Ortadoğu’da İran ve İsrail arasında çıkabilecek bir savaşa karşı herkes tetikte beklerken bölgede yoğun bir diplomasi trafiği yürütülüyor. Bir yanda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Şoygu ve Ürdün Dışişleri Bakanı Ayman Safadi İran’ı ziyaret ederken diğer yanda ABD Merkez Komutanlığı (CENTCOM) Generali Michael Kurilla Ortadoğu’ya geldi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ise Ortadoğu’daki kriz nedeniyle gitmedi Mısır’a. Esas amaç mevkidaşı Bedir Abdulati ile Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi’nin Türkiye ziyareti sırasında yapılacak ilk Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) toplantısının hazırlıklarıydı.
Bununla birlikte Ortadoğu’nun göbeğinde Ortadoğu’dan bahsetmemenin imkanı yoktu. 10 aydır neredeyse tüm konuşmalarında Gazze’deki meselelere değinen Fidan olası bir savaşa çok yakın olduğumuz bugünlerde mevkidaşı Abdulati ile bu konuyu görüştü. Fidan ziyaretinin ilk gününde Gazze’ye gönderilecek yardımların depolandığı El Ariş’i ziyaret etti. İkinci gündeyse önce Sisi sonra da Abdulati ile bir araya geldi. Abdulati ile olan görüşmesini ortak basın toplantısı izledi. Her iki bakanın da ana gündem maddesi Gazze’ydi.
Fidan ve Sisi, 5 Ağustos 2024. Fotoğraf: AA
‘Kalleşçe saldırı’
Fidan Hamas’ın siyasi büro şefi İsmail Haniye’nin İran’da kaldığı odada İsrail tarafından öldürülmesini “kalleşçe bir eylem” olarak niteledi. Müzakerelerde oyunbozanlık yapan tarafın İsrail olduğunu söyleyen Fidan “Bu suikast şunu açıkça ortaya koydu. Netanyahu barış istemiyor, Netanyahu tüm bölgeyi ateşe vermek istiyor. İsrail şiddetle yayılmacılık peşinde koşuyor” dedi.
Haniye’nin öldürüldüğü gün İran’da 85 ülkeden temsilci vardı. Biri de Fidan’dı, çünkü İran’ın yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın yemin törenine katılmıştı. Haniye Hamas’ın Katar ve Mısır aracılığıyla İsrail ile müzakere masasına oturan siyasi bürosunun lideriydi. Yani müzakerelerin başında da doğal olarak Haniye vardı. Haniye çocukları, torunları ve kız kardeşi öldürüldüğünde bile müzakere masasından kalkmamıştı. Ancak şimdi Haniye’nin kendisi de öldü, üstelik İsrail medyasından gelen bilgilere göre İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu İsrail istihbaratının başındaki yetkililerinin tüm itirazlarına rağmen ateşkes teklifini kabul etmeye yanaşmıyor.
‘Sahipleri tasmasını eline almalı’
Rusya’nın Ukrayna işgaliyle İsrail’in Gazze işgalini karşılaştıran Fidan “Netanyahu hükümetinin yaptığı provokasyon tüm dünya için tehlikeli, engel olunmazsa tüm dünya bedel ödeyecek. İsrail’i destekleyenler yaşananların sorumlusudur. Haniye’nin alçak bir suikastla şehit edilmesi bunun göstergesi. Ukrayna’da işgali suç sayanlar İsrail işgalciliği karşısında üç maymunu oynuyorlar. Netanyahu’nun olması gereken yer kongre değil, mahkeme salonudur” dedi. Aslında Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Karim Han, Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında tutuklama kararı çıkarmak için talepte bulundu ancak bu talebin sonucu henüz belli değil.
Fidan Güney Afrika’nın Uluslararası Adalet Divanı’nda İsrail aleyhine açtığı soykırım davasına dahil olmak için hazırladıkları dosyayı da çarşamba günü Lahey’de sunacaklarını açıkladı.
Fidan bu noktada İsrail’e destek veren ABD ve Batı’yı da eleştirdi: “İsrail’in yaptığı her kötülüğün ABD’nin arkadan süpürmeye çalışması kabul edilebilir değildi. Batı her türlü moral üstünlüğünü bu coğrafyada kaybetmiştir. Oyun oynamıyoruz, İsrail tahammül sınırlarını aşmıştır. Artık tasmasını sahipleri eline almalı ve sahip çıkmalı. Bölge daha fazla İsrail provokasyonunu kaldıracak durumda değildir.”
Dışişleri Bakanı Fidan’dan çok sert açıklamalar: “İsrail’in sahipleri artık tasmasını eline almalı, İsrail’e sahip çıkmalı. Bölge daha fazla İsrail provokasyonunu kaldırabilecek durumda değil. Bu uyarılarımıza kulak versinler” pic.twitter.com/pPkncHapOO
— CNN TÜRK (@cnnturk) August 5, 2024
Mısır ile gelecekteki ilişkiler
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Sisi arasındaki ilişkiler Sisi’nin Müslüman Kardeşler lideri Muhammed Mursi’yi devirerek başa geçmesi nedeniyle 11 yıldır bozuktu. Ancak iki ülke geçen yıl büyükelçiliklerini karşılıklı olarak yeniden açarak normalleşmenin kapılarını da aralamış oldu. Normalleşmenin son adımı olarak Erdoğan 12 yıl aradan sonra 14 Şubat’ta Mısır’ı ziyaret etmişti. Bu ziyaret sonucunda cumhurbaşkanlarının katılacağı YDSK toplantısı için ortak bildiri imzalanmıştı.
Sisi’nin de Türkiye’yi ziyaret edeceği nisan ayından beri konuşuluyor ancak Mısırlı liderin ne zaman Türkiye’ye geleceği belli değil. Fidan, Türkiye-Mısır serbest ticaret anlaşmasının kapsamının genişletilmesi ve Mersin-İskenderiye Roro seferlerinin yeniden başlatılmasına yönelik çalışmalarının devam ettiğini söyledi. İki ülkenin ticaret hacmini 15 milyar dolara yükseltme amacı taşıdığı not edilen mesajlardan biriydi. Görüşmede, enerji konusunun da ele alındığını söyleyen Fidan, “Enerji alanında Mısır’ı uzun vadeli güvenilir bir ortak olarak telakki ediyoruz. LNG ve nükleer enerji başta olmak üzere bu sektördeki potansiyelimizi de konuşma imkanımız oldu” dedi.
