Radikal İslamcı örgüt Taliban’ın ABD’nin geri çekilmesinin ardından Ağustos 2021’de başkent Kabil’e girerek Afganistan’da iktidarı ele geçirmesiyle başlayan mülteci krizi gittikçe derinleşiyor. Pakistan örgütün ülkede radikal İslamcı militanlara yardım ettiği suçlamaları üzerine çıkan tartışmaların ortasında bir milyondan fazla kayıtsız Afgan’ı sınır dışı etmeye başladı. Sınır dışı edilen sığınmacılar Taliban tarafından da istenmiyor.
Afgan sığınmacılar Pakistan’ın sınır dışı etme hamlesinin ABD’ye yerleştirilmeyi bekleyen çok sayıda Afgan’ı el mahkum ülkelerine geri gönderdiğini söylüyor. Pakistanlı yetkililerin ABD büyükelçiliğinin koruma mektuplarını genellikle göz ardı ettiğini de belirtiyorlar.
Pakistan’s huge deportation drive has forcibly repatriated scores of Afghans awaiting resettlement in the United States, an advocacy group and Afghan applicants say, adding that Pakistani authorities often ignored US embassy letters of protection https://t.co/LTdRyIzcL8
— Reuters (@Reuters) December 26, 2023
450 binden fazla Afgan evine döndü
Bu durum ABD’nin Kabil’deki büyükelçiliğini kapatması ve anavatanlarında insan hakları kısıtlamaları, mali ve insani krizlerle boğuşmak zorunda kalmaları nedeniyle söz konusu Afganların çabalarını zorlaştırıyor. Birleşmiş Milletler (BM) de 1 Kasım’dan itibaren 450 binden fazla Afgan’ın evlerine döndüğünü ve birçoğunun şu anda sınır yakınlarında zorlu kış koşullarında yaşadığını söylüyor.
Afganistan’daki insani krize yardımcı olan grupların ana koalisyonu olan AfghanEvac’ın başkanı Shawn VanDiver ABD’de özel göçmenlik vizesi veya mültecilerin yeniden yerleştirilmesi için işlem gören en az 130 Afgan’ın sınır dışı edildiğini söyledi. Koalisyon üyelerinden gelen verileri ve İslamabad Büyükelçiliği tarafından ABD hükümetine sağlanan ve bizzat gördüğü ayrıntıları aktardı. Vandiver Pakistan polisinin 230’dan fazla Afgan’ı tutukladığını ancak 80 kadarının serbest bırakıldığını da sözlerine ekledi.
ABD’li yetkili yalanladı: Sınır dışı edilen Afgan sayısı çok az
İsminin açıklanmaması kaydıyla konuşan üst düzey bir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi ABD’nin “bu tür vakaları takip etmek için izleyeceği yasal bir yol olmadığını” söyledi ve ülkeye yerleştirilmeyi beklerken sınır dışı edilen Afganların sayısının “çok az” olduğunu öne sürdü.
2021’de Kabil’i terk etmesinin ardından ABD büyükelçiliği yaklaşık 25 bin Afgan’a ABD’ye yerleştirilmek üzere işlem gördüklerini Pakistanlı yetkililere kanıtlamaları için koruma mektupları gönderdi. VanDiver ve adlarının açıklanmasını istemeyen iki Batılı diplomatik kaynak yerel makamların birçok durumda mektupları görmezden geldiğini söyledi.
VanDiver “Mektuplar bazı durumlarda önemli, bazılarında ise değil. Tüm yerel görevliler buna uymuyor” dedi. Buna karşılık üst düzey bir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi ABD’nin Pakistan polisinin mektuplara saygı gösterdiğine dair örnekleri olduğunu söyledi, ancak ayrıntı vermedi.
Reuters sığınmacılarla görüştü: ‘Yiyecek için paramız yoktu, vize için nasıl başvurabilirdik?’
İngiltere merkezli haber ajansı Reuters polise mektubu gösterdikten sonra üyeleri sınır dışı edilen iki Afgan aile ve mektuba rağmen gözaltına alınan bir Afgan ile konuştu. Söz konusu Afgan vizesi uzatılmadığı takdirde tekrar tutuklanacağı uyarısıyla serbest bırakıldığını söyledi.
İnsan hakları dernekleri ve mülteci destekçisi kuruluşlar Washington’ın koruma ve yeniden yerleştirme sözü verdiği Afganların karşı karşıya olduğu uzun bekleyişin tehlikeli olduğunu vurguluyor.
Pek çok Afgan SIV veya mülteci yerleştirme başvuruları işleme alınmadığı için süresi dolan vizelerle Pakistan’a giriş yaptı ve bu onları uzun yenileme süreleri ve yüksek ücretlerle karşı karşıya bıraktı.
Reuters’ın güvenlik nedeniyle ismini vermediği bir sığınmacı ailesini işlemlerin yürütülmesi için Afganistan’ın başkentinden Pakistan’a taşımak için Ekim 2022’de sahip olduğu neredeyse her şeyi sattığını söyledi. Aileden yedi kişinin de pasaportu ve vizesi var. Ancak artan masraflar birikimlerini tüketti ve para kazanmak için sokakta yiyecek satmaya başlasalar da kira ve faturaları zar zor karşılayabilen aile süresi dolan bir yıllık vizeleri yenilemek için gereken yüzlerce dolarlık ücrete ulaşamadı. Ailesiyle birlikte bekleyişi süren sığınmacı “Yiyecek için paramız yoktu, vize için nasıl başvurabilirdik?” dedi.
ABD tarafından finanse edilen bir sivil toplum kuruluşunun eski çalışanı ABD elçiliğini aramaya çalışmış ama ulaşamamış. Şimdi ailesiyle Kabil’de saklanıyor: “Beş çocuğum var, evim yok. Şu an bir akrabamın evinde yaşıyorum. Burada işe başvuramıyorum. Ne yapacağımı bilmiyorum.”
ABD’li yetkililer de Pakistan’daki binlerce Afganla Darice, Peştuca ve İngilizce dillerinde WhatsApp uygulamasına dayalı bir acil durum hattı aracılığıyla iletişim kurmaya çalıştıklarını söylüyor. Üst düzey Dışişleri yetkilisi bakanlığın yardım hattına bildirilen birkaç vakada sınır dışı edilmeyi başarıyla önlediğini öne sürdü.
Bu ay Pakistan’daki geçici hükümet üçüncü ülkelere yerleştirilmek isteyen Afganların evrak yenilemesi için 31 Aralık’ta tanınan süreyi Şubat ayına kadar uzatacağını ve süresi dolan vizelerle ülkeden ayrılanlar için fazla kalış ücretini yarıya indireceğini açıklamıştı.
Aralarında Afganistan Özel Temsilcisi Thomas West’in de bulunduğu üç üst düzey ABD yetkilisi kısa süre önce konuyla ilgili görüşme yapmak üzere İslamabad’ı ziyaret etse de görüşmelerden henüz bir sonuç çıkmadı.
