yı suçluyor
Rusya’nın bölgede bulundurduğu barış gücü askerleri operasyonun ilk gününden beri Ermeni halkı güvenli bölgelerde tutmak ve tahliyelere yardımcı olmak gibi faaliyetlerde bulunsa da Ermenistan, Rusya’yı bölgedeki Karabağ Ermenilerini koruyamamakla suçluyor. Rusya ise Ermenistan’ın ‘kendi beceriksizliğini başkasının üstüne yıktığını’ söylüyor.
Öte yandan Batı ise insani yardım çağrılarında bulunmaya devam ediyor. ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) Başkanı Samantha Power, çarşamba günkü Ermenistan ziyaretinin ardından İlham Aliyev ile bir araya geldi. Bir sözcüye göre, Power Laçin Koridoru’nda sıkışıp kalanlar da dahil olmak üzere Dağlık Karabağ’a engelsiz insani yardım erişimine izin verilmesinin aciliyeti ve insani yardım gruplarının bölgeye erişiminin genişletilmesine duyulan acil ihtiyacı’ vurguladı.
Aliyev’in ise terörle mücadele önlemleri kapsamında düzenlenen operasyonda sivil halkın zarar görmediğini ve sadece yasa dışı bir şekilde silahlanan Ermeni grupların ve bu gruplara ait askeri tesislerin hedef alındığını belirtti.
