Ermenistan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e Ukrayna’daki savaş suçlarını gerekçe göstererek tutuklama emri çıkaran Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne (UAD) üye olmasının ardından Moskova öncülüğündeki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) üyeliğini dondurma kararı aldığını duyurdu. Erivan’ın bu hamlesine Moskova’dan tepki de gecikmedi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Perşembe günü verdiği bir röportajında ülkesinin KGAÖ üyeliğini dondurma kararını aldıklarını açıkladı. Paşinyan bu kararı, geçtiğimiz yaz aylarında yaşanan Karabağ krizinde paktın başarısız olmasına bağladı. Paşinyan ayrıca, son 30 yılda iki kez savaştıkları Azerbaycan yönetiminin uzun vadeli bir barışı sağlamak için isteksiz davrandığını ifade ederek gereken ilkelere uymadığını söyledi.
Paşinyan, France 24 televizyonuna verdiği demeçte, Rusya’nın öncülüğündeki KGAÖ’nün Ermenistan’ı başarısızlığa uğrattığını söyledi. Paşinyan “Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Ermenistan açısından özellikle 2021 ve 2022’de hedeflerine ulaşmadı” ifadelerini kullandı. “Artık pratik anlamda bu anlaşmaya katılımımızı dondurmuş bulunuyoruz. Bundan sonra ne olacağına gelince, bunu göreceğiz” ifadelerini kullanan Ermenistan Başbakanı, Ermenistan’daki Rus askeri üssünün kapatılması konusunun şu an gündemde olmadığını söyledi. Paşinyan’a göre üs konusu, farklı anlaşmalara tabi.
Kremlin’den yanıt geldi: Bildirim almadık
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Rusya Savunma Bakanlığı’nın Zvezda televizyon kanalına verdiği demeçte, Paşinyan’ın sözleri hakkında değerlendirmede bulundu. Ermenistan’ın bu yönde herhangi resmi bir eylemde bulunmadığını söyleyen Peskov, Moskova’nın Ermenistan tarafından gelecek daha detaylı bilgiye ihtiyaç duyduğunu söyledi. Reuters haber ajansının aktardığına göre, Kremlin Sözcüsü Peskov, Ermenistanlı yetkililerle iletişime geçmek ve bu açıklamaların ne anlama geldiğini açıklığa kavuşturmak istediklerini söyledi. KGAÖ Sekreterliği’nin Erivan’dan üyeliğinin askıya alınmasıyla ilgili herhangi bir bildirim almadığını söyleyen Peskov, “Üyeliğin dondurulmasıyla ilgili teze gelecek olursak, görünüşe bakılırsa bu, Ermenistan Cumhuriyeti’nin son dönemde örgütün düzenlediği bir dizi etkinliğe katılmamasına atıfta bulunuyor” ifadelerini kullandı.
‘Üyeliğimizi gözden geçiriyoruz’ demişti
Paşinyan geçtiğimiz aylarda Ermenistan’ın Rusya’ya bağımlılığından duyduğu rahatsızlığı dile getirmiş ve ülkesinin savunma ihtiyaçları konusunda artık Moskova’ya güvenemeyeceğini söylemişti. Paşinyan bu sözlerinin ardından da zaten ülkesinin KGAÖ üyeliğini gözden geçirdiği sinyalini vermişti. Rusya’nın birkaç ay önce Ermenistan halkına açıkça hükümeti devirme çağrısında bulunduğunu savunan Başbakan Nikol Paşinyan, Moskova yönetiminin kendisine yönelik propagandasının hız kesmeden sürdüğünü de iddia etmişti.
Azerbaycan 2020’deki, etnik Ermenilerin yaşadığı ancak uluslararası alanda Azerbaycan’ın bir parçası olarak tanınan tartışmalı Dağlık Karabağ savaşında toprakların büyük bölümünü geri almıştı. Geçtiğimiz yıl da Azerbaycan ordusu bölgenin kontrolünü ele geçirerek bölge sakinlerinin çoğunun Ermenistan’a göç etmesine neden olmuştu.
