Ortadoğu’da bir dönem birçok ülkeye kabusu yaşatıp 2017’den itibaren etki alanı zayıflamaya başlayan terör örgütü IŞİD’e ilişkin endişeler tekrar gündemde. Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı (Pentagon) örgütün yeniden yapılanma yolunda olduğu uyarısını yaparak saldırıların da iki kat artabileceği sinyalini verdi. Bu uyarı, Fransa’da 26 Temmuz’da düzenlenecek Paris Olimpiyatları’ndan hemen önce gelmesiyle de dikkat çekti.
İngiltere merkezli haber ajansı Reuters, Tacik gazeteci Temur Varki’nin aldığı bir telefonu haberleştirdi. Varki, Moskova’daki “Crocus City Hall” adlı konser salonunda 22 Mart akşamı silahlı kişilerce düzenlenen 139 kişinin ölümüyle sonuçlanan terör saldırısında IŞİD konusunu ilk dile getirenlerden biriydi. Varki, bu saldırıyı Tacikistan’dan Moskova’ya giden IŞİD militanlarınca işlendiğini iddia etmişti nitekim öyle olduğu da anlaşılmıştı. Bu iddiasının gündeme gelmesinden aylar sonra Varki, Paris polisinden bir telefon aldığını söyledi.
Varki polisin kendisine Tacikistan’dan gelen küçük göçmen topluluğu hakkında; “Kimleri tanıyorsunuz? Kaç kişi? Nerede?” sorularını yönelttiğini söyledi. Reuters’a göre Varki’yi arayan memurlar gazeteciyle Rusça konuşmuş. Rusça, Orta Asya’da ve haliyle Tacikistan’da yaygın olarak kullanılan bir dil.
Fransa’da sığınmacı olarak yaşayan BBC gibi yayın organları için çalışan Varki, kendisini arayan polislere ülkede, çoğu göçmen ve muhalif olan bir avuç Tacik tanıdığını söylediğini belirtiyor. Varki, “Ama ben hiç cihatçı tanımıyorum, dedim onlara” diyor.
İstihbarat yarışı
Reuters’e göre Fransa’da olası bir kör noktaya karşı bir istihbarat yarışı başlamış durumda. 26 Temmuz’da başlayacak Paris Olimpiyatları öncesinde Fransız güvenlik birimleri istihbarattaki bir kör noktayı gidermek ve ülkedeki Tacikler ve diğer Orta Asyalılarla daha derin bağlar kurmak için yarışıyor. Bu kişiler arasında mevcut ve eski istihbarat yetkilileri, polis, diplomatlar ve yetkililer tarafından temasa geçilen Orta Asyalı göçmenler bulunuyor.
Bu istihbarat yarışının kapsamı akıllara 2024 yılında yaşanan bazı saldırıların etkisini getirdi. IŞİD’in Afganistan kolu olarak bilinen IŞİD Horasan’ın Tacik üyeleri tarafından gerçekleştirilen iki büyük saldırı dünya genelinde endişeleri tırmandırdı.
İran’da 3 Ocak’ta düzenlenen çifte intihar saldırısında, öldürülen Devrim Muhafızları komutanı Kasım Süleymani için düzenlenen anma töreninde yaklaşık 100 kişi hayatını kaybederken, 22 Mart’ta Moskova’da yaşanan trajedide silahlı kişiler Crocus Belediye Binası’nda konsere katılanlara ateş açarak 130’dan fazla kişinin ölümüne neden oldu.
Fransız yetkililer, Mayıs ayı sonunda Fransa, ABD ve Ukrayna’nın karşılaşacağı Saint-Etienne futbol stadyumunda IŞİD adına intihar eylemi planladığından şüphelenilen 18 yaşındaki Çeçen birinin tutuklanmasıyla Olimpiyatlara yönelik saldırıyı engellediklerini açıkladılar. Karmaşık sömürgeci geçmişi, artış gösteren islamofobi ve Ortadoğu ve Afrika’daki savaşlara katılımı ile Fransa, uzun zamandır saldırıların hedefi olmuştu. Geçtiğimiz ay Paris polis şefi Laurent Nunez, Olimpiyatlarda “Radikal İslam çerçevesindeki terörizm ana endişemiz olmaya devam ediyor” demişti. Yetkililer yine de olimpiyatlara yönelik doğrudan bir tehdit olmadığı söyleminde de ısrarcı olmaya devam ediyor.
