Ukrayna ve Rusya yetkilileri üç yıllık bir aradan sonra yeniden ve ilk kez yüz yüze görüştüler. İstanbul’da Türkiye’nin arabuluculuğunda yapılan görüşmelerden esir takası dışında bir sonuç şimdilik çıkmadı ama taraflar görüşmelere devam etme kararı aldı. Görüşmelerde Rusya’nın toprak taleplerinin ilk gün ilerlemeyi önlediği haberleri var.
Aslında Rusya devlet Başkanı Vladimir Putin gelmeye karar verseydi, bütün dünyanın gözü sahiden İstanbul’da olacaktı, çünkü belki Amerikan Başkanı Donald Trump da gelecekti ve Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’nin de katılımıyla dörtlü bir zirve toplantısı gerçekleşecekti.
Ama Vladimir Putin bu barış görüşmelerini daha düşük dereceli bir heyetle yürütmeyi tercih etti. Toplantılardan kimse bir günde barış anlaşması çıkmasını beklemiyordu ama Ukrayna tarafı en azından bir ateşkes kararı çıkmasını ümit ediyordu. O da olmadı. Onun yerine taraflar bir esir takası daha yapmakta mutabık kaldılar. İki taraf 1000’er esiri değiş tokuş edecekler.
Rusya-Türkiye-Ukrayna heyetleri İstanbul’da Cumhurbaşkanlığı’nın Dolmabahçe Sarayının Beşiktaş tarafında yer alan ofislerinde U şeklinde bir masada toplandı. İlginçtir, aynı masada birkaç saat önce de Amerika-Türkiye-Ukrayna heyetleri oturuyordu.
Bu ilk toplantıdaki ABD heyetinde ülkenin Dışişleri Bakanı Marco Rubio, ABD’nin Ankara Büyükelçisi Tom Barrack ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna Özel Temsilcisi Keith Kellogg vardı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan başkanlığındaki toplantıya MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın da katılması dikkat çekti. Ukrayna tarafında ise Ukrayna heyetinde ise Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi Başkanı Andriy Yermak, Dışişleri Bakanı Andrii Sybiha ve Savunma Bakanı Rustem Umerov vardı.
Bu toplantıdan sonra Amerikan heyeti çıktı, Rus heyeti aynı masanın etrafına geldi ve bu kez esas toplantıya geçildi. Yaklaşık 1 saat 45 dakika süren toplantıda Türk heyetinde Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın yine yer aldı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Müşaviri Vladimir Medinskiy’in başkanlık ettiği Rus heyetinde, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Galuzin, Rusya Genelkurmay Başkanlığı Ana İstihbarat Dairesi (GRU) Başkanı İgor Kostyukov ve Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Aleksandr Fomin ve yetkililer hazır bulundu.
Ukrayna Savunma Bakanı Rüstem Umerov’un başkanlık ettiği Ukrayna heyetinde ise Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergiy Kyslytsya, Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) Başkan Yardımcısı Oleksandr Poklad, Dış İstihbarat Servisi Başkan Yardımcısı Oleh Luhovskyi ve yetkililer yer aldı.
Fidan: Barış yolunda ilerlemek için bu fırsatı değerlendirmek zorundayız
Toplantının açılışında konuşan Dışişleri Bakanı Fidan, “Güçlü taahhütlerin önümüzde yeni bir fırsat penceresi açtığını görmekten memnuniyet duyuyoruz” dedi.
Fidan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın barış çağrılarına kulak vermiş olmalarını önemli bulduklarını söyledi.
Fidan, Rusya ve Ukrayna’nın doğrudan görüşmelere başlamaya hazır olmalarının bugünkü kritik aşamayı mümkün kıldığını belirterek, “Takdir edersiniz ki gelinen aşamada iki yol bulunmaktadır. Yollardan biri bizi barışa götürecek bir süreci başlatacak, diğeri ise daha fazla yıkıma ve can kaybına yol açacak. Taraflar bu yollardan hangisini seçeceklerine, kendileri kendi iradeleriyle karar vereceklerdir” diye konuştu.
En başından beri savaşı nasıl sona erdirebilecekleri konusunda yoğun çaba sarf ettiklerini dile getiren Fidan, “Sayın Cumhurbaşkanımız da tarafları bir araya getirmek için yoğun gayret göstermiştir. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’nin Ankara ziyareti, müzakerelerin başlatılması yönünde önemli bir adım olmuştur” dedi.
Fidan, görüşmelere katılan Rus heyetini ağırlamaktan da aynı derecede memnuniyet duyduklarını vurgulayarak, “Her iki tarafın temsilcilerini İstanbul’da misafir ediyor olmamız, savaşın sona erdirilmesine yönelik güçlü irademizi gözler önüne sermektedir” ifadelerini kullandı.
Fidan, toplantının, Mart 2022’den bu yana taraflar arasında gerçekleşen ilk doğrudan temas niteliği taşıdığına işaret ederek, “Barış yolunda ilerlemek için bu fırsatı değerlendirmek zorundayız. Geç kalınan her gün daha fazla yaşamın kaybedilmesine sebebiyet vermektedir” değerlendirmesinde bulundu.
Rusya-Ukrayna Savaşı can almaya devam ederken, ateşkesin bir an evvel hayata geçirilmesinin kritik önem taşıdığını vurgulayan Fidan, “Ateşkesin müzakerelerle eş zamanlı olarak sağlanması yönünde de önümüzde bir fırsat bulunmaktadır. Burada bir hususu bilhassa vurgulamak isterim. Bundan sonraki aşamayı, yapacağımız tercihler ve atacağımız adımlar doğrultusunda hep beraber belirleyeceğiz” diye konuştu.
