İsrail ile Filistinli örgütler arasındaki savaş 4’üncü ayında devam ediyor. 28 binden fazla Filistinlinin ölümüne neden olan çatışmalar sadece Gazze’de değil tüm Ortadoğu’da büyük bir gerilime sebep oldu. Hamas’ın 7 Ekim’deki Aksa Tufanı Operasyonu ardından başlayan İsrail saldırılarına İran’ın liderliğindeki Direniş Ekseni’nden de cevap gelmişti. Lübnan, Irak, Suriye, Yemen’deki Şii hareketleri barındıran Direniş Ekseni’nin en güçlü üyesi de şüphesiz, Hizbullah. İsrail ordusu ile Hizbullah arasında 8 Ekim 2023’ten bu yana yaşanan çatışmalarda öldürülen Hizbullah mensubu sayısı 193’e yükseldi. İsrail Lübnan sınırında Hizbullah’ı hedef almayı sürdürürken Lübnan’ın iç bölgelerini de zaman zaman hedef alıyor. Hal böyleyken arabuluculuk yarışına bir ülke daha katıldı. Reuters’da yer alan habere göre, bu ülke Fransa.
Haberde Fransa’nın Beyrut’a İsrail ile çatışmaların sona ermesi için bir teklif gönderdiği gündeme getirildi. Bu teklifte Hizbullah birliklerinin sınırdan 10 kilometre içeriye çekilmesi önerisi de yer alıyor. Paris tarafından yapılan bu öneri İsrail ile Hizbullah arasındaki sınır çatışmalarını sona erdirmeyi amaçlıyor. İsrail’in Gazze saldırısının hemen akabinde Hizbullah’ın Hamas ve diğer Filistinli örgütlere desteğini açıklamasıyla başlayan çatışmalar bölgesel bir savaşın tetiklenmesi konusunda endişeleri büyüten en önemli faktörlerden biri.
Dört üst düzey Lübnanlı ve üç Fransız yetkili Reuters’a Beyrut’a bu konuda sunulan ilk yazılı öneri olan belgenin geçen hafta Fransa Dışişleri Bakanı Stephane Sejourne tarafından Başbakan Necip Mikati de dahil olmak üzere üst düzey Lübnanlı devlet yetkililerine teslim edildiğini söyledi. Söz konusu önerinin “Kontrolden çıkma riski taşıyan” bir çatışmayı önleme ve “koşullar uygun olduğunda olası bir ateşkesi” uygulama amacını beyan ettiği ve nihai olarak Lübnan ile İsrail arasındaki tartışmalı kara sınırının belirlenmesine yönelik müzakere öngördüğü ifade edildi. Lübnan’ın güneyinde, İsrail sınırında yer alan Hizbullah’ın kontrolündeki bölgelerde “sınır ihlali” gerekçesiyle zaman zaman gerginlikler ve çatışmalar uzun yıllardır yaşanıyordu. Ancak Fransa’nın Beyrut’a sunduğu bu çatışmaları sona erdirmeyi öngören teklif Hizbullah tarafından reddedildi. Reuters’ın söz konusu öneri için Hizbullah yetkililerine ulaştığı haberde grubun Gazze’deki savaş sona erene kadar müzakereleri resmen reddettiği belirtildi.
Amerika Birleşik Devletleri’nin Ortadoğu temsilcisi Amos Hochstein’ın arabuluculuk çabalarına ilişkin bazı detaylar son haftalarda ortalıkta dolaşıyor olsa da Fransa’nın Lübnan’a sunduğu yazılı teklif daha önce gündeme gelmemişti. Fransa’nın üç adımlık; çatışmaları sonlandırma ve sınır anlaşmazlıklarını gidermeyi amaçlayan planı 10 günlük bir süreci öngörüyor.
