İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu bu hafta Washington’a yaptığı ziyaretle bir siyasi krizden çıkıp başka bir krize girecek. Kendisi Gazze’de savaşın uzaması ve bölgede rehinelerin geri getirilememesi nedeniyle ülkesinde büyük bir öfke ile karşı karşıya. Washington ise İsrail’in savaştaki tutumu ve Filistinlilere muamelesi konusunda bölünmüş durumda.
Ancak şu anda ABD yönetimi ve ülke genelinde Başkan Joe Biden’ın hafta sonu başkanlık yarışından çekilmesiyle ilgili yaşanan siyasi çalkantılar gündemi meşgul ediyor. Netanyahu yaklaşık dört yıl sonra Washington’a yapacağı bu ziyarette bu tür bir ortam beklemiyordu. Biden ile ne zaman yüz yüze görüşeceği belli olmasa da bu görüşmenin yapılması bekleniyor. Ayrıca Demokrat Parti’nin başkan adayı olmaya hazırlanan Başkan Yardımcısı Kamala Harris ile de görüşmesi planlanıyor. İsrailli lider bügün ayrıca Kongre’ye hitap edecek ve Gazze’deki savaş nedeniyle artan uluslararası kınamalara karşı destek arayacak.
Netanyahu pazartesi günü İsrail’den ayrılmadan önce yaptığı açıklamada “İsrail için çok önemli olan iki partili desteği sağlamlaştırmaya çalışacağım. Bu savaş ve belirsizlik döneminde, İsrail’in düşmanlarının Amerika ve İsrail’in bugün, yarın ve her zaman birlikte durduğunu bilmeleri önemlidir” demişti.
Bu ziyaretin zamanlaması İsrail Başbakanı için karmaşık olabilir. Ortadoğu’daki hedeflerinin son zamanlarda biraz değişmesiyle birlikte ilişkilerde gerilimler yaşansa da, Başkan Biden’ın görev süresinin kalan aylarında onun desteğini kazanmak Netanyahu için kritik önem taşıyor.
Netanyahu dünya sahnesindeki imajını düzeltmeyi de hedefliyor – en azından ülkesinde siyasi hayatta kalma mücadelesi verirken izleyicileri için. Ancak bazı siyasi analistler ABD ziyaretine önem veren tek kişinin Netanyahu olduğunu öne sürüyor.
1990’larda Netanyahu’nun yardımcısı olarak çalışan İsrailli anketçi ve analist Mitchell Barak “Kimse buna odaklanmıyor” dedi. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kargaşaya değinen Barak “10 günden kısa bir süre içinde bir başkana suikast girişimi oldu ve bir diğeri yarıştan çekildi. Bu ne Amerika ne de İsrail için doğru zaman değil'” diye ekledi.
Son ziyaretinde Trump görevdeydi, şimdiyse yarışta
Netanyahu en son Eylül 2020’de Washington’a geldiğinde 13 Temmuz’da uğradığı silahlı saldırıdan yaralı kurtulan eski Başkan Donald J. Trump görevdeydi. Şimdi ise Cumhuriyetçilerin adayı olarak yeniden yarışıyor. Netanyahu ve Trump bu hafta bir araya gelebilir.
Netanyahu Kongre’nin ortak oturumunda konuşma yaparken en sadık müttefiklerinden bazıları da sert eleştirmenlerin yanında oturuyor olacak.
Konuşma daveti Temsilciler Meclisi’nin Cumhuriyetçi Başkanı Louisiana’lı Mike Johnson’dan geldi.
New Yorklu Demokrat ve Senato çoğunluk lideri Chuck Schumer, Netanyahu’yu sert şekilde eleştirmiş ve bu yıl istifa etmesi çağrısı yapmıştı. Ancak Schumer Amerika’nın İsrail ile ilişkisinin “bir kişi ya da başbakanın ötesinde” olduğunu söyleyerek Netanyahu’nun Kongre’ye hitap etme talebine katıldı.
Sonuç olarak konuşmanın Netanyahu’nun 2015’teki son konuşmasına kıyasla daha az tartışmalı geçmesi bekleniyor. 2015’te dönemin Cumhuriyetçi Temsilciler Meclisi Başkanı Netanyahu’yu Beyaz Saray’a haber vermeden davet etmiş ve Başkan Barack Obama’yı kızdırmıştı.
