Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın Şubat 2022’de patlak vermesinin ardından tarafsızlık politikalarını terk eden İsveç ve Finlandiya’nın NATO’nun kapısını çalmasıyla başlayan süreç devam ediyor. Finlandiya resmen NATO üyesi oldu, İsveç ise Türkiye engelini aştı, ancak Macaristan nedeniyle kapıda beklemeye devam ediyor.
İsveç’in NATO üyeliği yolundaki Türkiye engeli 25 Ocak’ta yayımlanan Resmi Gazete ile resmen sonlandı. İsveç önündeki tek engel olan Macaristan’a odaklanırken Türkiye üyelik kartını kullanmasına neden olan F-16’ları beklemeye koyuldu. Türkiye’nin bekleyişi sürerken eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde Ankara’nın çıkartıldığı F-35 programı da gündemde. Çünkü Türkiye’nin üreticiler arasında yer aldığı F-35 programında Yunanistan’ın esamesi okunmuyordu. Şimdi ise Türkiye 40 adet dördüncü nesil F-16 ve 79 modernizasyon kiti için 23 milyar dolar öderken Yunanistan 40 adet 5’inci nesil F-35’e 8,6 milyar dolar ödeyecek. Bu F-35 paketi içinde birçok da “hediye” yer alıyor. Daha önce gündeme getirdiğimiz haberimizde Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’in savaş uçaklarıyla beraber alacaklarına dair “memnuniyetini” dile getirdiğini yazmıştık. Yunan Başbakan Silahlı Kuvvetlerin kara, hava, deniz olmak üzere üç kolunu ve Sahil Güvenliğini büyük ölçüde güçlendirecek önemli miktarda ekipmanı ücretsiz olarak da alacaklarını duyurmuştu. Bunlar arasında fırkateynler, C-130 kargo uçakları, tanklar, zırhlı araçlar ve daha da fazlası yer alıyordu.
Hal böyle olunca Türkiye’nin 23 milyar dolar karşılığında ne alacağı da merak konusu oldu. Gazeteci Murat Yetkin’in Yetkin Report’taki yazısında belirttiği gibi “Bu fark nereden kaynaklanıyordu? F-16’larla gelecek güncelleme takımları bu kadar pahalı mıydı ya da F-16’larla birlikte başka bir şeyler daha gelecek miydi?”
Bu sorunun cevabı Defence Security Cooperation Agency’nin (ABD Savunma Güvenlik İşbirliği Dairesi) sitesinde yer aldı. 26 Ocak 2024 tarihli PDF dokümanında Türkiye’ye 23 milyar dolarlık ödeme karşılığında verilecekler sıralandı.
Türkiye’nin 40 F-16 ve modernizasyon talebindeki liste epey uzun; Cumhuriyetçilerin bir engeli olmazsa Türkiye’nin talep ettiği ve 23 milyar dolar karşılığında alacakları şunlar:
- 40 yeni F-16 V (Viper) uçağı (32 adet C Blok, 8 adet D-Blok olacak)
- Mevcut 79 adet F-16 uçağını V-modeline yükseltecek güncelleştirme takımı (20 yedeği ile beraber)
- 48 adet F110-GE-129D motoru (Bunların 40’ı uçağa monte olarak 8’i de yedek olarak gelecek)
- 149 adet AN/APG-83 Aktif Dizin Taramalı Radar (AESA)
- 149 adet Geliştirilmiş Programlanabilir Ekran Jeneratörü (iPDG – Improved Programmable Display Generators) (40 adedi hava aracı üzerinde, 10 adet yedek, 99 adet ‘’79 hava aracı üzerinde, 20 yedek’’ modernizasyon programı için),
- 169 adet Modüler Görev Bilgisayarı (MMC – Modular Mission Computer)
- 858 adet LAU-129 güdümlü füze atıcısı,
- 44 adet M61 Vulcan topu (40 adedi hava aracı üzerinde, 4 adet yedek),
- 952 adet Gelişmiş Orta menzilli Hava-Hava Füzesi (AMRAAM – Advanced Medium Range Air-to-Air Missiles) AIM-120C-8 veya eşdeğer füze,
- 864 GBU-39/B havadan-yere (sığınak, yakıt deposu, vb hedeflerine özel) bomba
- 401 AIM-9X Block II Sidewinder füzesi
- 96 AGM-88B Yüksek Hızlı Anti-Radyasyon (HARM) füzesi
- 96 AGM-88E Gelişmiş Anti-radyasyon Güdümlü füze (AARGM)
- 40 uçağa monte, 4’ü yedek olmak üzere 44 M61 Vulcan uçak topu
Gazeteci Yetkin’in STRASAM’daki Savunma yorumcusu Hüseyin Fazla’nın makalesine değindiğine atıfla Ankara’nın alacakları 23 milyar dolar ediyor mu sorusunu biz de gündeme getirelim. Hüseyin Fazla yazısında bunun hesabını yapıyor ve toplam maliyeti 6 milyar 687 milyon USD olarak öngörüyor. Ancak kendisi de, hesaplamanın bazı fiyatlandırmalar yönüyle farklı olabileceğini değerlendirdiğini söylüyor.
