Güney Çin Denizi için “tehlikeli sular” ifadesini kullansak çok da yanlış olmaz. Dünya’nın dikkati Ortadoğu’daki gelişmelerdeyken, Güney Çin Denizi’nde de kritik olaylar yaşanıyor. Pazar günü sabah saatlerinde Çin sahil güvenliğine ait bir gemi ile Filipinler’e ait bir yakıt ikmal gemisi çarpıştı. Olay Filipinler donanmasının konuşlandığı ve Çin donanmasının kendi toprağı saydığı Thomas Shoal resifinde gerçekleşti.
Filipinler Savunma Bakanlığı’ndan gelen açıklamaya göre çarpışma “Çin’in tehlikeli blokaj manevraları” yüzünden gerçekleşti. Çin ise Filipinler’e ait geminin “ikazlara rağmen tehlikeli şekilde” sahil güvenlik gemisinin önünü kestiğini iddia etti.
The United States and Canada have condemned the latest incident in Ayungin Shoal where two Chinese vessels collided with a Philippine Coast Guard (PCG) ship and an Armed Forces of the Philippines (AFP)-chartered boat while doing a resupply mission.https://t.co/wYKtjCTOVC
— Manila Bulletin News (@manilabulletin) October 22, 2023
Aynı gün iki ülkeye ait başka gemiler arasında ikinci bir çarpışma daha meydana geldi. Bu sefer Çin’e ait askeri gemi Filipinler sahil güvenliğine ait gemiye çarptı. Çin Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre söz konusu askeri gemi Filipinler gemisinin kontrolsüzce yaptığı manevralar nedeniyle tehlikeye giren bir balıkçı gemisini koruyordu.
Gemilerin güvenliğinden sorumlu Ulusal Filipin Deniz Gücü çarpışmayı ‘provokasyon’ olarak değerlendirdi ve Çin’in gemi mürettebatını tehlikeye attığını söyledi.
Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan Filipinler Üniversitesi deniz hukuku enstitüsü başkanı Jay Batongbacal Çin gemilerinin ‘kasıtlı olarak’ başka ülke gemilerine çarptığını, amacının ABD’nin vereceği tepkiyi ‘ölçmek’ olduğunu belirtti.
Olayın ardından Filipinler Cumhurbaşkanı Ferdinand Marcos Jr., konuyla ilgili soruşturma açılacağını açıkladı. Çin büyükelçisi de Filipinler Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı.
Spratly Adaları Filipinler’in kırmızı çizgisi
Filipinler ve Çin arasındaki gerilim yeni değil. İki ülkenin ilişkileri, Güney Çin Denizi’ndeki Spratly Adaları’ndaki egemenlik tartışması nedeniyle gergin. Vietnam, Malezya ve Tayvan Çin donanmasının deniz hukukunu ihlal ederek kendi sularında faaliyet gösterdiğini söylüyor. Beijing ise Güney Çin Denizi’nin büyük bir kısmının sahibi olduğunu savunuyor. Lahey’de bulunan Uluslararası Ceza Mahkemesi 2016 yılında Beijing’in Güney Çin Denizi’nde egemenlik hakkı olmadığını açıklamıştı.
Güney Çin Denizi’ndeki sınır tartışmaları. Kaynak: AA
ABD ve Filipinler arasındaki deniz sınırları ve adalar krizi geçen ağustos ayında yine gündeme gelmişti. Çin sahil güvenliği Filipinler’in gemilerine topçu atışıyla tazyikli su fışkırtmıştı. Olayın üstüne Dışişleri Bakanlığı yine Çin büyükelçisini çağırmıştı.
Standford Üniversitesi’nde ders veren emekli general Raymond Powell’a göre son zamanlarda Filipinler Çin’in ‘saldırılarını’ belgelemek ve sosyal medyaya yaymak için gemilerine çok sayıda gazeteci alıyor. Bu stratejinin amacı Beijing’i Filipin gemilerinin önünü kesmekten caydırmak.
ABD Beijing’i kınadı
Bölgedeki kriz ABD ve Çin arasındaki gerilimi tırmandırmaya devam ediyor. Çarpışmaların ardından ABD, Çin’in ‘tehlikeli eylemlerini’ kınadı ve Pekin’i uluslararası deniz hukukunu ihlal etmekle suçladı. Washington, bölgedeki en önemli müttefiklerinden olan Filipinlere destek mesajı verdi.
ABD ve Filipinler arasında öteden beri iyi ilişkiler var. İki ülke arasında 1951’den beri bir askeri işbirliği anlaşması bulunuyor. Soğuk savaşta bu ilişkiler yeterince gelişmediyse de, 11 eylül saldırıları ve Afganistan’daki ABD işgali sonrasında Filipinler’deki askeri üsler büyük önem kazanmıştı. Büyüyen Çin-ABD rekabeti ise daha sonra Filipinler’i Washington’un vazgeçilmez müttefiki haline getirmişti. Özellikle Tayvan krizi ve Çin’in bölgedeki deniz sınırlarını genişletme politikasına karşı stratejik bir konumu olan Filipinler ABD ile ilişkisini kuvvetlendirmeye devam ediyor.
Son olarak geçen Şubat ayında imzalanan bir anlaşma ABD’ye Filipinlerde dört yeni askeri üsse erişim imkanı sağlamıştı. Böylece Washington Güney Çin Denizi ağzında bulunan adada silah ve mermi stoklayabileceği askeri üs sayısını dokuza çıkartmıştı.
