İsrail’in Gazze’deki işgalinin 149’uncu günündeyiz. Son haftalarda ateşkes olacak mı olmayacak mı derken İsrail ordusu Gazze Şeridi’ni kuzeyden güneye bağlayan Reşif Caddesi üzerindeki Nablusi Kavşağı’nda insani yardım bekleyen Filistinlilere ateş açarak 118’inin ölümüne yol açtı, yüzlercesini yaraladı. Hamas heyeti başta bu katliam nedeniyle ateşkes görüşmelerinin yokuşa gireceğini belirtmişse de heyet bugün olası bir anlaşma için Kahire’ye gitti.
ABD ve Ürdün gibi bazı ülkeler Gazze’deki çaresiz sivillere havadan paraşütle yardım atmaya başlamışken arabulucular bugün Kahire’de yeniden bir araya gelecek. Amaç Gazze’de ateşkes sağlayarak hem rehinelerin güvenli bir şekilde serbest bırakılmasını sağlamak, hem de savaşın yıktığı Gazze’deki sivillere ihtiyaçları olan yardım malzemesini iç kısımlara kadar ulaştırabilmek. Heyetler bunun için de İsrail ve Hamas’ın kabul edebileceği bir formül oluşturmanın yollarını arayacak.
Mısırlı kaynaklar İsrail ve Hamas heyetlerinin bugün Kahire’de olacağını söyledi ki Hamas’ın heyeti çoktan Kahire’ye vardı. Hamas heyetine örgütün Gazze’deki iki numaralı ismi Halil El Hayya liderlik ediyor. Mısır medyasına göre Katar ve ABD’den heyetler de Mısır’a vardı. Ama CNN International’ın aktardığına göre İsrailli kaynaklar İsrail’in heyet göndermeyeceğini teyit etti.
Yetkili İsrail’in aldığı karara gerekçe olarak Hamas’ın İsrail’in iki talebine yanıt vermemesini gösterdi. Bu taleplerden biri rehinelerin hangilerinin ölü hangilerinin sağ olduğunu gösterecek bir liste ve rehineler karşılığında İsrail hapishanelerinden serbest bırakılacak Filistinli mahkumların oranının teyit edilmesi. İsrailli yetkililer heyet göndermeme kararının Başbakan Binyamin netanyahu tarafından Mossad şefi David Barnea ile koordinasyon halinde alındığını belirtiyor. İddiaya göre İsrail taleplerini ilettiğinde Hamas’tan yanıt alamamış.
Gazze Şeridi’ne havadan indirilen yardımlar. Fotoğraf: AA
ABD sorumluluğu Hamas’a yükledi
Katar ve Mısır arabuluculuğunda Doha’da yapılan önceki müzakerelerle ilgili olarak ABD Başkanı Joe Biden her iki tarafın da anlaşmaya varmaya çok yakın olduğunu belirtmiş, bu da kasımdaki bir haftalık ateşkesten bu yana ilk kez savaşa ara verileceği umutlarını artırmıştı. Ancak İsrail’in perşembe günkü katliamından sonra Biden anlaşmaya varmanın şimdilik zor olduğunu kabul etti.
ABD’li üst düzey yetkililerden biri cumartesi günkü açıklamasında İsrail’in de onayıyla çatışmalara altı haftalık ara verilmesi için anlaşmanın genel hatlarının hazır olduğunu belirterek geriye sadece Hamas’ın Gazze’de tuttuğu rehineleri serbest bırakmayı kabul etmesinin kaldığını söyledi.
Yetkili açıklamasında İsrail tarafının çerçeve anlaşmayı “az çok kabul ettiğini” söyledi. Çerçeve anlaşmada altı haftalık ateşkesin yanı sıra Hamas’ın hasta, yaralı, yaşlı ve kadınları serbest bırakmasına yer veriliyor. Yetkili “Şu anda top Hamas’ta, biz de bu konuda elimizden geldiğince çaba gösteriyoruz. Ama şu anda sorumluluk Hamas’ta” dedi.
Hamas: Taleplerimiz kabul edilirse 24-48 içinde anlaşmaya varırız
Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan üst düzey bir Hamas yetkilisi ise İsrail’in Gazze’deki askerlerini çekmesi ve şeride insani yardımın artırılması taleplerini yerine getirmesi durumunda önümüzdeki 24-48 saat içinde anlaşmaya varacaklarını söyledi. Bölgeye yardım ulaştırılması acil bir önem taşıyor. Gazze Sağlık Bakanlığı kuzeydeki Kemal Advan Hastanesi’nde 15 çocuğun yetersiz beslenme ve susuzluktan öldüğünü açıkladı. Kemal Advan Hastanesi de İsrail’in saldırıları, yakıt ve ilaç eksikliği nedeniyle aylardır hizmet veremiyor.
Altı hafta sürecek ilk aşamanın Ramazan’ın başlayacağı 10 Mart’a kadar yürürlüğe girmesi umuluyor. Taraflar arasındaki esir takası ise 10’a bir şeklinde olacak yani altı haftalık süreçte 40 İsrailli rehineye karşılık 400 Filistinli mahkumun serbest bırakılması planlanıyor. Geçici ateşkes sürecinde Gazze’de İsrail saldırıları nedeniyle yerle bir olan hastane ve fırınların onarılması planlanırken günde 500 kamyon insani yardım getirilmesine de izin verileceği belirtiliyor.