Yunan basını: Adalar koşuluna uyulmazsa F-16 süreci iptal edilebilir
İsveç onayının ardından ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışı hamlesi resmen başlayınca ilişkilerin normalleşme yoluna girdiği Yunanistan’da bazı “rahatsızlıklar” gündeme gelmeye başlamış, ABD’deki lobiler de Türkiye’ye karşı atağa geçmişti. ABD’deki Yunan, Kürt, Ermeni ve Hindu lobileri de Türkiye’ye F-16 satışını engellemek için devredeydi, onlar da Kongre üyelerine mektup yollamıştı. Euronews’in aktardığına göre kendilerini “Türkiye İçin Savaş Jetlerine Hayır Koalisyonu” (#NoJetsForTurkey) olarak adlandıran bu grup ABD Kongresi’nin iki kanadı Senato ve Temsilciler Meclisi’nin Dış İlişkiler Komiteleri’nin liderlerine yazdığı mektupta Türkiye’ye olası F-16 savaş uçağı satışıyla ilgili son detayların kapsamlı şekilde gözden geçirilmesi ve “Türkiye’nin bu savaş uçaklarını nasıl kullanacağına dair sorumlu tutulacağı bir mekanizma kurulması” çağrısı yapmıştı.
Bu mektup haberinin üzerinden çok geçmeden, şimdi de Yunan basını Türkiye’nin ABD’den satın aldığı F-16 savaş uçaklarını Yunan adaları üzerindeki uçuşlarda değil, yalnızca NATO ittifakı amaçları doğrultusunda kullanabileceği şartı getirildiğini iddia etti. Yunanistan’ın önde gelen gazetelerinden Kathimerini İngilizce edisyonunda “kamuoyuna açıklanmayacak bir mektupta Türkiye’ye teslim edilecek F-16’ların yalnızca İttifak amaçları için kullanılması şartının yer aldığı bildiriliyor” diye yazıldı. Haberde ABD tarafından konan koşulun ihlal edilmesi durumunda F-16 programının askıya alınmasının dahi gündemde olduğu belirtildi. Kathimerini Dışişleri Bakanlığının şartının öncelikle Türkiye’nin Doğu Akdeniz ve Ukrayna’daki faaliyetlerine son derece şüphe ile yaklaşan Kongre üyelerinin F-16 satışına onay vermesi için konduğunu da belirtti.
Yunan medyası bunu yazsa da CNN Türk’e konuşan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Victoria Nuland farklı bir tonda görüş açıkladı. Nuland “Açıkçası bu S-400 meselesini halledebilirsek, ki bunu yapmak istiyoruz, ABD Türkiye’yi F-35 ailesine geri almaktan memnuniyet duyacaktır. Ama önce diğer meseleyi çözmeliyiz ve bunu çözerken de Türkiye’nin güçlü bir hava savunmasına sahip olmasını sağlamalıyız” dedi.
Yeni tartışma: Güçler dengesi
ABD’nin Türkiye’ye yapılacak F-16 uçağı ve yükseltme kitleri satışına karşı “denge unsuru” olarak 40 adet F-35 savaş uçağının Yunanistan’a satışına onay vermesi Ege’deki güçler dengesi tartışmasını yeniden alevlendiriyor. Bu tartışmayı gündeme getiren de yine Yunan basını oldu. Kathimerini bazı önemli savunma sistemlerindeki (savaş uçakları, insansız hava araçları, fırkateynler ve denizaltılar) Yunan-Türk güç dengesini mevcut haliyle ve Savunma Bakanlığı’nın 2030 yılı tahminini esas alarak inceledi.
Yunan Hava Kuvvetleri’nin Türkiye’nin (THK) birkaç adım ilerisinde göründüğü yazılan haberde Yunanistan Hava Kuvvetleri’nin halihazırda modern Fransız yapımı Rafales’e sahip olduğu ve 83 F-16’nın Viper modernizasyonunun da hızla ilerlediği ifade edildi. Haberde “güç dengesi” gözetilerek Atina’ya satışına onay verildiği ifade edilen F-35’lerin de 2030’a kadar Yunanistan’a gelmesinin beklendiği de yazıldı. Bu “güç dengesinin” ABD tarafından korunmak istendiğine vurgu yapılan haberde “Günümüzün Türk Hava Kuvvetleri neredeyse tamamen F-16’lardan (bazı eski F-4E Phantom’lardan) oluşuyor ve yaklaşık 900 füzenin yanı sıra yeni uçak satın almak ve mevcut uçakların geliştirmek için ABD’nin onayını almak istiyor. Onay Yunanistan’ın hava gücü teknolojisinde bir adım önde olmasıyla ABD’nin dikkat ettiği dengeyi de koruyacak” diye yazıldı.