Genel sekreterlikten çekilip, tatbikata asker göndermemişti
Paşinyan, 10 Ocak 2023’te Azerbaycan ile yaşanan ihtilaf nedeniyle Ermenistan’da yapılması planlanan KGAÖ tatbikatını uygun bulmadıklarını belirtmiş ve ülke topraklarında gerçekleştirilmesini reddetmişti. Ermenistan, KGAÖ Genel Sekreter Yardımcılığı görevinden çekilmişti. KGAÖ Barış Gücü Kuvvetleri’nin 9 Ekim 2023’te Kırgızistan’da başlayan “Sarsılmaz Kardeşlik-2023” tatbikatına Ermenistan Silahlı Kuvvetleri asker göndermemişti. Ermenistan, 20 Kasım 2023 tarihinde yardım taleplerinin KGAÖ gündeminden düşürülmesini istemişti. Başbakan Nikol Paşinyan, 12 Şubat’ta halihazırda yasal açıdan KGAÖ üyesi olduklarını ancak bu blok stratejisinin uzun vadede çıkarlarına uygun olup olmadığı konusunda ülkesindeki tartışmaların sürdüğünü açıklamıştı.
KGAÖ’nün Rusya ve Ermenistan dışındaki diğer üyeleri de Belarus, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan.
KGAÖ nedir?
Sovyetler Birliği’nin 1991’de resmen dağılması sonrası Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan ve Ermenistan 15 Mayıs 1992 yılında Taşkent’te Kolektif Güvenlik Anlaşmasını imzaladı. Bu metin, üyeler arasında iş birliğinin artırılması ve ortak tehlikelere karşı politika üretilmesini içeriyordu. 1994’te yürürlüğe giren anlaşmanın yasal çerçevesi ve örgütün organizasyon yapısı 1999 yılına kadar oluşturuldu. Anlaşmaya sonradan Azerbaycan (1993), Gürcistan (1993) ve Beyaz Rusya (1994) katıldı. 1999’da anlaşmanın uygulanmasına yaşanan sorunları gerekçe gösteren Özbekistan, Azerbaycan ve Gürcistan, üyeliklerini sonlandırdı.
Kurumsallaşmasını 2002’de tamamlayan örgüt, bu tarihte imzaladıkları yeni anlaşmayla “askeri ittifaka” dönüştü. Örgütün günümüzdeki üyeleri Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan. Ülkelerin askeri ve siyasi güçlerini artırma amacı taşıyan örgüt Orta Asya ve Kafkaslarda aktif kurumlar arasında sayılıyor.
Rusya’nın ‘arka bahçesi’ne Fransız hava savunma sistemleri
Fransa Savunma Bakanı Sebastien Lecornu, resmi ziyaret için geldiği Ermenistan’ın başkenti Erivan’da, Başbakan Nikol Paşinyan ve Ermenistan Savunma Bakanı Suren Papikyan’la görüşmesinde, Fransa’nın Ermenistan’a kısa, orta ve uzun menzilli hava savunma sistemleri vermeye hazır olduğunu açıkladı.
Paşinyan, Lecornu’nun ziyaretinin ilk Fransız savunma bakanı ziyareti olduğunu belirterek, Ermenistan’ın savunma ve güvenlik alanındaki yönelimlerinin çeşitlendirilmesi kararı kapsamında, Fransa’nın ilk olumlu yanıt veren ülkelerden birisi olduğunu söyledi.
Görüşmenin ardından yapılan basın toplantısında Ermeni Bakan, Fransa ile işbirliğinin bir başka ülkeye yönelik olmadığını, Rusya ve diğer ortakların bu konuya saygı duyması gerektiğini savunarak “Hem Fransa’yla hem de İran’la işbirliği yapma hakkımız var ve bunu herkesin bilmesi gerekir. Fransız ortaklarımız bu ortaklarla (İran) işbirliğine saygı duyuyor, İranlı ortaklar da bu işbirliğine saygı duyuyor” dedi.
Fransa Savunma Bakanı Lecornu ise Ermenistan’a hangi türde ilave silah ve mühimmatın sağlanacağı konusunda detay vermediği konuşmasında, “Hava savunma sistemleri konusunda eğer Ermenistan’ın ihtiyacı varsa, kısa, orta ve uzun menzilli füzeler sağlanacaktır” ifadelerini kullandı.
Lecornu, (Papikyan’ın Paris ziyaretinde) imzalanan anlaşma gereği gece görüş gözlüklerinin ilk partisinin 22 Şubat’ta Ermenistan’a teslim edildiğini belirterek “Bastion” tipi zırhlı muharebe araçlarının da ileriki günlerde gönderileceğini kaydetti. Fransız Bakan, Ermeni askeri öğrencilere, subay ve astsubaylara ülkesinin askeri okullarında eğitim verileceğini, Fransız silahlarıyla ilgili eğitimlerin de Fransa tarafından sağlanacağını aktardı.
