Rus gazını Baltık Denizi’nin altından Almanya’ya taşıyan Kuzey Akım 1 ve 2 boru hatları Eylül 2022’de sabotaja uğradı. Milyarlarca dolarlık bu boru hatları İsveç ve Danimarka sularında meydana gelen patlamalarla kırılmış ve havaya büyük miktarda metan gazı yayılmıştı. O zaman analistler bunun iklim üzerinde nasıl etkileri olacağına dair uzun yazılar döşenmişti. Birleşmiş Milletler’in çevre programı sabotajın ardından yaşanan durum için “Şimdiye kadarki en büyük metan salımı olabilir” demişti. Sabotaj yalnız Rus gazına değil çevreye yapılan bir suikasttı da aynı zamanda.
Patlama uluslararası sularda gerçekleşse de İsveç ve Danimarka’nın ekonomik bölgelerine denk geldiği için bu ülkelere soruşturma açma hakkı tanınmıştı. Olayın üzerinden neredeyse iki yıl geçti ve sorumluları tespit etmek konusunda pek ilerleme kaydedilemedi. Nihayetinde İsveçli yetkililer dün sabotaj soruşturmasını kapatacaklarını açıklayarak Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden yalnızca aylar sonra gerçekleşen bu sabotajı kimin yaptığı sorusunun cevabını artık aramayacaklarını gösterdi.
Yaklaşık 18 ay süren soruşturmanın ardından yetkililer, sabotajdan İsveç vatandaşları ve hükümetin hedef alınmadığı sonucuna vardıkları için olayda yargı yetkisine sahip olmadıklarını bildirdiler. İsveç Başsavcılığı çarşamba günü “Soruşturmanın sonucu İsveç’in yargı sınırlarının dışında kaldığı, bu nedenle de soruşturmanın kapatılması gerektiği yönünde” açıklaması yaptı.
Ama sabotaj soruşturması tamamen kapatılmadı. Danimarka ve Almanya “yakın geçmişteki en cüretkâr casusluk eylemlerinden biri” olarak kabul edilen saldırıyla ilgili kendi soruşturmalarını yürütmeye devam ediyor. Soruşturmayı bırakan İsveçli yetkililer ellerindeki materyali Almanya’ya teslim etti.
Rus tarafı İsveç’in soruşturmayı sonlandırma kararını “dikkat çekici” olarak nitelendirdi. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov Rusya’nın bundan sonra Almanya’nın soruşturmasının sonuçlarını bekleyeceğini belirtti.
Patlama hakkında neler biliyoruz?
Peki bunca zamandır devam eden soruşturmada bildiklerimiz neler? İsveç ve Danimarka sabotajda patlayıcı madde kullanıldığını söylemişti. Birleşmiş Milletler’in raporu boru hatlarına zarar veren patlamanın birkaç yüz kilogramlık patlayıcının gücüne eşdeğer olduğunu gösteriyor. Patlamada Kuzey Akım boru hatlarının dört kolundan üçünde delikler açılmıştı. İsveç’in soruşturmasını yürüten savcı Mats Ljungqvist saldırının arkasında muhtemelen “devlet faktörü” olduğunu belirtmiş, ama iki ülke de şüpheli ismi vermemişti.
Rusya patlamalardan Batı’yı, özellikle de ABD’yi sorumlu tutarak, Washington’un Rus gazının Avrupa’ya sevkiyatını durdurmak istediğini söyledi. ABD’li yetkililer ise başta saldırıdan Rusya’yı sorumlu tutarken, ilerleyen zamanlarda sabotajı Ukrayna yanlısı bir grubun gerçekleştirmiş olabileceğini ancak bu grubun Kiev ile bir bağlantısı olmayabileceğini belirtmişti.
İsveçli yetkililer zamanında Danimarka ve Almanya’daki yetkililerle gücünü birleştirmeyi reddetmişti. Ljungqvist geçen yıl NYT’ye verdiği demeçte “Kuzey Akım’ı havaya uçuranın Rusya olduğunu düşünüyor muyum? Asla. Akla mantığa sığmıyor. Ama cinayet vakalarında da olduğu gibi tüm olasılıklara açık olmak gerekiyor” demişti.
Danimarka Kraliyet Savunma Akademisi’nden Kenneth Ohlenschlæger Buhl Amerikan haber ajansı AP’ye verdiği demeçte İsveç’in böyle bir karar almasında “siyasi müdahalenin izi olabileceğini” belirtti. Ohlenschlæger Buhl “Soruşturmayı sonuca vardırmamalarının iyi bir nedeni olabilir. İsveç NATO’ya katılmak istediği için hassas bir konumda bulunuyor şu anda ve gemisini daha da sallandırmak istememiş olabilir” dedi.
İsveç’in NATO’ya üye olmasına şimdiye kadar sadece Türkiye ve Macaristan karşı çıkıyordu. Türkiye geçen ay aldığı kararla İsveç’in üyeliğine yeşil ışık yaktı ancak Macaristan hâlâ sürüncemede ve “İsveç Türkiye’ye gittiği gibi buraya da gelsin, öyle onaylarız” diyor.