Haberin dronlara yönelik inceleme kısmında ise “güç dengesi tersine dönüyor” ifadeleri kullanıldı. Haberde “İHA’lar sözkonusu olduğunda güç dengesi tersine döndü ve Türkiye, Yunanistan’a karşı açık ara avantaja sahip oldu. Türkiye büyük bir dron ihracatçısı olmayı başardı ve bunu büyük bir ihracat avantajına dönüştürdü” dendi.
Haberde Türkiye’nin savunma sanayii ihracatının 2023 yılında 5,5 milyar euroya ulaştığı, aslan payının dronlarda olduğuna değinildi. Öte yandan haberde “Arnavutluk, Polonya ve Ukrayna gibi Avrupa ülkeleri, Azerbaycan, Bangladeş, Etiyopya, Libya, Pakistan, Suudi Arabistan ve Somali gibi Avrupa dışı ülkelerin yanı sıra Sovyet sonrası Orta Asya cumhuriyetlerinin neredeyse tamamı insansız hava araçlarını satın aldı” dendi. Yunanistan’ın dron sektöründe çok yavaş ilerlediği eleştirisi getirilen haberde “Son zamanlarda Savunma Bakanı Nikos Dendias uçak parçalarının yanı sıra insansız hava araçlarının üretimini de artırma arzusunu dile getirdi” görüşü yer aldı.
Yunanistan’ın en büyük sorunu: Yaşlanan filo
Konu donanmaya geldiğinde Yunanistan’ın avantajlı olduğu yazılsa da zorluk ve açmazlara da yer veriliyor. Çünkü son zamanlarda istifa dalgası yaşayan Yunan donanması “yaşlılığıyla” da gündemde. Bazılarına göre Yunan Donanması yaşlanmaya devam ediyor ve ülkenin gemi inşa yetenekleri sınırlı veya yetersiz. “Rakamlar Yunanistan’ın sorunlarını açıkça ortaya koyuyor” denen haberde “Elbette ülke Fransız yapımı üç fırkateyn ve F-35’lerin satın alınmasının ‘bonus’u olarak ABD stoklarından dört kıyı savaş gemisi (LCS) bekliyor. Aynı program İtalya’nın ABD Donanması için 20 Constellation sınıfı çok fırkateyn inşasına Yunanistan’ın da dahil olmasını öngörüyor. Bu sınıftaki gemiler çok az ülke tarafından satın alınacak. Ancak Türkiye gemi inşa yeteneklerini önemli ölçüde genişletti. Donanmaya ilk İstif sınıfı firkateyni teslim etti ve tersaneleri de 2030 yılına kadar üç firkateyn daha teslim edecek. Birim başına 350 milyon euroyu aşmayan düşük maliyet de ek bir avantaj” dendi.
Türkiye’nin Milli Gemi inşa programı MİLGEM’e de değinilen haberde “MİLGEM kapsamında Türkiye halihazırda birim maliyeti 150 milyon euro olan çok sayıda ada sınıfı korvete sahip. Yunanistan’ın ihtiyaçları ne kadar yüksek olursa olsun gemi sayısı konusunda rekabet edemeyeceği aşikar; çünkü maliyet belirleyici faktör” dendi. Haberde Yunanistan’ın yerli gemi inşa endüstrisine yatırım yapmadığı ve hükümetin yalnızca personelin gelirini değil moralini de artıracak maaşlarla durumu 2030 yılına kadar iyileştirmeyi umduğu da belirtildi.
Yunan medyası donanmadaki istifa dalgasını da gündeme getirdi. Haberde “10 yılı aşkın süredir bakımı yapılmayan, yılın 200 günü görev yapan 40 yıllık gemiden ne beklersiniz?” sorusu gündeme getirilerek Kızıldeniz’deki Refah Muhafızı misyonunda görev alması planlanan Hydra personelinin istifa dalgasına değinildi.
Denizaltılarla ilgili incelemenin de yer aldığı haberde “Türkiye’nin insansız denizaltı konusunda da avantajı var. Yunanistan ise önümüzdeki yıllarda kendi gemilerini inşa etmeye başlama çabasında” diye yazıldı.