Yoksul genç erkekler örgüt için cazip bir profil
1990’larda iç savaşla boğuşan Tacikistan, eski Sovyet cumhuriyetleri arasında en yoksul olanı. Ekonomisinin neredeyse yarısını göçmenlerden – özellikle de Rusya’dan – gelen işçilerin bıraktığı dövizlere dayanıyor. Pek çok güvenlik uzmanına göre Tacik diasporası arasındaki yoksul, izole genç erkekler IŞİD-H için cazip bir üye profili oluşturuyor. Ancak bir istihbarat kaynağının Reuters’a verdiği bilgiye göre Fransız istihbaratı Orta Asya’da çok az sayıda varlığa sahip ve bu küçük, birbirine sıkı sıkıya bağlı topluluklara nüfuz etmekte zorlanıyor. Fransa’daki Tacik Derneği’ne göre ülkede yaklaşık 30 Tacik aile yaşıyor.
Aynı kaynak 2022 yılında Strazburg’da bir saldırı planladığı için tutuklanan Tacik bir adama işaret etti. Kaynak bu kişinin yurtdışında bulunan IŞİD-H yöneticilerinden aldığı talimatlar doğrultusunda hareket ettiğini söyledi. İkinci bir güvenlik kaynağı ise Fransa’nın Afganistan civarındaki ülkelerde bulunan ve internette güçlü bir varlığa sahip olan ve Avrupa ülkelerindeki genç erkekleri yurt dışında gruba katılmak yerine yurt içinde saldırılar gerçekleştirmeye ikna etmeye çalışan bir düzine IŞİD-H yöneticisi tespit ettiğini söyledi.
Kaynağa göre bu kişiler daha sonra, sadece birkaç hafta sürebilen bir süreçte, örgüte katılan gençleri ilgili ülkede sahte kimlik ve silah temin edebilecek kişilerle buluşturuyor. Reuters’ın ulaştığı Varki ile konuşan iki polis memuru yorum yapmayı reddetti. Paris polisi soruları Fransız içişleri bakanlığına yönlendirdi, o da yorum yapmayı reddetti.
Tacikistan dışişleri bakanlığı ise Reuters’ın yorum talebine yanıt vermedi.
Pentagon: Saldırılar artacak
Pentagon da salı günkü açıklamasında IŞİD’in bu yıl üstlendiği saldırıların arttığını ve geçen yılı ikiye katlama yolunda ilerlediğini söyledi. Bu durum tüm dünyayı alarma geçiren örgütün yavaş yavaş yeniden canlandığına işaret ediyor. Irak ve Şam’da IŞİD’e karşı yürütülen operasyonlar devam ediyor. Buna rağmen ABD Merkez Komutanlığı’nın (CENTCOM) hazırladığı rapora göre IŞİD’in bu yılın ilk yarısında Irak ve Suriye’de 153 saldırının sorumluluğunu üstlendiğini gösteriyor. Oysa 2023’ün tamamında Irak ve Suriye’de düzenlenen saldırı sayısı 121’di.
CENTCOM bu saldırılarda artış beklediklerini kaydetti.
IŞİD-H’nın Batı’ya yayılan ayak izleri
Rusya, Türkiye ve İran, IŞİD’in Horasan kolunun son hedef aldığı ülkeler olarak öne çıkmıştı. The Diplomat da örgütün Horasan kolunun Türkiye, İran ve Avrupa’ya doğru genişlediğini anlatan bir yazısında Batı’ya uzanan ayak izlerinin analizini yazmıştı.
Yazıya göre IŞİD-Horasan, Taliban’ın Afganistan’da yönetimi geçirdiği 2021 yılından sonra strateji değiştirmek zorunda kaldı. Taliban’ın bölgede yeniden güç kazanması IŞİD-Horasan’ı uluslararası arenada genişlemeye itti. The Diplomat’ta yayımlanan Peter Smith, Levent Kemal, ve Lucas Webber imzası taşıyan analizde şöyle dendi: “IŞİD Horasan propaganda üretiminde ve militan operasyonlarında uluslararasılaşma stratejisi izledi. Bu doktrinin son kısmı, şubenin yurt içinde yabancı diplomatik tesislere ve vatandaşlara yönelik hedeflerini artırmasına ve dış operasyon faaliyetlerinin hızlanmasına yol açtı. Stratejisinin bölgeselleşme bileşeni büyük ölçüde Güney ve Orta Asya’ya odaklandı, ancak örgütün bu kolu aynı zamanda Batı’ya doğru genişlemekte ve ayak izini artırmakta ve İran, Türkiye ve Avrupa’ya odaklanmaktadır. Bu eğilim muhtemelen önümüzdeki aylarda ve belki de yıllarda hızlanarak devam edecek ve Avrasya ve daha geniş anlamda Batı genelinde önemli güvenlik sonuçları doğuracaktır.”