Netanyahu daha sonra bu platformu Obama yönetiminin dünya güçleri ile İran arasında bir nükleer anlaşmayı müzakere etmesini eleştirmek için kullandı ve İsrail’in uzun süredir güvendiği geleneksel iki partili desteğe partizan bir kama soktu.
ABD Kongresi’nde dört kez konuşma yapan ilk yabancı lider unvanını da kapacak olan Netanyahu’nun bugün yapacağı konuşmanın daha uzlaşmacı olması bekleniyor.
Netanyahu’nun ABD Kongresi’nde yaptığı son konuşmadan bir kare. / Fotoğraf: ABD Temsilciler Meclisi
Gazze tepkisi: Harris oturuma başkanlık etmeyi reddetti
Yine de Kamala Harris’in partisini ve ulusu birleştirmek için elinden gelen her şeyi yapma sözü verdiği bir zamanda Netanyahu’nun ziyareti bazı Demokratların konuşmasını boykot edebileceği veya engellemeye çalışabileceği için yalnızca çatlakları ve bölünmeleri daha çok ortaya çıkarmaya hizmet edebilir.
Kamala Harris İsrail’in 7 Ekim’de Hamas öncülüğünde İsrail’e düzenlenen saldırıya cevaben Gazze’ye askeri saldırı başlatmasından bu yana İsrail’i zaman zaman Joe Biden’dan daha çok eleştirdi.
Başkan Yardımcısı Kongre’nin ortak oturumuna başkanlık etmeyi reddetti. Bir yardımcısı programındaki bir anlaşmazlığı gerekçe göstererek Harris’in katılmayışının İsrail’in güvenliğine olan bağlılığında değişiklik olarak yorumlanmaması gerektiğini ve bu hafta Beyaz Saray’da Netanyahu ile görüşeceğini söyledi.
Seçim yarışından çekilen Biden aday olarak Kamala Harris’i desteklediğini duyurdu. / Fotoğraf: AA
Yerel sağlık yetkililerine göre 39 binden fazla Filistinlinin hayatını kaybettiği Gazze’deki savaşın yol açtığı yüksek sivil kayıplar ABD’de İsrail’in geleneksel ateşli destekçileri arasında bile düşmanlık yarattı.
Yurtdışında itibarı ciddi darbe alan Netanyahu, Savunma Bakanı Yoav Gallant ve üç Hamas lideriyle birlikte Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) savaş suçları suçlamasıyla tutuklama emri çıkarması tehdidi altında.
İsrail Güney Afrika tarafından dünyanın en üst mahkemesi olan Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) açılan soykırım davasıyla da mücadele ediyor.
Esir takası ve Batı Şeria meselesi gündemde
Biden Gazze’deki rehinelerin İsrail’deki Filistinli mahkumlarla takas edilmesini öngören ateşkes için bastırıyor. Pek çok İsrailli de Netanyahu’yu sağcı hükümetinin çökmesine yol açacağı korkusuyla böyle bir anlaşmayı geciktirmekle suçluyor. İktidar koalisyonu için güvendiği aşırı sağcı partiler teslimiyet olarak görecekleri şartları kabul etmesi halinde hükümetten çekilme tehdidinde bulundu çünkü.
Netanyahu Washington’a gitmeden önce İsrail’in müzakere ekibini ateşkes görüşmelerine devam etmek üzere perşembe günü Katar’a gitmekle görev ve yetkilendirmişti.
İsrail’in işgal altındaki Batı Şeria’da yürüttüğü yerleşim faaliyetleri ve bağımsız Filistin devletine destek konusu İsrail hükümetleri ile Demokrat yönetimler arasında uzun yıllardır devam eden bir anlaşmazlık.
Geçen hafta İsrail Parlamentosu’nun çoğunluğu Filistin devletinin kurulmasının reddi yönünde oy kullandı. Netanyahu’nun desteğine güvendiği aşırı sağcı partiler Batı Şeria’nın tamamını ilhak etmek istiyor.
Netanyahu’nun Washington ziyareti de birçok İsrailliyi kızdırdı ve pek çok cephede düşmanla savaşılırken ve Gazze’deki rehinelerin serbest bırakılmasını sağlamadan önce Netanyahu’nun ülkeden ayrılmaması gerektiğini söylediler.
