Eski ABD Başkanı ve Cumhuriyetçilerin başkan adayı Donald Trump İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile bir araya geldi. Bu görüşme, Trump’ın Beyaz Saray’dan ayrılmasından bu yana iki liderin ilk buluşması oldu.
Görüşmeye giderken bina girişinde el sıkışan Trump ile Netanyahu gülümseyerek kameralara samimi pozlar verdi. Basına kapalı gerçekleştirilen görüşmede Ortadoğu ve Gazze’deki son durum ile ABD-İsrail ilişkilerinin kapsamlı şekilde ele alındığı bildirildi.
Daha sonra Amerikan medyasına yansıyan görüntülere göre görüşmeden önce salonda bulunan basın mensuplarının bazı sorularını yanıtlayan Trump, kendisinin İsrail’in en önemli dostlarından biri olduğunu belirterek Biden yönetimine yüklendi.
בפגישה עם נשיא ארה״ב לשעבר, דונלד טראמפ 🇺🇸🇮🇱 pic.twitter.com/mfXt0vfiPp
— Benjamin Netanyahu – בנימין נתניהו (@netanyahu) July 26, 2024
Biden ve Harris’i dilinden düşürmedi, ‘Üçüncü Dünya Savaşı yakın’ dedi
İran’la nükleer anlaşmayı iptal ederek İsrail için en büyük iyiliği yaptıklarını savunan Trump, Biden yönetiminin bu konuda da bir şey yapmadığını savundu. Trump ayrıca Demokratların başkan adayı konumuna gelen Harris’in Ortadoğu ile ilgili konularda Biden’dan daha kötü olduğunu öne sürdü.
Seçimi kazanamaması halinde Ortadoğu’da büyük savaşların süreceğini ve belki de Üçüncü Dünya Savaşı’nın yaşanabileceğini savunan Trump “İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Üçüncü Dünya Savaşı’na en yakın olunduğu bir yerdeyiz. Hiç bu kadar yakın olmamıştınız çünkü ülkemizi yetersiz insanlar yönetiyor” dedi.
Netanyahu ise Gazze’de ateşkesin yakın olup olmadığına ilişkin “Umarım öyledir, zaman gösterecek. Biz olsun isteriz ve üzerinde çalışıyoruz” diye konuştu. Netanyahu ayrıca, Roma’da yapılacak müzakerelere İsrailli bir heyetin hafta başında katılmasını beklediğini de sözlerine ekledi.
CNN’e konuşan kaynaklara göre görüşme Netanyahu’nun talebi üzerine Trump’ın Mar-a-Lago’daki (Florida) konutunda gerçekleşti. Başbakan Netanyahu, Kongre’ye hitap ettikten ve Başkan Joe Biden ile Başkan Yardımcısı Kamala Harris ile görüştükten sonra Trump ile buluştu. Demokratların olası adayı olan Harris, Netanyahu ile yaptığı görüşmenin ardından Gazze’de sivillerin çektiği acılar ve savaşın sona erdirilmesi gerektiğine dair güçlü bir mesaj vermişti.
Netanyahu ise görüşme sonrası yaptığı açıklamada, Harris’in yorumlarının bir ateşkes anlaşmasına varılmasını zorlaştırmamasını umduğunu belirtti. İsrail Başbakanı, Trump ile yaptığı görüşmede gazetecilere “Hamas, İsrail ve ABD’nin bir arada olduğunu anladığı sürece anlaşma daha hızlı ilerleyecektir. Umarım bu yorumlar bunu değiştirmez” dedi.
Trump ise Harris’in Netanyahu ile görüşmesinin ardından yaptığı açıklamalarda, Harris’in İsrail’e saygısızlık ettiğini savundu. Trump, CNN’e verdiği demeçte “Bence sözleri saygısızcaydı. İsrail hakkında pek hoş konuşmadı. Yahudiler ona nasıl oy verir bilmiyorum ama bu onlara kalmış elbette” diye konuştu.
Harris’in ofisi, üst düzey bir İsrailli yetkilinin Harris’in sözlerinin bir ateşkes anlaşmasına varılmasını zorlaştırmış olabileceği yönündeki iddiasını reddetti. Demokrat adayın bir yardımcısı CNN’e verdiği demeçte “Neden bahsettiklerini bilmiyorum. Başkan Biden ve Başkan Yardımcısı Harris, Başbakan Netanyahu’ya özel görüşmelerde aynı mesajı verdiler: ateşkes ve rehine anlaşmasını yapmanın zamanı geldi. Görüşme ciddi ve meslektaşça geçti” dedi.
