1901 yılından bu yana, insan hakları adına çalışmalar yapan ve mücadele eden kişilere takdim edilen Nobel Barış Ödülü’nün bu yılki sahibi, İranlı kadın aktivist Nergis Muhammedi oldu. Norveç Nobel Komitesi, 2023 ödülünü İran’da kadınlara yönelik baskıya karşı mücadelesi, insan hakları ve özgürlüklerini teşvik etme çabaları nedeniyle Nergis Muhammadi’ye verme kararı aldı.
BREAKING NEWS
The Norwegian Nobel Committee has decided to award the 2023 #NobelPeacePrize to Narges Mohammadi for her fight against the oppression of women in Iran and her fight to promote human rights and freedom for all.#NobelPrize pic.twitter.com/2fyzoYkHyf— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 6, 2023
2022 yılında 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin İrşad Devriyeleri’nce alındığı gözaltında maruz kaldığı darp nedeniyle ölmesinin ardından gözler İran’a çevrilmişti. Amini için önce İran’ın ardından da bütün dünyanın sokaklara dökülmesi ‘Kum kenti yöneticilerinin’ İslam Devrimi’nden bu yana maruz kaldığı en büyük isyan olsa da, İran’da başta kadınlara yönelik olmaz üzere hak ihlalleri yeni değil. Nobel Barış Ödülü’nün bu yılki sahibi Nergis Muhammedi de hak ihlallerine yönelik yükselttiği sesi nedeniyle şu anda Evin Cezaevinde tutuklu.
Muhammedi kadın hakları ve idam cezasının kaldırılması için kampanya yürüten İran’ın önde gelen insan hakları savunucularından biri. Front Line Defenders adlı hak örgütüne göre Muhammadi şu anda başkent Tahran’daki kötü ünlü Evin Cezaevinde yaklaşık 12 yıl hapis cezasına mahkum edilmiş durumda. Suçlamalar arasında devlete karşı propaganda yapmak da var. Muhammadi ayrıca 2003 yılında Nobel Barış Ödülü sahibi İranlı avukat ve insan hakları savunucusu Şirin Ebadi tarafından yönetilen bir sivil toplum kuruluşu olan İnsan Hakları Savunucuları Merkezi’nin başkan yardımcısı.
Ödülü kazanan 19’uncu kadın
122 yıldır verilen Nobel Barış Ödülü’nü kazanan Muhammedi ödüle layık görülen 19’uncu kadın oldu. Ayrıca 2021 yılında Filipinli Maria Ressa’nın Rus Dmitriy Muratov ile birlikte ödülü kazanmasından bu yana ödülü kazanan ilk kadın oldu. Nobel Barış Ödülü, 1895 yılındaki vasiyetinde ödülleri kuran İsveçli sanayici ve dinamitin mucidi Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta Norveç ‘in başkenti Oslo’da verilecek.
NYT’ye konuştu, ‘mücadeleye devam’ dedi
Muhammadi ödül haberinin ardından ABD’nin yüksek tirajlı gazetelerinden The New York Times’a konuştu. Açıklamada insan hakları savunuculuğunun küresel desteği ve tanınmasının kendisini ‘daha kararlı, daha sorumlu, daha tutkulu ve daha umutlu’ belirten Muhammedi, “Ayrıca bu tanınmanın, değişim için protesto eden İranlıları daha güçlü ve daha organize hale getirmesini umuyorum. Zafer yakındır” ifadelerini kullandı.
Muhammedi yaptığı açıklamada “Baskıcı dinci hükümetin acımasız ayrımcılığına, zulmüne ve cinsiyete dayalı baskısına karşı kadınlar özgürleşene kadar mücadele etmeye devam edeceğim” dedi.
2023 Nobel Barış Ödülü’nü kazanmasının ardından Muhammedi’nin ailesi de açıklama yaptı. Ailenin açıklamasında ‘ödülünün onurunun İran’ın cesur kadın ve kız çocuklara’ ait olduğu vurgulandı.
İran’dan kınama
İran, 2023 Nobel Barış Ödülü’ne İran’da tutuklu insan hakları savunucusu Nergis Muhammedi’nin layık görülmesini kınayan bir açıklama yaptı. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, ödül için ‘İran karşıtı politikalar doğrultusunda siyasi bir hamle’ dedi. Nobel Barış Komitesi, defalarca yasaları ihlal eden ve suç teşkil eden eylemlerde bulunarak hüküm giyen bir kişiye ödül verdi” ifadelerini kullanan Kenani, “Taraflı ve siyasi amaçlı olan bu eylemi kınıyoruz” dedi.
Muhammedi kimdir?
Nergis Muhammedi, 21 Nisan 1972 yılında İran’da doğdu. Uluslararası İmam Humeyni Üniversitesi’nden fizik diploması aldı. Üniversite hayatı boyunca öğrenci gazetesinde kadın haklarını destekleyen makaleler yazdı. 2016’da Tahran’da ‘ölüm cezasının kaldırılması için kampanya yürüten bir insan hakları hareketi’ kurması ve yürütmesi nedeniyle 16 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Şu anda cezaevinde bulunan ve İran’daki rejim tarafından 13 kez tutuklanan, beş kez mahkum edilen ve toplam 31 yıl hapis ve 154 kırbaç cezasına çarptırılan Muhammedi hakkında, İran rejimi tarafından yöneltilen ‘ulusal güvenliğe karşı hareket etmek ve rejime karşı propaganda yapmaktan’ suçlaması da bulunuyor.
Muhammedi, kadın ve insan hakları üzerine yürüttüğü kampanya ve çalışmalar nedeniyle İran rejiminin hedefine aldığı kadınlardan biri.
2010 yılında Nobel Barış Ödülü sahibi Şirin Ebadi , Felix Ermacora İnsan Hakları Ödülü’nü kazandığında ödülü Muhammedi’ye ithaf etti. Ebadi, “Bu cesur kadın bu ödülü benden daha çok hak ediyor” demişti.