Fransız diplomatik kaynakların Reuters’a verdiği bilgiye göre teklif İsrail, Lübnan ve Hizbullah yetkililerine sunulmuştu. Fransa Lübnan ile tarihsel bir geçmişe sahip ve Lübnan’da 20 bin vatandaşı ile Birleşmiş Milletler (BM) barış gücünün parçası olan 800 askeri var. Fransa Dışişleri Bakanı Sejourne pazartesi günü düzenlediği basın toplantısında “Teklifimizi sunduk. Amerikalı yetkililerle de yakın iletişim halindeyiz. Tüm girişimleri bir araya getirmemiz ve barışı inşa etmemiz önemlidir” demişti.
‘Düşman koşul dayatacak durumda değil’
Plana göre Lübnanlı silahlı gruplar ve İsrail Lübnan’daki İsrail hava saldırıları dahil olmak üzere birbirlerine karşı askeri operasyonları durduracak. Filistinli gruplar dahil çeşitli gruplar çatışmalar sırasında Lübnan’ın güneyinden İsrail’e saldırılar düzenlese de (En son İslami Cihat, Lübnan sınırındaki çatışmalarda iki üyesinin öldüğünü duyurmuştu) Hizbullah, Lübnan ordusundan daha güçlü olduğu düşünülen savaş gücüyle bölgede hakim güç konumunda. Fransa’nın önerisine göre Lübnanlı silahlı gruplar sınıra yakın tüm bina ve tesisleri boşaltacak ve Hizbullah’ın elit Rıdvan Birliği ile tanksavar sistemleri gibi askeri varlığı da dahil olmak üzere muharip güçlerini sınırın en az 10 kilometre kuzeyine çekecek.
Fransa’nın önerdiği 10 kilometrelik geri çekilme Hizbullah savaşçılarını 2006 yılında BM tarafından önerilen Litani Nehri’ne doğru 30 kilometrelik çekilmeden sınıra daha yakın bir konumda bırakacak. Fransa’nın iki sayfalık teklifi hakkında bilgi sahibi Batılı bir diplomat daha kısa mesafeli bir geri çekilmenin roketlerin İsrail’in kuzeyindeki tanksavar füzelerinin hedef aldığı köylere ulaşmamasını sağlayacağını ve Hizbullah için Litani’ye çekilmekten daha makul bir uzlaşı nedeni olduğunu söyledi. Öte yandan planda 15 bin kadar Lübnan askerinin Hizbullah’ın siyasi kalesi olan Güney Lübnan’ın sınır bölgesine konuşlandırılmasına yönelik bir madde de var.
Hizbullah’ın üst düzey yöneticilerinden Hasan Fadlallah Reuters’a yaptığı açıklamada Fransa’nın teklifi için “Gazze’ye yönelik saldırı durmadan önce güneydeki durumla ilgili herhangi bir konuyu görüşmeyeceğiz” dedi. Teklifin ayrıntıları ya da Hizbullah’a ulaşıp ulaşmadığı konusunda yorum yapmaktan kaçınan Fadlallah “Düşman koşul dayatacak konumda değil” diye ekledi.
İsrail: Teklif görüşülüyor
Lübnanlı bir yetkili Fransa tarafından ulaştırılan teklifin Batılı elçilerle yapılan temaslarda tartışılan fikirleri bir araya getirdiğini ve Hizbullah’a da iletildiğini dile getirdi. Aynı Lübnanlı yetkili Beyrut’un belgenin bazı bölümlerine itiraz etmesi üzerine Fransız yetkililerin Lübnanlılara bunun önerinin nihai hali olmadığını söylediğini aktardı. İsrailli bir yetkili de Fransa’nın önerisinin kendilerine ulaştığını ve hükümet tarafından görüşüldüğünü söyledi.
Hizbullah ve İsrail arasında 8 Ekim’de başlayan çatışmalar nedeniyle her iki tarafın sınır bölgelerinde yaşayan on binlerce evlerini terk etmek zorunda kaldı. İsrail’in Lübnan’ın güneyini hedef alan hava saldırıları, yaklaşık 200 Lübnanlıyı öldürdü; bunların 193’ünün Hizbullah savaşçısı olduğu açıklanmıştı. Lübnan saldırıları ise 10 İsrail askeri ve 5 İsrailli sivilin ölümüne neden olmuştu.