Trump-Netanyahu ilişkisi: ‘S*ktir et onu’ çıkışı, ihanet suçlaması
Bu görüşme, hem İsrail ve Hamas arasındaki savaşta hem de 2024 seçim döngüsünde kritik bir zamanda gerçekleşti. Sık sık modern tarihin “en İsrail yanlısı başkanı” olduğunu iddia eden Trump, bir zamanlar Netanyahu ile olan yakın ilişkisiyle övünüyordu. Ancak aralarındaki ilişki son yıllarda bozuldu ve eski başkan, çatışma süresince Netanyahu ile konuşmaktan kaçındı.
Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail kontrolü altındaki topraklara saldırmasının hemen ardından Trump, Netanyahu’yu savaşı idare etme biçimi nedeniyle eleştirmiş ve o dönemde Fox News’e verdiği demeçte başbakanın ve ülkenin genel olarak “hazırlıksız” olduğunu iddia etmişti.
Trump’ın sonraki aylarda da sürdürdüğü bu eleştirilerin bir kısmı Netanyahu ile olan ve eski bir Trump yönetimi yetkilisinin “aşk-nefret ilişkisi” olarak tanımladığı karmaşık ilişkisinden kaynaklanıyor.
Trump, yönetimi sırasında İsrail’deki ABD büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşımak, İsrail’in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanımak ve İbrahim Anlaşmaları’nın bir parçası olarak İsrail ile ilişkileri normalleştirmek için Ortadoğu’da İsrail’in yararına birçok politikayı yürürlüğe koymuştu. Netanyahu da Trump’ı “İsrail’in gelmiş geçmiş en büyük dostu” olarak nitelendirmiş ve başkanlığı sırasında “tartışmasız bir şekilde” İsrail’in yanında durduğu için onu övmüştü.
Ancak 2020 başkanlık seçimlerinden sonra Netanyahu’nun Biden’ı zaferinden dolayı tebrik etmesi, bu hareketi sadakatsizlik olarak değerlendiren eski başkanı çileden çıkardı. Trump o dönem Axios’a verdiği röportajda Netanyahu için “S*ktir et onu” demişti.
Trump ayrıca Netanyahu’nun başkanlığının son aylarında kendisine ihanet ettiğini iddia etmiş ve İsrail’in 2020’de İranlı üst düzey general Kasım Süleymani’nin öldürüldüğü hava saldırısına katılmayı son anda reddettiğini öne sürmüştü. Eski Başkan Ekim 2023’teki bir mitingde Netanyahu’nun “ABD’yi hayal kırıklığına uğrattığını” savunmuştu.
‘Netanyahu’ya Gazze’de daha uzun bir tasma verecek’
Bu arada Trump’a yakın iki kaynak, Netanyahu’nun son aylarda gayriresmi kanallar aracılığıyla iletişim kurmak da dahil olmak üzere girişimlerde bulunduğunu bildiklerini söyledi.
Mart ayında ise Trump’ın müttefikleri Gazze’deki mevcut çatışmayı görüşmek üzere İsrail’e gittiler. Ancak Trump’ın ekibi bu toplantılardan sonradan haberdar olduğunu söyledi.
Birçok İsrailli Trump’ın Netanyahu’ya Gazze’de daha fazla güç kullanması için “daha uzun bir tasma vereceğini” düşünüyor. Trump birçok demecinde İsrail’in “başladığı işi bitirmesi”ve ABD’nin “İsrail’in işi bitirmesine izin vermesi” gerektiğini söylemişti.
Trump’ın üst düzey bir kampanya danışmanı CNN’e yaptığı açıklamada, Trump’ın Netanyahu ile gergin ilişkilerine rağmen görüşmeye istekli olmasının, Trump’ın onunla bir çalışma ilişkisi geliştirmeye ya da yeniden bağlantı kurmaya istekli olduğunu” gösterdiğini söyledi. Danışman “Bu Trump’ın ikinci döneminde nasıl davranacağının evrimini gösteriyor” diye ekledi.
Toplantı hakkında bilgi sahibi olan kaynaklar, Trump’ın iletmek istediği belirli bir gündem ya da kapsayıcı bir mesaj olmadığını söyledi. Ancak eski Başkan, Kasım ayında seçilmesi halinde Ortadoğu’daki çatışmanın bir an önce sona erdirilmesini isteyeceğini defalarca söylemiş ancak bunu nasıl yapacağına dair ayrıntı vermemişti.
Perşembe günü Fox News’e verdiği bir mülakat sırasında görüşme sorulduğunda Trump şunları söyledi: “(İsrail’in Gazze’de) işini hızlıca halletmesini istiyorum. Çünkü bu olay yüzünden çok yıpranıyorlar. Ve biliyorsunuz İsrail halkla ilişkiler konusunda pek iyi değil.”
Trump röportaj sırasında ayrıca seçim kampanyası sırasında sık sık tekrarladığı gibi, kendisi başkan olsaydı 7 Ekim saldırısının gerçekleşmeyeceğini yine savundu.
