Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) lideri Nikos Hristodulidis salı günü New York’ta Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres’in ev sahipliğinde gayrı resmi bir görüşme için bir araya geldi. İki lider arasındaki görüşmenin olumlu bir havada geçtiğini “ileriye dönük yol haritası”nı tartışmak için yakında yeniden bir araya gelme konusunda anlaşmalarından anlıyoruz.
Türkiye, Yunanistan, KKTC ve GKRY arasında uzun zamandır anlaşmazlık sebebi Kıbrıs. 1960’ların başlarında adadaki Rum toplumunun Yunanistan’a bağlanmak için Enosis hareketini desteklemesi taraflar arası krizi başlatan hamle olmuştu. Adanın ilk Cumhurbaşkanı Makarios’un 1963’te anayasayı değiştirmek istemesiyle Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasında ciddi çatışmalar çıkmıştı. Milliyetçi Rum örgütü EOKA Kıbrıs’taki Türkler için tehlike oluşturmaya başlamış, ardından Nikos Samson ‘un Makarios’a darbe yapmasıyla adadaki Türklerin garantörü olarak Türkiye 1974’te Kıbrıs Barış Harekatı’nı başlatmış, adanın yaklaşık üçte biri Türklerin kontrolüne geçmişti. Böylece adada iki devletli yönetim başlamıştı.
Ancak dünya Rum yönetimini tanırken Türk yönetimini sadece Türkiye tanıdı. Bugün hâlâ Azerbaycan dahil hiçbir ülke KKTC’yi tanımıyor. Aslında 2004’te dönemin BM Genel Sekreteri Kofi Annan, Kıbrıs için bir barış planı sunmuş, adanın tamamen birleşmesi yönünde bir referandum yapılmıştı. Ne var ki o referandumda birleşmek istemeyen taraf Rumlar olmuştu. Türkler birleşme yönünde oy kullanırken Rumlar bunu reddetmişti. Şimdi hem Avrupa Birliği (AB) hem de Yunanistan adanın federal yönetimle idare edilmesini istiyor. Ama bu sefer de Türkiye ve KKTC işi yokuşa sürdü. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Barış Harekatı’nın 50’nci yıldönümündeki konuşmasında “İki tarafın masaya eşit oturup eşit kalktığı bir denklem kurulmadan yeni bir müzakere süreci başlamasını açıkçası mümkün görmüyoruz” vurgusu yapmıştı.
Dolayısıyla bu kadar olumsuz mesajların verildiği bir ortamda iki liderin ABD’deki BM merkezinde yan yana gelip “Bir daha görüşelim” demesi dikkat çekici. Üstelik iki liderin görüşmesi bir buçuk saat sürdü. BM Sözcüsü Stephane Dujarric, Guterres’in görüşmede rolünün Kıbrıslı liderlere “tutumları arasındaki uçurumu nasıl kapatacaklarını düşünmeye ve çözüm yolunda güveni yeniden inşa etmeye teşvik edici” konuşma yapmak olduğunu söyledi.
İkinci bir gayri resmi toplantı olacak
İki liderin yakında Guterres’in himayesinde daha geniş formatta gayri resmi toplantı yapma konusunda mutabık kaldığını söyleyen Dujarric yeni geçiş kapılarının açılma olasılığını görüşmek için de Kıbrıs’ta bir araya gelme kararı aldıklarını açıkladı. KKTC’nin Erenköy, Gaziler ve Haspolat ek geçiş noktalarından sadece Haspolat’takine sıcak baktığı söyleniyor. Çünkü diğer ikisi askeri bölgeler olarak görülüyor. Siyasi kaynaklar bu açıklamaları mevcut koşullar altında elde edilebilecek en iyi sonuçlar olarak yorumluyor.
Gayri resmi toplantıların BM Siyasi ve Barış İnşası İşlerinden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Rosemary DiCarlo tarafından koordine edileceği de söylentiler arasında. Tatar BM’nin Kıbrıs temsilcisi Maria Angela Holguin’in göreve devam etmesini istemiyordu.
Hristodulidis geçen ay BM Genel Kurulu’ndaki konuşmasında birleşme görüşmelerini bir an önce başlatmaya hazır olduğunu söylemişti. Cyprus Mail’de yer alan haberde Lefkoşa’nın bu görüşmelerden elde etmek istediği şeyin diyalog kanalını açık tutmak olduğunu yazdı. Kıbrıslı üst düzey Rum kaynaklara göre bu amaca ulaşıldı. Ancak Rum tarafının esas isteği Türk askerlerinin bölgeden çekilmesi. KKTC yönetimi bu konuda taviz verecek gibi durmuyor.
Şimdi gözler adanın garantör güçleri Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin de katılacağı çok taraflı toplantıya çevrilmiş durumda. Kıbrıs Yayın Kurumu CyBC’ye göre Tatar başta İngiltere’nin bu çok taraflı toplantıda yer almasına sıcak bakmıyor. Bununla birlikte toplantının beşli formatta olacağı düşünülüyor. Kaynaklar planlanan gayri resmi beşli toplantının ocak ayında Ankara’da yapılmasını bekliyor.
O toplantı öncesinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Yunan mevkidaşı Yorgos Gerapetritis 8 Kasım’da Atina’da bir araya gelecek. Fidan ve Gerapetritis’in görüşmelerinde gündeme gelecek konulardan birinin Kıbrıs sorunu olması bekleniyor. Fidan ağustos ayında AB dışişleri bakanlarının gayri resmi toplantısına katılmıştı. Beş yıl aradan sonra Türk temsilcinin bu toplantıya katılabilmiş olması birlik içinde buna karşı çıkan ülkelerin itirazlarını geri çektiği anlamına geliyordu. Bu ülkelerin başında da GKRY geliyor.
