İngiltere’de İşçi Partisi iktidara geldiğinden beri Ankara’dan Londra’ya ilk ziyaret Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’dan geldi. Bugüne kadar yeni hükümetle en yüksek düzey görüşme Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer arasındaki olsa da onlarınki 11 Temmuz’da Washington’daki NATO zirvesindeydi. Fidan’ın Londra ziyaretinde EuroFighterler, göçmenler, savaşlar, Kıbrıs ve serbest ticaret anlaşması gibi konular gündeme geldi. Bu görüşmenin bundan sonra iki ülke arasındaki ilişkilerde nasıl bir yol izleneceğinin habercisi olduğunu söylemek çok yanlış olmaz.
Geleneksel olarak İngiltere dışişleri bakanı tarafından ofis olarak kullanılan No 1 Carlton Gardens’da yapılan görüşmenin olumlu bir tonda gerçekleştiğini İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy’nin “Türkiye İngiltere’nin vazgeçilemez bir müttefikidir” demesinden anlıyoruz. Bakanlar görüşme sonrası ortak basın toplantısı düzenlemese de görüşme öncesi bir video kaydederek konuşacakları meseleleri ve görüşmenin olumlu geçmesi için temennilerini dile getirdiler. Bu videoda Lammy’nin sıcakkanlı tavırları da dikkat çekti, bazen Fidan’ın sırtına ve koluna dokundu, “101 yıllık kuvvetli bağlara” sahip olunduğunu söyledi.
Bu Fidan’ın İşçi Partisi döneminde ülkeyi ilk ziyareti olsa da Lammy’nin de hatırlattığı üzere iki isim İşçi Partisi muhalefetteyken bile görüşmeye devam ediyordu zaten. Lammy Londra’nın Ankara ile “birçok konuda ortak görüşe sahip olduğunu” da söyledi. Fidan’ın da sözleri onunkinden farksızdı. Stratejik ilişkilerin önemine vurgu yaparak “Amacımız bunu daha da ileriye taşımak” diyen Fidan’ın en önemsediği konunun serbest ticaret anlaşmasının güncellemesi olduğu anlaşılıyor.
Serbest ticaret anlaşmasının genişlemesi için görüşmeler başlayacak mı?
Ankara ve Londra 2007’den beri “stratejik ortaklık” ilişkisine sahip. İngiltere 2016’da Avrupa Birliği’nden (AB) ayrıldığında Türkiye’nin karşısında artık muhatap alması gereken bir de birlik olmadığı ve göçmen sorunuyla mücadelede Londra Ankara’dan yardım istediği için ikili ilişkilerde yakınlaşma arttı. İki ülke bu yeni bağlantıyı 29 Aralık 2020’de serbest ticaret anlaşmasıyla taçlandırdı. Ancak ilişkilerin daha gelişmesiyle bu anlaşmanın genişletilebileceği sonucuna vardılar.
İmzalanan mutabakatta ticaret anlaşmasının genişletilmesiyle ilgili görüşmelerin bu yılın haziran ayında başlaması planlanıyordu. Ama İngiltere’de erken seçim kararı alındığı için görüşmeler yapılamadı. Oysa serbest ticaret anlaşması imzalandığında iktidarda muhafazakârlar vardı. BBC Türkçe’ye göre Fidan bu ziyaretinde müzakereleri başlatmaya hazır olduklarını bir kez daha iletti.
Genişletilmiş anlaşmada ticaret hacminin, yatırımların ve tarım ürünleri alanındaki tavizlerin artması, iki ülkenin iş insanlarının daha güçlü hukuki zemine sahip olması öne çıkıyor. Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili ticaret hacmi 20 milyar doların üzerinde seyrediyor ve karşılıklı yatırımlarla bu rakam daha artıyor.
Savaş uçaklarında yeni döneme adım adım
Türkiye’nin şu anda Avrupa’dan en büyük beklentisi EuroFighter savaş uçakları. EuroFighterları birkaç Avrupa ülkesi birlikte üretiyor ve bunlardan birinin Almanya olması Türkiye için büyük zorluklara işaret ediyordu. Çünkü İngiltere, İtalya ve İspanya bu satışa izin verirken Almanya hem son gelişmeleri hem de Türkiye’nin Suriye’deki operasyonlarını gerekçe göstererek kendini geri tutuyordu. Tabii bu birkaç hafta öncesine kadar böyleydi. Bu ayın başlarında Almanya Şansölyesi Olaf Scholz Türkiye’yi ziyaret etti ve Türkiye ile ilişkilerde yeni dönemin başladığının haberini verdi.
Türkiye’nin EuroFighterlar için bu kadar çok mücadele vermesinin sebebi eskiyen envanterini yenilemek. Zaten bu yüzden 40 F-16 ve 79 modernizasyon kiti için İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini bir koz olarak kullandı. Buna ek olarak envantere bir de 40 EuroFighter eklenmesi isteniyor. Şimdi Almanya’dan da yeşil ışık gelmişken bundan sonra satışların nasıl ilerleyeceği konusunda Fidan’ın Lammy ile konuşması bekleniyordu.
Bunun dışında İngiliz hükümetinin Türkiye’ye uyguladığı silah ambargosunu 2022’de kaldırmasının ardından geçen yıl iki ülke arasında Savunma İşbirliği Niyet Beyanı imzalanmış ve somut işbirliği alanları belirlemişlerdi. Bu anlaşmada EuroFighter’ın yanı sıra Türkiye’nin yeni nesil KAAN savaş uçağının da adı geçiyordu. KAAN’ın motor seçenekleri arasında İngiliz şirketi Rolls Royce ile ortak üretim yapmak da var. Ancak söz konusu şirketle 2017’de imzalanan anlaşma sonuçsuz kaldı. Bu yeni görüşmeler savunma anlaşmalarında da yeni bir kapıyı aralayabilir.
Kıbrıs’ta gayriresmi görüşmeler
Kuzey Kıbrıs Türkiye Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Nikos Hristodulidis 15 Ekim’de New York’ta gayriresmi yemekte bir araya gelmişti. Bu görüşme Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres gözetiminde gerçekleşmişti. Bu görüşmelerde yeni geçiş kapılarının açılması gündeme gelmişti ama Tatar’ın Erenköy, Gaziler ve Haspolat ek geçiş noktalarından sadece Haspolat’takine sıcak baktığı söyleniyor. İlerleyen tarihlerde ikinci bir görüşme daha olacak ve bu sefer Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin de o görüşmelere katılması bekleniyor.
Kıbrıs Yayın Kurumu CyBC’ye göre Tatar başta İngiltere’nin bu çok taraflı toplantıda yer almasına sıcak bakmıyor. Ama nihayetinde İngiltere’nin de toplantılara katılmasını kabul etmiş. Kaynaklar planlanan gayri resmi beşli toplantının ocak ayında Ankara’da yapılmasını bekliyor. O toplantı öncesinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Yunan mevkidaşı Yorgos Gerapetritis 8 Kasım’da Atina’da bir araya gelecek.
Fidan ve Lammy’nin görüşmesinde ocak ayında olması beklenen o toplantıda genel olarak hangi konuların ele alınacağı da tartışılmış olabilir.
