Rusya’nın paralı asker şirketi Wagner’in Lideri Yevgeni Prigojin’in 25 Ağustos’ta yaşanan uçak kazasıyla tartışmalı bir şekilde ölümü üzerinden tam 40 gün geçti. Ukrayna Savaşı’nda Bahmut’u ele geçirmeleri ardından gündeme gelen ve Afrika’daki varlığı nedeniyle Batı ülkelerini zaman zaman alarma geçiren Wagner’in lideri, ölümünün 40’ıncı gününde Rusya’nın birçok kentinde anıldı.
Rusya’nın birçok kentinde yapılan anmalara düzinelerce insanın yanısıra Wagner savaşçıları da katıldı. “Kahraman” gibi anılan Prigojin’in mezarına, çiçekler bırakılırken birçok kilisede de kendisi ve beraberinde ölenler için dualar edildi. 62 yaşındaki Prigojin’in St. Petersburg’daki mezarına annesi Violetta ve oğlu Pavel de çiçek bıraktı. Destekçileri Wagner’in üzerinde kafatası ve “Kan, Onur, Anavatan, Cesaret” sloganı bulunan siyah bayraklarını da yanlarında getirmişti. Wagner’in Telegram’dan yaptığı açıklamada Prigojin için “Bazı olaylar nedeniyle eleştirilebilir ama o vatanın çıkarlarını farklı kıtalarda savunan bir vatanseverdi” denildi.
Wagner Lideri Prigojin ölümünün 40’ıncı gününde anıldı.
Düzinelerce Wagner destekçisi ve savaşçıların düzenlediği törene karşın Moskova hükümetinde de yine sessizlik hakimdi. Rus devlet televizyonunda anma törenlerine yer verilmezken herhangi bir yayın ya da resmi bir anma töreni de yapılmadı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de ajandasının yoğun olduğu gerekçesiyle Prigojin’in cenazesine katılmamış bu da ölüm emrinin Kremlin tarafından verildiği iddialarını yeniden gündeme getirmişti.
Doğu Ortodoks kilisesinde ölümden sonraki 40’ıncı günde ölen kişinin cennete ya da cehenneme son yolculuğunu yaptığına inanılır. Bu sebeple Ortodokslarda da ölümün 40’ıncı günü ölenler anılır.
İsyanı takip eden uçak ‘kazası’
Prigojin, Moskova’da başarısız bir isyana liderlik ettikten iki ay sonra, 23 Ağustos’ta Moskova’dan St. Petersburg’a giderken içinde bulunduğu ve kendisiyle birlikte Wagner’in diğer önemli isimlerini taşıyan özel jetin düşmesi sonucu hayatını kaybetmişti. Diğer iki üst düzey Wagner komutanı, Prigojin’in dört koruması ve uçağın üç mürettebatı da sebebi hala açıklanamayan kazada ölmüştü. Ölenler arasında Wagner’in askeri operasyonlarını yöneten Dmitry Utkin de dahil Wagner’in birkaç üst düzey yetkilisi bulunuyordu. Uçakta Wagner üyeleri Valery Chekalov, Sergey Propustin, Yevgeni Makaryan, Alexander Totmin ve Nikolay Matuseyev yer alıyordu.
Uçak kazası Wagner’in Bahmut’u ele geçirmesi ardından Rusya Savunma Bakanlığı’na dair şikayetlerinde seslerini yükseltmesi ve bu sebeple 23-24 Haziran’da düzenlenen kısa ömürlü isyanını takip etmişti. İsyanı sona ermesi Belarus devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun araya girmesiyle olmuştu. Lukaşenko’nun devreye girmesiyle Wagner, birliklerini Belarus’taki kamplara çekmişti. Wagner askerlerini ülkesinde konuşlandıran Lukaşenko, ülke askerlerinin Wagner savaşçıları tarafından eğitilmesini istiyordu. Bunu da isyanın bastırılmasının ardından yaptığı açıklamayla ortaya koyuyordu. Hatta öyle ki Lukaşenko Prigojin’in ve beraberindeki Wagner üyelerinin öldüğü kaza sonrasında da bu tutumunu sürdürdü. “Wagner yaşıyor ve Wagner Belarus’ta yaşayacak” ifadesini kullanan Lukaşenko, paralı asker grubunu kuran liderliğin hedefleri doğrultusunda Wagner’in ana kadrosunun görevi sürdürmeye devam edeceği mesajını verdi.
