Petrol Venezuela ve Guyana arasındaki toprak anlaşmazlığını iyice derinleştirdi. Venezuelalılar geçen hafta Guyana’nın üçte ikisini oluşturan petrol zengini Esequibo üzerinde hak talep eden bir referanduma “evet” oyu verdi. İki ülke arasındaki ilişkiler referandumun ardından iyice gerilirken Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro ve Guyanalı mevkidaşı Irfaan Ali, Esequibo topraklarının durumu hakkında üst düzey görüşme gerçekleştirmeyi kabul etti.
Aşağı yukarı Doğu Anadolu Bölgesi kadar bir alanı kaplayan Esequibo Venezuela’nın ilhak planlarıyla karşı karşıya. Bölgenin sınırları 1899 yılında belirlenmişti. Ancak Venezuela, Guyana’nın o zamanlar Britanya kolonisi olduğunu, sınırların Britanya, Rusya ve ABD arasında belirlendiğini, “toprak hırsızlığına kurban gittiklerini” söylüyor. Venezuela, Britanya ile diplomatik ilişkisi olmaması nedeniyle o görüşmelerde ABD tarafından temsil edilmişti.
Venezuela 1966 yılında anlaşmazlığı çözmek için kendilerinin de katıldığı, Britanya ve İngiliz Guyana ile imzaladığı anlaşmanın 1899’da belirlenen sınırı geçersiz kıldığını iddia ediyor. Guyana ise ilk anlaşmanın yasal ve bağlayıcı olduğunu savunmaya devam ediyor. Bu konu 2018’de BM’nin üst mahkemesine taşındı, ancak kararın çıkmasına daha yıllar var.
BM’nin kararını beklemek istemeyen Venezuela geçen hafta bu konuda referandum yaptı ve sonuç hükümetin istediği gibi oldu. Bu acelecilikte 2015 yılında Esequibo kıyılarında zengin petrol yatakları keşfedilmesinin etkisi büyük. Aralık 2019’da buradan petrol pompalamaya başlandı ve Guyana dünyanın en büyük dördüncü açık deniz petrol üreticisi haline geldi. 800 bin nüfusa sahip yoksul ülke yılın ilk yarısında ekonomisini yaklaşık yüzde 60 oranında büyüttü. Şu anda günlük üretim 380 bin varil olsa da, bunun gelecek yıllarda 800 bin varile çıkması bekleniyor.
Grafik: AA
Görüşmeye Lula da katılacak
Zaten Ukrayna ve İsrail savaşıyla dalgalanan dünya üçüncü bir çatışmanın da Amerika kıtasında çıkmaması için diplomasi trafiğine başladı. Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, Saint Vincent ve Grenadinler Başbakanı Ralph Gonsalves ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres’in araya girmesiyle Maduro ve Ali görüşmeyi kabul etti.
İki liderin görüşmesinin 14 Aralık’ta Saint Vincent ve Grenadinler’de yapılacağı belirtiliyor. Gonsalves her iki lidere gönderdiği mektubunda “gerginliği yatıştırmanın ve yüz yüze diyalog başlatmanın acil ihtiyaç olduğunu” belirtti.
Toplantıya hem Venezuela hem de Guyana ile sınırı olan Brezilya’nın lideri Lula da katılacak. Görüşme kararı olumlu bir adım gibi görünse de Venezuela Dışişleri Bakanlığı cumartesi günü Venezuela’nın Esquibo bölgesinde “tartışmaya kapalı hakkı olduğunu” vurgulayarak kararından geri adım atmak gibi bir niyeti olmadığını göstermiş oldu.
Guyana hükümeti ise Ali’nin görüşmeyi kabul ettiğini açıkladı, ama “Uluslararası Adalet Divanı tarafından ele alınan ülkenin toprak sınırlarının tartışmaya açık olmadığını” vurguladı. Açıklamanın devamında “Başkanımız divanın ele aldığı davanın ikili görüşmelerde ele alınacak bir konu olamayacağını defalarca söylemişti” dendi. Bu da görüşmeden yapıcı sonucun çıkmasının uzak ihtimal olduğunu gösteriyor.
Guterres daha önce Esquibo konusundaki anlaşmazlığın “yalnızca barışçıl yollarla” çözülmesi gerektiği konusunda uyarı yapmış ve iki ülkeyi de Uluslararası Adalet Divanı’yla işbirliği yapmaya çağırmıştı. 2018’den beri Lahey’de ele alınan davanın ilk duruşması gelecek yıl bahar ayında düzenlenecek. Divan geçen ay “Venezuela’nın ihtilaflı bölgede mevcut durumu değiştirecek bir eylemde bulunmaması” konusunda uyarmıştı.
Uluslararası güvenlik firması Global Guardian Venezuela’nın gerilimi tırmandırmaya devam ederek Guyana yakınlarında deniz tatbikatı yapmaya kadar gitmesini bekliyor. Firmanın istihbarat analisti Zev Faintuch “Küçük çaplı sınır ötesi faaliyetler bile görebiliriz. Maduro’nun amacı yeniden seçilmek ve petrol piyasalarına biraz daha petrol sokmak” diyerek Venezuela’daki seçimlere kadar bölgede gerginliğin tırmanmaya devam edebileceğini söylüyor.
