Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ile bir araya geldiği görüşmesinin ardından çarşamba günü 30 Yahudi liderle de bir araya geldi. Toplantıya pek çok Yahudi örgütün yanı sıra hahamlar, Türk Yahudi toplumu liderleri ve ABD vatandaşı olan Türk Yahudileri katıldı.
Erdoğan’ın Türk-Yahudi toplantısına katılanlar. Fotoğraf: Cumhurbaşkanlığı Ofisi
Görüşmede antisemitizmi kınayan Erdoğan, İsrail’i ziyaret etme planlarını açıkladı ve, “Mevkidaşım Herzog ile iletişim kanallarım açıktı, şimdi Netanyahu ile de açıldı” dedi. Netanyahu ile görüşmesinde Türkiye’nin 100’üncü yılı şerefine Kudüs’teki Mescid-i Aksa’da namaz kılma planından bahseden Erdoğan, Yahudi liderlere de bu konuda ne kadar heyecanlı olduğunu anlattı.
Büyük Amerikan Yahudi Örgütleri Başkanları Konfederasyonu (COP) yöneticisi William Daroff, görüşmeye dair izlenimlerini, “Erdoğan ile görüşmemiz sıcak geçti ve ilgi çekiciydi. İsrail ile istikrarlı ve verimli bir ilişki geliştirme konusundaki kararlılığını yineleyerek, ‘insanlığa karşı bir suç’ olarak tanımladığı antisemitizmle mücadelede kararlı olduğunu ifade etti” sözleriyle paylaştı.
Meeting with Jewish leaders at #UNGA, Turkish President Erdogan reaffirmed his commitment to a stable and fruitful relationship with the State of Israel, as well as his resolve to combat antisemitism, which he referred to as a “crime against humanity.“ pic.twitter.com/5jwRFyvaUZ
— William Daroff (@Daroff) September 21, 2023
Erdoğan ve Netanyahu arasındaki görüşmeye de değinilen toplantıda, Yahudi liderlerin iki ülke arasındaki temasları desteklediği ve ilişkileri daha da geliştirmeye kararlı olduklarını dile getirdikleri aktarıldı.
Anti-Defamation League’in New York merkezli Yahudi yayın kuruluşu Jewish Insider’a konuşan eski Başkanı Abraham Foxman, bunun hatırladığı kadarıyla ‘en samimi’ toplantı olduğunu ve ‘her iki tarafın da söylemlerinin karşılıklı saygıya dayandığını’ belirtti.
Söz konusu yayın kuruluşuna konuşan diğer katılımcılar, Hamas mensuplarının Türkiye’deki varlığı da dahil olmak üzere Erdoğan ve Yahudi toplumu arasında hâlâ bir uçurum olduğunu gösteren ‘sorunlar’ olduğunu belirtti.
President @RTErdogan, who is in New York for the 78th session of the United Nations General Assembly, received representatives of the umbrella organizations of the American Jewish community at the Turkish House. pic.twitter.com/4cvDWoexha
— Presidency of the Republic of Türkiye (@trpresidency) September 20, 2023
2021’deki sözleri ABD tarafından ‘antisemitik’ karşılanmıştı
Erdoğan daha önce Yahudiler tarafından antisemitik olarak değerlendirilen birtakım açıklamalarda bulunmuştu. Erdoğan’ın 2021 yılında ‘Yahudiler’ ve ‘İsrailliler’ ifadelerini birbiri yerine kullandığı, “Bunlar, 5-6 yaşındaki yavruları öldürecek kadar, kadınları yerlerde süründürerek öldürecek kadar, yaşlı insanları öldürecek kadar katil. Bunların eşi benzeri yok” sözlerini dile getirmişti.
ABD Başkanı Joe Biden’ın ‘ellerinin kanlı’ olduğunu söyleyen Erdoğan aynı konuşmasında, “Yahudilerin Mescid-i Aksa’ya yönelik her saldırısı fitili ateşlenen bir bomba etkisi yapmaktadır” demişti. Erdoğan’ın bu konuşması ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından kınanmıştı.
Aynı dönemde Türk Yahudileri temsil eden Türkiye Musevi Toplumu, ABD’nin Erdoğan’ı kınama kararına, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın antisemitik olduğunu ima etmek haksızlık ve ayıptır” şeklinde tepki göstermişti.
İlişkilerin kopuk olduğu dönemde İsrail ve İsraillilere ‘çocuk katilleri’ diyen Erdoğan, 2014 yılında iç politikalarına karşı çıkan bir protestocuya ‘İsrail dölü’ diye çıkışmıştı. Gerçi bu ifade daha sonra Dışişleri Bakanlığı tarafından yalanlanmıştı. Geçen yıldan itibaren ise ilişkiler yeniden yeşermeye başladı, Eylül 2022’de Erdoğan, İsrail’in o dönemki Başbakanı Yair Lapid ile bir araya geldi. Böylece 2008’den bu yana ilk kez bu iki ülkenin liderleri yüz yüze bir araya geldi.
