Pasifik Okyanusu’nun güneydoğusundaki özerk Yeni Kaledonya bağımsızlık talebini sık sık dillendirilmesi nedeniyle Paris yönetiminin ‘yumuşak karnı’ olarak biliniyor. 300 bin nüfuslu ada en fazla nüfusa sahip yerli halk ‘Kanaklar’ın diyarı’ olarak anılıyor. İçişlerinde özerk ve başkenti Noumea olan Yeni Kaledonya dış işlerinde Fransa Anayasası’na göre yönetiliyor. Fransa’nın 1853’te ilhak ettiği ve 1946’ya kadar sömürge toprağı olarak yönettiği ada 2003’e kadar Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu içindeydi.
Yeni Kaledonya 2003’teki anayasa değişikliğiyle Fransa’ya bağlı özerk bir bölge oldu. Adada 2018, 2020 ve 2021’de olmak üzere üç kez bağımsızlık referandumu düzenlense de bağımsızlık yanlılarının oylarının yüzde 50’yi geçmedi ve sandıktan hep ‘hayır’ oyu çıktı.
Ancak son bağımsızlık referandumundan kısa süre sonra Yeni Kaledonya’daki siyasi aktörler arasındaki diyalog sekteye uğrayınca adanın geleceği tekrardan tartışmaya açıldı. Ülkenin bağımsızlığını savunan Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS) referandumların Fransa’nın etkisiyle sonuçlandığını, tarafsız ve bağımsız kurumlarca yapılmadığı gerekçesiyle itiraz ediyor. Bu itirazlarla son referandumu boykot ederek sandığa gitmeme kararı alan FLNKS Covid-19 salgınının etkisinden daha uzak bir tarihte referandum yapılması mücadelesi vermişti. Kanaklar 2021’deki referandumun yeniden düzenlenmesi için de Uluslararası Adalet Divanı’na başvuruda bulunmuştu.
Fransa’nın adadaki nüfuzunu korumak amacıyla İçişleri Bakanı Gerald Darmanin bağımsızlık yanlıları ile hükümet taraftarlarını masaya oturtmak için son dönemde üç ziyaret yapsa da aradığı çözümü bulamadı. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da 2023’te, göreve geldiğinden beş yıl sonra adayı ikinci kez ziyaret etmiş, bağımsızlık yanlıları ve Fransa taraftarlarıyla görüşmeler yapmıştı.
Anayasal reforma meclisten onay çıktı, ortalık karıştı
2023’teki bu girişimlerin ardından Paris ada için yeni bir reform paketini gündeme getirmiş, paket dün Fransız Ulusal Meclisi’nde oylanmıştı. Bağımsızlık yanlısı Kanakların karşı çıktığı,, adada yaşayan Fransızların seçimlerde oy kullanmasıyla yerli halkın seçimlerdeki etkisini azaltacak anayasal reform paketi 153’e karşı 351 oyla kabul edildi.
2 Nisan’da Fransız Senatosu’ndaki oylamada da 99’a karşı 233 oyla kabul edilen reform kararı meclisteki Emmanuel Macron ittifakındaki Cumhuriyetçiler ve aşırı sağcı Marine Le Pen’in Ulusal Birlik partisinin desteğini almış, solcu partiler ‘sömürgeci’ niteliğine işaret ederek tasarıya karşı çıkmıştı.
Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesi için Parlamento’nun iki kanadının bir araya geldiği Kongre’de onaylanması gerekiyor. Fakat tasarı bu aşamadayken Yeni Kaledonya’da Fransa destekçileri ve bağımsızlık yanlıları birbirine girdi. Bölgedeki yetkililer şiddet olaylarında iki kişinin hayatını kaybettiğini bildirdi.
Yaklaşık 200 aracın yakıldığı, 50’den fazla iş yerinin zarar gördüğü olaylarda aralarında polislerin de olduğu yüzlerce kişi yaralandı. Adanın başkenti Noumea’daki araba galerileri, mağazalar, eczaneler ve güvenlik kameraları da dahil olmak üzere işyerleri büyük hasar gördü, şimdiye kadar 30’dan fazla kişi tutuklandı.
Yeni Kaledonya hükümeti taraflara sükunet çağrısında bulunarak tüm Kaledonyalıları ‘sorumlu davranmaya’ davet etti.
Riots have taken over New Caledonia as the French government’s proposed constitutional reforms angered pro-independence voices in the French overseas territory. High Commissioner of the Republic, Louis Le Franc, said that “shots were fired at the gendarmes using high caliber… pic.twitter.com/2yFTesRAib
— red. (@redstreamnet) May 15, 2024
Macron’dan olağanüstü hal istemi
Elysee Sarayından, Yeni Kaledonya’daki duruma ilişkin Cumhurbaşkanı Macron’un Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi ile toplantısının ardından konuyla ilgili açıklama yapıldı. Adadaki şiddet olaylarını kontrol altına almaya çalışan güvenlik güçlerini gösterdikleri çabadan dolayı takdir eden Macron, Yeni Kaledonya halkıyla dayanışma mesajı verdi. Macron, dünden bu yana şiddetini artıran olaylarda 3 kişinin ölümünden ve 1 jandarmanın yaralanmasından derin üzüntü duyduğunu kaydetti.
Yeni Kaledonya’da olağanüstü hal ilan edilmesine ilişkin kararın, 16.30’da toplanacak Bakanlar Kurulunda görüşülmesini isteyen Macron ayrıca, hükümete adanın siyasi temsilcilerini diyalog için Paris’e çağırması talimatı verdi. Dün ilerleyen saatlerde Fransa Başbakanı Gabriel Attal bakanlar kurulu toplantısında limanların ve uluslararası havaalanının güvenliğini sağlamak için askerlerin bölgede konuşlandırıldığını söyleyerek, Yeni Kaledonya’daki hükümetin TikTok’u yasakladığını bildirdi.
Yeni Kaledonya’da bağımsızlık yanlıları seçimlerdeki etkilerini azaltacağı için Fransız hükümetinin anayasal reform girişimine karşı çıkıyor. Adada son iki gündür artan şiddet olaylarında yaklaşık 200 iş yeri ve 50’den fazla araç ateşe verildi. 130 kişinin gözaltına alındığı ve 60’tan fazla güvenlik görevlisinin yaralandığı olaylarda 3 kişi hayatını kaybetti.
Geçen yıl bölgeye yaptığı ziyaret sırasında Macron ada için revize edilmiş bir anayasal statünün 2024 yılı başına kadar yürürlüğe girmesini istediğini söylemişti. Fransa lideri Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’nin nüfuz için yarıştığı ancak Fransa’nın Yeni Kaledonya ve Fransız Polinezyası gibi topraklara sahip olduğu Pasifik bölgesinde ülkesinin gücünü yeniden artırmaya çalışıyor.