Uçağın düşmesine neyin sebep olduğu henüz belli değil; ancak olay yerine yakın bulunanlar İngiltere merkezli haber ajansı Reuters’a bir patlama sesi duyduklarını ve ardından jetin yere çakıldığını gördüklerini söylemişti. Kazanın ardından iddiaların ortasına oturan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Haziran ayındaki Wagner isyanının intikamını almak için Prigojin’in ölüm emrini verdiği iddiasını reddediyor.
Batı’nın kabusu: Afrika’da Wagner varlığı
Nijer’de Temmuz sonunda yaşanan darbeyi destekleyenler Rusya bayrakları açmıştı.
Paralı asker şirketi Wagner bunun dışında bir dizi Afrika ülkesinde de aktifti. Wagner’in Afrika’daki varlığı Batı ülkelerini de alarm konumuna getiriyordu. Zaten Prigojin, Utkin ve diğer Wagner üyelerinin Rusya’nın Tver kentinde düşen uçakta ölmesinden önce Afrika’da oldukları biliniyordu. Prigojin ölmeden önce en son bir video ile yaptığı açıklamayla gündeme gelmişti. Wagner’e bağlı Grey Zone Telegram kanalı tarafından yayınlanan kısa videoda Prigojin, “Hayatta olup olmadığımı, nasıl olduğumu tartışanlar için, şu anda hafta sonu, Ağustos 2023’ün ikinci yarısı, Afrika’dayım” diyordu.
Rusya, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) döneminde Sosyalizme yakın olan Afrika ülkeleriyle Batı ülkelerinin sömürgeci yaklaşımına karşı müttefiklik kurmuştu. SSCB’nin dağılmasıyla durma noktasına gelen ilişkiler son 10 yılda Moskova’nın Afrika’ya artan ilgisiyle yeniden gündeme gelmişti. İlk kez 2019 Ekim’inde Soçi’de Rusya Afrika Zirvesi düzenlenmişti. Bir diğer Rusya Afrika Zirvesi, bu yıl 27-28 Temmuz’da St. Petersburg’da gerçekleştirilmişti.
Afrika’daki varlığı Wagner üzerinden konuşuluyordu, keza o dönem henüz ölmemiş olan Prigojin de isyanın ardından St. Petersburg’daki zirvede Afrikalı temsilcilerle bir araya gelmişti. Rusya, başta Kuzey Afrika ülkeleri olmak üzere, 20’den fazla Afrika ülkesine silah sağlıyor. 40’tan fazla ülke ile askeri ve teknoloji anlamında işbirliği yapıyor.
Wagner Grup’un da bazı doğal kaynakları çıkarma hakkına karşılık Afrika ülkelerindeki yöneticilere güvenlik ve siyasi danışmanlık hizmetleri verdiği biliniyor. Günümüzde Wagner; Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Sudan, Libya, Madagaskar, Angola, Gine, Gine-Bissau, Mozambik, Zimbabve ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde faaliyet gösteriyordu.
Afrika ordularında geçmişte SSCB ve bugün Rusya tarafından eğitilmiş çok sayıda uzman var.
Afrika’da son zamanlarda artan eski sömürgelere isyan etme sürecinin bir parçası olan askeri darbelerde de Rusya’nın etkisi ortada. Temmuz ayındaki Nijer’de gerçekleşen askeri darbeyi destekleyenlerin ellerinde Rusya bayraklarıyla meydanlarda boy göstermeleri de oldukça gündem olmuştu. Ancak bu sadece Nijer için değil yakın zamanda askeri darbe yaşanan Burkina Faso, Mali’de de görüldü. Artık Afrika’da Rusya Federasyonu’nun kırmızı, beyaz ve mavi bayrağını meydanlarda görmek neredeyse sıradan bir hale geldi.
Wagner’in Prigojin’in ardından Afrika’da nasıl bir rol oynayacağı da merak konusu olmayı sürdürüyor.
