İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen ile Libyalı mevkidaşı Necla Menguş geçen hafta Roma’da İtalya Dışişleri Bakanı Antonio Tajani’nin arabuluculuğunda yeniden işbirliğini başlatma temalı bir görüşme gerçekleştirdi. Ancak bu görüşmeler, özellikle Libya’da İsrail ile anlaşma yapmanın hapis cezasına varan cezalarının olduğu bir yasa sebebiyle gizli kapılar ardında gerçekleştirdi.
Cohen’in bu görüşmeyi kamuoyuna duyurup, iki ülke arasında normalleşme yolunda ‘tarihi’ bir adım olarak kutlarken, Libya tarafında bu haber fırtına etkisi yarattı. Halk sokağa dökülerek Dışişleri Bakanlığı’na baskın düzenlerken, Libya Başbakanı Abdülhamid Dibeybe hakkında soruşturma açılıncaya kadar Menguş’u görevden aldığını duyurdu.
Netanyahu görüşmeden haberi olmadığını iddia ediyor
İsrailli bakanın görüşmeyi ifşa etmesine, zaten ülkedeki bir medya kuruluşunun bu görüşmeden haberdar olması sebep gösterildi. Ancak İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, medya kuruluşlarının bile haberdar olduğu bu görüşme hakkında bir bilgisi olmadığını iddia ediyor.
Dün yapılan bir açıklamada iki bakan arasındaki görüşmeden haberinin olmadığını belirten Netanyahu, bakanlarına bundan sonra tüm görüşmelerin önce kendisine bildirilmesi, kamuoyuna duyurmak için de yine kendisinin onayına danışılması yönünde bir talimat verdi.
Netanyahu gibi Dibeybe de toplantıdan haberdar olmadığını söyledi ancak analistler, her ili başbakanın da normalleşme konusunda bir araya gelen üst düzey diplomatlarının hareketlerinden habersiz olmasının imkansız olduğunu belirtiyor. Zaten AP’ye konuşan Libyalı bir yetkili de İsrail ile normalleşme fikrinin filizlerinin ilk olarak ocak ayında Dibeybe ve CIA Direktörü William Burns arasındaki görüşmede atıldığını söyledi.
Trablus merkezli yönetimin lideri olan Dibeybe’nin bundan sonraki işi bir hayli zor. Zira petrol zengini ülke yıllardır doğu ve batı arasında iki hükümet arasında bölünmüş durumda. Üstelik her iki taraf da silahlı gruplar ve yabancı hükümetler tarafından destekleniyor.
Netanyahu ve Dibeybe faka bastı
Siyasi istikrarsızlığın hakim olduğu bölgede Birleşmiş Milletler’in desteklediği Dibeybe hükümeti kendi topuğuna sıkmış gibi bir duruma düştü. İsrail ise son dönemlerde hız kazandırmaya çalıştığı Arap ülkeleri normalleşmesinde hanesine bir eksi yazdırdı.
İsrail’in bölgedeki normalleşmesine arabuluculuk yapan ABD’nin bile tüm çabaları tehlikeye atan bu ifşaya çok öfkelendiği bildirildi. İsrail içinden de hükümete yönelik eleştiriler yükselmeye başladı. İsminin açıklanmaması şartıyla Al-Monitor’a konuşan eski bir üst düzey İsrailli kaynak, “Övünüp duran ama aslında çok az deneyime sahip amatörlerden hükümet kurarsanız olacağı budur” dedi.
Bununla birlikte bu, İsrail’in ilk ifşa vakası değil. Önceki yıllarda İsrail’in Endonezya, Sudan ve diğer Müslüman ve Arap ülkelerle gizli temaslarına ilişkin sızıntılar ilişkilerde olumsuz etkilere yol açmıştı. Yakın bir tarihe gidersek Kasım 2020’de Netanyahu Suudi Arabistan’ın Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile gizlice bir araya gelmiş, bu haberin sızdırılmasının ardından Selman, İsrailli liderle gelecekte temas kurmaktan kaçınma sözü vermişti.
Daha birkaç ay önce Cohen; Bahreyn, Mısır, İsrail, Fas ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden oluşan ve ABD’nin de desteklediği Negev Forumu’nun ikinci toplantısının Fas’a yapılacağını duyurmuş, Cohen’in duyurusuna tepki gösteren Fas, söz konusu etkinliği süresiz olarak ertelemişti.
