Hamas’ın 7 Ekim günü gerçekleştirdiği Aksa Tufanı Operasyonu’yla başlayan İsrail’in Filistin işgali sebebiyle Ortadoğu’da gerilim her geçen gün tırmanıyor. İsrail saldırılarında öldürülen Filistinli sayısı 40 bini geçse de ateşkes çağrılarına kulak tıkayan İsrail’in sağcı Netanyahu yönetimi saldırgan tavrını sürdürüyor.
İran destekli Direniş Ekseni’nin öne çıkan grubu Hizbullah nedeniyle sürekli İsrail tarafından hedef alınan Lübnan’da Fuad Şükür’ün öldürülmesi büyük yankı uyandırmıştı. Hizbullah’ın önde gelen komutanlarından Şükür’ün öldürülmesi üzerinden 12 saat bile geçmeden bir kriz de Tahran’da yükseldi. İran’ın başkenti Tahran’da yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın yemin töreni için bulunan Hamas Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye, kaldığı konutta uğradığı suikast sonucu öldü. O günden bu yana aralıksız “intikam yeminleri” eden İran’ın vereceği cevap bekleniyor.
İran’ın vereceği cevap aynı zamanda Ortadoğu’daki savaşın yayılıp yayılmayacağının da belirleyicisi olacak. Hal böyleyken diplomasi masasında tarafları yatıştırma girişimleri de sürüyor.
Starmer ile Pezeşkiyan telefonda görüştü
İngiltere’nin İşçi Partili Başbakanı Keir Starmer ile Pezeşkiyan arasında pazartesi günü bir telefon görüşmesi yaptı. Britanya başbakanlık ofisinden yapılan açıklamaya göre Starmer, Pezeşkiyan’dan İsrail’e saldırmaktan geri durmasını “rica” etti. Starmer yaptığı görüşmede savaşın kimsenin lehine olmadığını da belirtti.
Bu telefon görüşmesi Avrupalı ülkelerin Ortadoğu’daki gerilimi azaltmasına yönelik çabalarından biri. Starmer 30 dakika süren bu görüşmede Ortadoğu’da daha da genişleyecek bir bölgesel çatışmadan kaçınılması gerektiğini vurguladı. Diplomatik görüşmelerin önemini vurgulayan Starmer Gazze’ye insanı yardımın artırmanın yollarını aradıklarını da söyledi. İran başkanı Pezeşkiyan ise “savaşın en iyi çözüm olmadığının farkında olduklarını” fakat “işgalci bir güce cezalandırıcı yanıtlar vermenin” oldukça meşru olduğunu belirtti. “Bazı batılı ülkelerin İsrail’in Siyonist yönetimine verdiği destek, işledikleri suçlar konusunda onlara cesaret veriyor” diyen Pezeşkiyan İsrail’e silah desteğinin kesilmesini talep etti.
Starmer’ın ofisinden yapılan açıklamada iki liderin İran ve İngiltere’nin ortak çıkarları konusunda yapıcı diyaloğa devam edeceğinin karşılıklı sözü de verildi. Starmer yapıcı diyaloğun tek yolunun İran’ın “bölgedeki vekil güçleri aracılığıyla saldırılarını sonlandırması” ve Rusya-Ukrayna savaşında “Moskova’ya verdiği desteği çekmesi” olduğunu da belirtti.
Batılı liderler ortak açıklama yaptı
12 Ağustos günü Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Britanya, Almanya, İtalya ve Fransa’nın liderlerinin imzalarının bulunduğu bir ortak açıklama yapıldı. Açıklamada liderlerin Ortadoğu’daki gerginliği görüştüğü belirtildi. Ülke başkanları, gerginliği azaltmak, kalıcı ateşkes ve rehinelerin serbest bırakılması konusundaki çabalara desteklerini ifade etti. ABD başkanı Joe Biden’ın Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ve Katar Emiri Şeyh Tamim bin Hamad Al Thani ile yaptığı görüşmelerde de bu niyeti aktardığı belirtildi. Beş ülkenin imzası bulunan açıklama daha önce arabulucu ülkeler Katar ve Mısır ile ABD tarafından yayınlanan ortak bildiriyi de destekler nitelikteydi.
ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan açıklamada İran ve ona bağlı grupların saldırıları karşısında İsrail’in destekleneceği yinelendi. İran’ı İsrail’e yaptığı saldırılardan geri adım atmaya çağıran açıklamada durumun bölgesel güvenliği tehdit ettiği de aktarıldı.
İran’dan cevap gecikmedi
İran resmi haber ajansı IRNA İran Dışişleri Bakanlığı’nın söz konusu ortak açıklamaya cevabını haberleştirdi. İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Nasır Kenani’nin ifadelerine yer verilen açıklamada İsrail’e desteğin kesilmesi vurgusu öne çıktı. Kenani “İran, ulusal sağlama ve savunma konusunda kararlıdır. Batılı ülkeler, İsrail’in Filistin halkına uyguladığı soykırımı durdurmak yerine Siyonist rejimi desteklemektedirler” dedi.
Kenani şunları da ekledi: “Eğer adı geçen ülkeler (İngiltere, Almanya ve Fransa) gerçekten bölgede barış ve istikrar arıyorlarsa, İsrail’deki ayrımcı ve ırkçı rejimin savaş çığırtkanlığı ve maceracılığına kesin olarak karşı durmalıdır. Gazze’ye karşı savaşı, savunmasız Filistin halkının, kadın ve çocukların korkunç şekilde öldürülmesini derhal durdurmalıdır.”