Fidan, bu görüşmelerin, bir liderler toplantısının temelini oluşturması açısından da oldukça önemli olduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:
“Yapıcı bir anlayışla müzakere ederek barışa ulaşmanın mümkün olduğuna yürekten inanıyoruz. Şu hususu bir kez daha açıkça vurgulamak istiyorum. Türkiye, savaşı sona erdirme ve barışı sağlama yönündeki çabalarımızla her daim yanınızda olacaktır. Barış için mümkün olan her türlü katkıyı sunmaya da hazırız. Hepinize bir kez daha İstanbul’a hoş geldiniz diyor ve yapılacak teknik müzakerelerde taraflara, sizlere başarılar diliyorum.”
Kremlin’den açıklama
Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, başkent Moskova’da gazetecilere İstanbul’daki barış müzakerelerini değerlendirdi.
Putin ile ABD Başkanı Donald Trump arasındaki olası temaslara ilişkin konuşan Peskov “Putin ve Trump arasındaki temaslar, Ukrayna ile ilgili bir çözüm, ikili ve uluslararası ilişkiler, bölgesel konular bağlamında son derece önemli ancak bunun için dikkatli bir hazırlık gerekiyor” ifadesini kullandı.
İstanbul’daki Rus heyetinin Moskova ile sürekli iletişim halinde olduğuna işaret eden Peskov “Putin tüm bilgileri çevrim içi olarak alıyor, sürekli rapor veriliyor” dedi.
Peskov İstanbul’daki barış müzakerelerinin önemini vurgulayarak “Doğal olarak artık tüm gözler İstanbul’daki müzakerelerin nasıl geliştiğini izliyor. Yakın zamanda doğrudan Rusya-Ukrayna müzakerelerinin başlayacağını umuyoruz. Şimdilik söyleyecek bir şey yok, görüşmelerin başlamasını bekleyelim” diye konuştu.
Zelenski Tiran’a umutlu gitmişti
İstanbul’da heyetler bir araya gelirken Tiran’daki Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesinde konuşan Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski de Ukrayna’da barışın sağlanmasına ihtiyaç olduğunu, Avrupa’da istikrarın devamının da buna bağlı olduğunu söyledi, Türkiye’nin ev sahipliğinde Rusya ile Ukrayna arasında İstanbul’da düzenlenen müzakerelerin barışa giden yolda önemli bir adım olduğunu belirtti.
Zelenski “Dün Ankara’daydım. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ben, Putin’le Ankara ya da İstanbul’da doğrudan görüşmeye, tüm önemli meseleleri çözmeye hazırdık. Ama Putin kabul etmedi” dedi.
Toplantılara katılmak üzere İstanbul’da bulunan Rus heyetinin üst düzey yetkililerden oluşmadığını söyleyen Zelenski Rusya’nın barış konusunda kararlı olup olmadığını görmek amacıyla Ukrayna heyetini İstanbul’a gönderdiğini kaydetti.
“Bir numaralı önceliğimiz tam, koşulsuz ve dürüst bir ateşkes” diyen Zelenski bugün İstanbul’daki görüşmelerden en azından ateşkesle başlayan bir sonuç alınması gerektiğini vurguladı.
“Putin’i heyetine gerçek bir yetki vermeye çağırıyorum”
Zelenski 2022’deki müzakereleri bozanların Ukrayna ya da Batılı liderler olmadığını belirterek “Görüşmelere boş kafalar gönderen Ruslardı ve bu da diplomasinin anlamını yok ediyor” diye konuştu.
“Eğer bugün Rus heyetinin gerçekten sadece tiyatral olduğu ve herhangi bir sonuç üretemediği ortaya çıkarsa, dünya buna yanıt vermelidir” diyen Zelenski enerji sektörü ve bankalara yönelik yaptırımlar da dahil olmak Rusya’ya “güçlü bir tepki” verilmesi gerektiğini söyledi.
Zelenski “Ukrayna savaşı sona erdirmek için tüm gerçekçi adımları atmaya hazır. Putin’i heyetine gerçek bir yetki vermeye çağırıyorum” dedi.
Ölümlere tam anlamıyla son verilmesi gerektiğini vurgulayan Zelenski “Müzakere sürecinde en azından asgari düzeyde bir güven tesis etmeliyiz. Bu da savaş esirlerinin serbest bırakılması, kaçırılan Ukraynalı çocukların geri verilmesi ve sivil rehinelerin serbest bırakılmasıyla sağlanabilir” değerlendirmesinde bulundu.
Zelenski ABD Başkanı Donald Trump’ın savaşı sona erdirmek istediğini belirterek “Başkan ile yakın çalışmaya devam etmemiz ve mümkün olduğunca koordineli olmamız gerekiyor. Uzun vadeli ABD desteği de hayati önem taşıyor” dedi.
“Hangi konuların liderlik düzeyinde ele alınması gerektiğini net bir şekilde belirlememiz ve tanımlamamız gerekiyor, daha aşağı düzeyde değil” diyen Zelenski bu görüşmeler aracılığıyla hem Ukrayna hem de tüm Avrupa için “yeni bir güvenlik mimarisi” oluşturmaya başlandığını kaydetti.