Mısırlı kaynaklar ve bir Hamas yetkilisi ise örgütün geçici ateşkesin savaşı tamamen sona erdirecek yeni bir sürecin başlangıcı olması gerektiği tutumundan vazgeçmediğini aktardı. Bununla birlikte Mısırlı kaynaklar Hamas’a kalıcı ateşkesin şartlarının anlaşmanın ikinci ve üçüncü aşamalarında belirleneceğine dair güvence verildiğini söyledi.
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris’ten acil ateşkes çağrısı
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, Alabama’da eyalet askerlerinin barışçıl protestoculara şiddet uyguladığı “Kanlı Pazar”ın anmasında konuştu. Hamas’ı altı haftalık ateşkesi başlatacak ve Gazze’ye daha fazla yardımın girmesine olanak tanıyacak anlaşmayı kabul etmeye çağırdı.
“Gazze’de insanlar açlıktan ölüyor. Yaşadığı koşullar insanlık dışı, insanlığımız bizi harekete geçmeye zorluyor” diyen Harris, “İsrail hükümeti yardım akışını büyük ölçüde artırmak için daha fazlasını yapmalıdır. Bunun mazereti olamaz” sözlerini dile getirdi.
Aylar sonra ilk kez bir üst düzey bir Amerikan yetkili İsrail’e Gazze’deki kuşatmasını hafifletmesi için bu kadar sert bir çağrı yaptı.
Harris sözlerine şöyle devam etti: “Hamas ateşkes istediğini iddia ediyor. Masada bir anlaşma var. Ve söylediğimiz gibi Hamas’ın bu anlaşmayı kabul etmesi gerekiyor. Ateşksi sağlayalım. Rehineleri aileleriyle yeniden bir araya getirelim. Gazze halkına acil yardım ulaştıralım.”
Vice President Kamala Harris calls for “an immediate ceasefire” in the Israel-Hamas war during a speech in Selma, Alabama. pic.twitter.com/z0a2TG5TsF
— MSNBC (@MSNBC) March 3, 2024
Ateşkes olur mu?
Hem İsrailli yetkililer hem de Hamas anlaşmanın bazı noktalarında aralarında büyük bir görüş ayrılığı olduğunu her defasında vurguluyor. Müzakereler hakkında bilgi sahibi Filistinli bir kaynak “Konu savaşı sona erdirmek ve İsrailli güçlerin Gazze’den çekilmesi olduğunda uçurum hâlâ kapanmış sayılmaz” dedi.
El Cezire’den Willem Marx Doğu Kudüs’ten yaptığı açıklamada “Son birkaç gün içinde pek çok kez başbakan da dahil olmak üzere İsrailli yetkililer, Kahire’de ya da başka yerde görüşmelere yeniden başlamanın ön koşulu olarak Gazze’de hâlâ hayattaki esirlerin listesini görmek istediklerini söyledi. Ama Hamas’tan duyduğumuza göre bir anlaşmaya varılana kadar ne canlı ne de ölü esirlerin isimlerini paylaşmayacaklar. Bu tür bilgileri teyit etmek gibi bir planları da yok” diyor.
Netanyahu perşembe akşamı yani İsrailli askerlerin yemek bekleyen kalabalığa ateş açarak katliam yaptığı günün akşamı İsrail ve Hamas’ın anlaşmaya varabileceği konusunda karamsar olduğunu belirterek, Hamas’ı uzlaşmak için çaba sarf etmek yerine “İsrail’e zorluk çıkarmaya devam etmek”le suçladı. Tel Aviv’deki Kirya karargâhında konuşan Netanyahu Hamas’ın taleplerini “gerçekdışı” olarak nitelendirdi.
Mısırlı yetkililer İsrail’i kalıcı ateşkese ikna etmek için arabulucuların İsrail ve Gazze Şeridi arasında güvenli tampon bölgenin oluşturulması ve İsrail’in Mısır ile ortaklaşa bir şekilde Gazze sınırını denetlemesine yönelik düzenlemeler dahil bazı seçenekleri gündeme getirdiklerini söyledi. Ama zaten İsrail Gazze sınırındaki binaları yıkarak büyükçe bir tampon bölge oluşturdu, devriyelerini daha rahat yapabilmek için doğu batı güzergahında bir yol bile oluşturdu.
Siyasi analist ve köşe yazarı Nur Odeh’e göre Filistinlilerin karşı karşıya olduğu zorlu koşullar Hamas’ın Gazze’de baskı altında kalmasına yol açtı. Odeh, “Hamas’ın halka bu altı haftalık ateşkesin bir fark yaratacağını, yeterince yardımın bölgeye gireceğini, insanların kuzeye geri dönebileceğini ve açlıktan ölmeyeceklerini söyleyebilmeleri gerekiyor. Bu sebeple Hamas’ın Katar ve Mısır’a hayır demesi çok zor olacak” diyor.
Abbas da Türkiye yolcusu
Bu arada Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas’ı Gazze’deki savaşı ve Filistinli gruplar arasındaki uzlaşma çabalarını görüşmek üzere önümüzdeki hafta Türkiye’ye geleceğini söyledi. Fidan Antalya’da düzenlenen yıllık diplomasi forumunun kapanış konuşmasında “Ramazan ayından önce ateşkes sağlanması için ciddi bir istek ve çaba var” dedi.
Fidan Abbas’ın Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın daveti üzerine salı günü Ankara’yı ziyaret edeceğini teyit etti. Fidan iki liderin “Filistin’deki gelişmeleri, savaşın mevcut seyrini ve Filistinli gruplar arasındaki iletişim kanallarını” ele alacaklarını belirtti.
