Başta Çin olmak üzere, Filipinler, Malezya, Vietnam, Brunei ve Tayvan 1.3 milyon milkarelik alana yayılan Güney Çin Denizi üzerindeki adalar ve sular üstünde hak iddia ediyor. Hatta bu denize Çin Denizi denmesi bile yukarıdaki ülkelerin birçoğunu rahatsız ediyor. Sırf bu sebeple Barbie bazı ülkelerde vizyona giremedi. Bu denizi önemli kılan uluslararası ticarete açılan bir kapı olması. Her yıl trilyonlarca dolar değer tutan küresel deniz taşımacılığının tahminen üçte biri buradan geçiyor.
ABD, Güney Çin Denizi’nde artan gerilimin ortasında Filipinli müttefiği de dahil olmak üzere çok sayıda uluslararası ortağıyla iki hafta sürecek çok taraflı tatbikatlara başladı. ABD Deniz Kuvvetleri’nin açıklamasına göre Sama Sama 2023 Deniz Eğitim Etkinliği denilen bu tatbikatlarda Avustralya, Kanada, Fransa, Japonya, Birleşik Krallık, Malezya, ABD ve Filipinler katılıyor. Sama Sama’da toplamda 1800’den fazla personel görev yapacak.
Filipin kıyılarında düzenlenecek tatbikatlarda denizaltı, su üstü ve hava savaşının yanı sıra kara tatbikatları da yapılacak. ABD Donanması’nın 7’nci Muhrip Filosu Komodoru Yüzbaşı Sean Lewis, tatbikatları, “Birlikte birtakım güvenlik tehditlerini ele alabilir ve birlikte çalışabilirliğimizi geliştirebiliriz. Her zamankinden daha fazla ulusun katılımıyla inovasyonu artırabilir ve bölgede istikrarı sağlayan hazır, birleşik bir güç oluşturabiliriz” dedi.
Buradaki ‘güvenlik tehditleri’nin başında son aylarda özellikle Filipinler ve Vietnam ile balıkçı teknelerine tazyikli su fışkırtma olaylarıyla gündem olan Çin’in geldiğini söyleyebiliriz. Çin sahil güvenliği ve deniz milis birimlerinin Filipin teknelerini sürekli olarak hedef alması, bölgedeki istikrar sallanmaya başladı.
Filipinli Savunma Bakanı Gilberto Teodoro Jr. geçen hafta CNN’e verdiği demeçte, “Çin’in bölgedeki davranışlarını ‘okul bahçesindeki kabadayıların davranışlarına’ benzetti. Bölgeyi tedirgin eden son olaylar arasında Çin’in batık haldeki Filipin askeri karakoluna ikmal yapılmasını engellemesi ve yalnız bir Filipinli dalgıcın yüzen Çin bariyerini yıkması yer alıyor.
Ayrıca bu yılın başlarında Filipin sahil güvenliği, Çin sahil güvenliğini ‘askerlerin kullandığı türden’ lazer tutarak bölgeden geçenleri geçici olarak kör etmekle suçlamıştı. Teodoro, “Bundan daha net bir zorbalık vakası düşünemiyorum. Mesele öğle yemeği paranızın çalınması değil, mesele gerçekten öğle yemeği çantanızın, sandalyenizin ve hatta okul kaydınızın çalınması” diyor.
3 balıkçı öldü
Çarşamba Çin Denizi’nde Filipinli üç balıkçının bulunduğu tekne ‘yabancı’ bir gemiyle çarpıştı. Balıkçıların üçü de ölürken 10 kişi hayatta kaldı. Sahil güvenlik de olayla ilgili soruşturma başlattı.
Tatbikatların başlamasından sadece iki gün sonra böyle bir kaza yaşanması manidar bulunabiliyor tabii. Ancak yetkililerin topladığı bilgilere göre tekneye Marshall Adaları bandıralı bir petrol tankeri olduğu belirlenmiş. Güney Kore’den gelen bu tankerin Singapur’a gitmekte olduğu belirtildi. Tabii aracın net bir şekilde bu olduğu da henüz belli değil ama kazanın olduğu saatte bölgeden geçebilecek geminin bu olduğu düşünülüyor.
Bu olayda Çin’in bir suçu olmasa bile Filipinler Üniversitesi Asya Merkezi’nde uluslararası ilişkiler alanında kıdemli öğretim görevlisi olan Richard Heydarian, toprak anlaşmazlığı sebebiyle Beijing’in dolaylı olarak etkisi olacabileceğini belirtiyor. Heydarian, “Gerçek şu ki Çin’in zorbalığı ve Filipinli balıkçıların geleneksel avlanma alanlarına erişimini çeşitli yollarla engellemesi nedeniyle Çin’in yaşananlarda yapısal suçu var. Burada olan şey Filipinli balıkçıların giderek daha fazla açık denizlere açılması” dedi.
Çin-Suudi Arabistan tatbikatı
Bu arada hatırlatmakta da fayda var. Bu ay içerisinde Çin ve Suudi Arabistan, Vietnam yakınlarındaki bir Çin kentinde ortak tatbikat gerçekleştirecek. Filipinler’e de belli bir uzaklıkta olan bu alan, esasen Vietnam’a gözdağı olabilir. Filipinler, Güney Kore, Japonya ve Tayvan gibi ülkeler ABD’nin doğal müttefiki olsa da Vietnam bu zamana kadar hep Çin’in tarafındaydı. Şimdi son dönemlerdeki gerginlikler, Vietnam’ı da ABD’ye doğru iterek diplomatik ilişkileri en üst düzeye çekmelerine neden oldu.
Ayrıca ABD ve Filipinler’in de Çin ve Suudi Arabistan’ın henüz tarihi belirlenmemiş tatbikatına yakın bir tarihte tatbikat gerçekleştirmesi misilleme gibi yorumlanabilir. Her halükârda Güney Çin Denizi’nin yakın bir zamanda durulmayacağı anlaşılıyor.
