Geçenlerde İsviçre’de düzenlenen Ukrayna Zirvesi önce Rusya’nın görüşmelere davet edilmemesi, ardından da Fener Rum Patrikhanesi’nin hem katılımcı hem imzacı olarak “devlet statüsü”nde ortak bildiride yer almasıyla gündeme gelmişti. Devlet olan Vatikan’ın gözlemci sıfatıyla katıldığı zirve bildirisine Fener Rum Patriği Bartholomeos’un “ekümenik” (evrensel) sıfatıyla attığı imza tepkiye neden olmuştu. Dışişleri Bakanlığı “İsviçre ve Ukrayna’dan izahat istedik” açıklaması yapmıştı.
Bu gelişmelerin ardından Bartholomeos’un tepki çeken imzası bildiriden çıkarıldı.
Türkiye tarafından tanınmayan “ekümenik” sıfatıyla atılan imzaya Dışişleri itiraz etmişti. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Fener Rum Patriği Bartholomeos‘la görüştüğünü, Fener Rum Patrikhanesi’nin konferansa “devlet” statüsünde katıldığı iddialarının gerçeği yansıtmadığını söylemişti. Keçeli Fener Rum Patrikhanesi’nin Ortak Bildiriye imzacı olarak eklendiği iddiası için de organizatörlerden izahat istediklerini belirtmişti.
Bakanlık sitesinde yayımlanan açıklama şöyle:
“Fener Rum Patrikhanesi’nin 15-16 Haziran 2024 tarihlerinde İsviçre’de düzenlenen Ukrayna Barış Zirvesi’ne devlet statüsünde katıldığı ve Sayın Bakanımızın Zirve marjında Fener Rum Patriği Bartholomeos‘la resmi bir ikili görüşme yaptığı yönündeki haberler gerçeği yansıtmamaktadır. Zirve sonunda kabul edilen ve kamuoyuyla paylaşılan Ortak Bildiri’ye bilahare Fener Rum Patrikhanesi’nin isminin de imzacı olarak eklendiğine dair iddialarla ilgili olarak Zirve’nin organizatörleri İsviçre ve Ukrayna’dan izahat istenmiştir. Öte yandan Fener Rum Patrikhanesi’nin konumuna ilişkin devlet politikamızda herhangi bir değişiklik olmadığı da izahtan varestedir.”
Yeni liste yayımlandı
15-16 Haziran’da İsviçre’de düzenlenen Ukrayna konferansının Bürgenstock Bildirisi’ne Türkiye dahil 89 ülke ve uluslararası kuruluş imza atmıştı. Fener Rum Patriği Bartholomeos‘un önünde “ekümenik” yazısıyla Fidan’la aynı masada oturması, Bürgenstock Bildirisi’ne bu sıfatı kullanarak imza atması Lozan Anlaşması’nın ihlali olarak yorumlanıp tepki çekmişti. Bu tepkilerin ardından Bartholomeos‘un bildiriye “ekümenik” sıfatıyla attığı imza kaldırıldı.
Ankara’da gazetecilere bilgi veren bir diplomat imzanın Türkiye’nin baskısıyla kaldırıldığını söyledi. Diplomatik kaynak Ankara bildiriyi imzaladığında Bartholomeos‘un imzasının olmadığını dikkat çekti, imzanın sonradan eklendiği imasıyla şöyle dedi: “Patrikhane listeye zirveden günler sonra eklendi.”
Bu gelişmeleri takiben İsviçre Dışişleri Bakanlığı yeni bir liste yayımladı. Sitede “Ekümenik Patrikhane zirveye gözlemci olarak katılmıştır ve ortak bildiride ortaya konan ilkeleri destekler” ifadesi yer alırken katılımcı listesinde de Patrikhane “Organizasyonlar” kısmında yer aldı.
İsviçre’de düzenlenen Ukrayna Barış Zirvesi’ne katılan devlet ve kuruluşlar listesi. // Kaynak: İsviçre Dışişleri Bakanlığı
Hakan Fidan zirveyi erken terk etti iddiası
Ukrayna Barış Zirvesi Aile Fotoğrafı- İsviçre
Patrikhane ile ilgili değişikliklerin Türkiye’nin baskısıyla yapıldığını ifade eden kaynak bir başka iddiaya daha yer verdi. Kaynak Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve İsrail’in katılımından rahatsız olduğunu, bu nedenle de konuşma yapacağı gıda güvenliği paneline katılmadığını söyledi. İddiaya göre aynı panele GKRY ve İsrail de katılacaktı. Kaynak Fidan’ın bu nedenle İsrail ve GKRY temsilcilerinin panele katılacağını öğrenince sadece ana oturumda yer alıp konuşmasını yaptığını, sonra da binadan ayrılarak aynı gece Türkiye’ye döndüğünü ifade etti.
Kendisini ‘ekümenik’ (evrensel) sayan Fener Rum Kilisesi 2018 yılında Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin bağımsızlığından yana tavır almış ve Rusya Ortodoks Kilisesi’nin tepkisini çekmişti. Ortodoks krizi dışında Rusya zaten Ukrayna lideri Volodimir Zelenski’nin inisiyatifiyle zirveye çağrılmamıştı. Türkiye’yi temsil eden Dışişleri Bakanı Fidan Rusya’nın masada olduğu bir zirvenin daha sonuç odaklı olacağını ifade ederek bu duruma da tepki göstermişti. Rusya’nın davet edilmediği zirveye katılım da pek parlak olmadı. Rusya’nın davet edilmemesi nedeniyle Çin de katılmayı reddetti. Küresel Güney ülkelerinin çoğu da ya katılmadı ya da düşük düzeyde temsilci gönderdi.
